Cạnh tranh trong thị trường chuyển phát nhanh Việt Nam

Toàn cảnh Kinh tế - Ngày đăng : 10:07, 19/05/2023

Theo Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, thị trường thương mại điện tử Việt Nam dự kiến sẽ đạt 23 tỷ USD vào năm 2025. Số lượng người mua sắm trực tuyến dự kiến đạt khoảng 55% dân số với mức chi tiêu trung bình 600 USD mỗi năm. Theo báo cáo của Allied Market Research, với tốc độ tăng trưởng kép 24,1% giai đoạn 2022-2030, thị trường chuyển phát nhanh Việt Nam ước tính sẽ đạt khoảng 114.680 tỷ đồng năm 2030 (tương đương 4,88 tỷ USD).

Xu hướng này là do yêu cầu tiêu dùng thương mại điện tử B2C đòi hỏi hình thức giao hàng nhanh, khối lượng nhỏ rất phù hợp với đặc điểm của dịch vụ chuyển phát nhanh. Tăng trưởng thương mại điện tử xuyên biên giới cũng làm lượng nhập khẩu bưu kiện quốc tế lớn lên và thúc đẩy nhu cầu về dịch vụ chuyển phát nhanh trong nước.

asian-man-courier-bicycle-delivering-food-orange-uniform-smile-holding-food-bag-front-house-asian-woman-accepting-delivery-boxes-from-deliveryman-compressed.jpeg

Hiện nay, thị trường chuyển phát nhanh Việt Nam có thể chia thành các nhóm doanh nghiệp với những lợi thế cạnh tranh tương đối mà họ đang nắm giữ sau.

Tiếp theo phải kể tới các tên tuổi chuyển phát nhanh nội địa lớn. Năm 2019, có 435 doanh nghiệp chuyển phát nhanh hoạt động thì có tới 95% là doanh nghiệp tư nhân, riêng 5 doanh nghiệp (chiếm 1%) có vốn nhà nước (Vietnam Post, Viettel Post, EMS, SPT, Nasco Express) nhưng nắm hơn 60% thị phần doanh thu dịch vụ chuyển phát nhanh. Với lợi thế về mạng lưới rộng khắp và lực lượng lao động dồi dào, họ nắm phần lớn thị phần nội địa và một phần thị phần quốc tế với mảng dịch vụ chuyển phát nhanh tài liệu, hàng hóa, bưu kiện có khối lượng nhỏ và mức giá khá cạnh tranh. Họ đặc biệt mạnh trong việc đáp ứng các đơn đặt hàng ở khu vực nông thôn, nhưng tốc độ giao hàng ở thành phố thì chậm hơn so với các starup mới nổi. Khó khăn của họ là thiếu công nghệ và quy trình hiện đại, hạn chế về thích nghi xu thế tiêu dùng, vì vậy, các lợi thế nội địa về kinh nghiệm và am hiểu văn hóa bản địa đang bị đe dọa trước sự mở rộng của đối thủ nước ngoài.

Gần đây, thị trường chuyển phát nhanh Việt Nam càng trở nên nóng bỏng với sự đổ bộ của các đối thủ ngoại khá mạnh như J&T Express, Best Express, Kerry Express... Mặc dù tới sau, nhưng họ nhanh chóng mở rộng thị trường bằng mô hình nhượng quyền, đầu tư gián tiếp, giảm giá vận chuyển dưới giá thành, thậm chí áp dụng cước phí vận chuyển 0 đồng để giành thị phần... họ đã áp đảo thị trường bằng thị phần và giá, buộc các doanh nghiệp nội địa như Vietnam Post, Viettel Post cũng phải giảm giá dịch vụ 10 - 15%. Bên cạnh đó, sự xuất hiện của một số công ty tầm trung như Kerry Singapore và Sagawa (Nhật); các công ty chuyển phát nhanh của Hàn Quốc với lợi thế riêng có là tính chuyên tuyến châu Âu, Mỹ hoặc chuyên nghiệp ở một khu vực nhất định như Châu Á hoặc Đông Nam Á tạo ra các lợi thế cạnh tranh chuyên biệt rất khó bắt chước.

Nhóm các startup nội địa như GHTK, Nhất Tin Logistics, GHN (Fast Delivery)... không có thế mạnh về mạng lưới nhưng có lợi thế công nghệ và hỗ trợ tài chính từ các nhà đầu tư, để phát triển nhanh họ sẵn sàng chịu lỗ vài năm để giành thị phần. Họ tập trung phát triển hệ thống kho bãi, đội xe giao hàng, xe tải và đặc biệt là triển khai mô hình các điểm đón hàng. Khách hàng có thể nhận hàng từ một địa điểm được chỉ định vào bất kỳ thời điểm nào mà không cần chờ đợi. Tuy nhiên, do thiếu mạng lưới toàn quốc, các công ty này phải hợp tác với các công ty Nhất Tin Logistics truyền thống để thực hiện các đơn hàng liên thành phố hoặc khu vực nông thôn, làm cho giá các đơn hàng này cao hơn, giảm hiệu quả cạnh tranh về chi phí.

Cuối cùng là đội ngũ đông đảo các doanh nghiệp chuyển phát tư nhân nhỏ cung cấp các dịch vụ đơn giản, linh hoạt với lợi thế về vị trí và thời gian trong các khoảng cách cung cấp hẹp. Nhóm doanh nghiệp này tương đối am hiểu về công nghệ, nhưng thiếu kinh nghiệm, nhân sự mỏng và thường thiếu vốn đầu tư. Họ thường lựa chọn phục vụ giao hàng tại các thành phố lớn và tìm mọi cách giảm giá để tăng doanh số.

asian-delivery-young-man-blue-uniform-giving-box-customer-compressed.jpeg

Điều này làm gia tăng cuộc đua khốc liệt về giá, khiến cho ngành chuyển phát nhanh trở nên thiếu kiểm soát, chất lượng giảm sút và không đồng đều. Ngoài ra, cũng cần kể đến các đơn vị chuyển phát nhanh tự phát và nhà xe nhận chuyển phát đường dài. Họ luôn sẵn sàng đáp ứng các nhu cầu chuyển phát nhanh bất thường của khách hàng và chủ hàng ở mọi địa điểm và thời gian, đặc biệt là khu vực xa xôi, địa bàn cách nhỡ. Tuy nhiên giá các dịch vụ này thường cao và độ an toàn về hàng hóa, cũng như giao dịch đều thấp.

Đứng đầu là các tập đoàn chuyển phát nhanh quốc tế lớn, có lợi thế về tài chính, công nghệ, nguồn hàng, thương hiệu như DHL (Đức), TNT (Hà Lan), FedEx và UPS (Mỹ). Các tên tuổi này vào Việt Nam theo hình thức hợp tác với doanh nghiệp trong nước ngay từ những năm 1994. Nhờ tiềm lực mạnh, họ nhanh chóng chiếm lĩnh mảng dịch vụ chuyển phát nhanh quốc tế, một phần thị trường nội địa và định hình bản đồ thị trường vận chuyển Việt Nam.

Với kết quả là hơn 60% thị phần thị trường chuyển phát nhanh Việt Nam thuộc về 20% công ty nước ngoài, chỉ hơn 30% thị phần thuộc về 80% các công ty nội địa, rõ ràng là các doanh nghiệp ngoại đang chiếm thế ưu thế. Tuy nhiên thị trường chuyển phát nhanh Việt Nam vẫn còn tiếp tục phát triển do tốc độ tăng trưởng của ngành thương mại điện tử chưa chững lại. Các cơ hội trên thị trường còn khá lớn, thị trường còn nhiều dư địa cho sự lớn mạnh và cạnh tranh của các đối thủ. Vậy các nhóm doanh nghiệp trên cần có những giải pháp gì để giữ vững và phát huy các lợi thế cạnh tranh hiện có?

Câu trả lời sẽ được trình bày vào số tiếp theo “Những giải pháp cạnh tranh để chiếm lĩnh thị trường chuyển phát nhanh Việt Nam”.

PGS. TS An Thị Thanh Nhàn