Tọa đàm “Nâng cao chuỗi giá trị nông sản xuất khẩu - gắn kết hiệu quả với hệ thống Logistics"

Buổi Tọa đàm có sự tham gia của các bên liên quan với mong muốn trao đổi và chia sẻ những phân tích, ý kiến và giải pháp thúc đẩy sự gắn kết của hệ thống logistics với ngành hàng nông sản nói chung và nông sản xuất khẩu nói riêng, nhằm góp phần nâng cao chuỗi giá trị nông sản Việt Nam để thích ứng trước xu thế phát triển mới trong nước và quốc tế .

Nông sản xuất khẩu là một trong những ngành hàng quan trọng, đóng góp tích cực vào kim ngạch xuất khẩu chung của cả nước, đặc biệt năm 2022, đạt 22,6 tỷ USD chiếm 42,5% tổng kim ngạch xuất khẩu nông lâm thủy sản cả nước, trong đó Hoa Kỳ-Trung Quốc-Nhật Bản-Hàn Quốc là những thị trường xuất khẩu chủ lực (theo Bộ NN và PTNT).

Tuy nhiên, xuất khẩu nông sản của Việt Nam đang đứng trước nhiều khó khăn, thách thức trong bối cảnh hội nhập quốc tế, sự gia tăng cạnh tranh trên thị trường quốc tế và yêu cầu nâng cao năng lực chuỗi giá trị. Theo báo cáo “Chuyển đổi nông nghiệp xanh của Việt Nam” (“SPEARHEADING VIETNAM’S GREEN AGRICULTURAL TRANSFORMATION”) của Ngân hàng Thế giới (World Bank) công bố năm 2022, bên cạnh những giải pháp về xúc tiến thương mại, marketing, quảng bá tiếp cận thị trường quốc tế, thì hệ thống logistics và lưu trữ bảo quản đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chuỗi giá trị hàng nông sản Việt Nam.

Phát biểu tại buổi Tọa đàm, ông Lê Duy Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) nhấn mạnh, Quyết định số 221/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ sửa đổi, bổ sung Quyết định số 200/QĐ-TTg ngày 14/2/2017 về việc phê duyệt Kế hoạch hành động nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển dịch vụ logistics Việt Nam đến năm 2025 đã khẳng định lại mục tiêu cụ thể đến năm 2025, tỷ trọng đóng góp của dịch vụ logistics vào GDP đạt 5% - 6%, tốc độ tăng trưởng dịch vụ logistics đạt 15% - 20%, tỷ lệ thuê ngoài dịch vụ logistics đạt 50% - 60%, chi phí logistics giảm xuống tương đương 16% - 20% GDP, xếp hạng theo Chỉ số LPI trên thế giới đạt thứ 50 trở lên.

Để đạt được các mục tiêu này, Quyết định cũng đề ra 6 nhóm nhiệm vụ và những giải pháp tổng thể trong đó có Nhiệm vụ số 34 có chỉ rõ việc phải “Tích hợp sâu dịch vụ logistics với các ngành sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, hoạt động xuất nhập khẩu, lưu thông hàng hóa trong nước và các ngành dịch vụ khác”.

Ông Nguyễn Đình Tùng TGĐ Tập đoàn Vina T&T, Phó Chủ tịch VINAFRUIT đề xuất một số hoạt động Logistics để hoạt động chuỗi cung ứng đạt hiệu quả hơn cụ thể như: Thứ nhất, Đầu tư đồng bộ hệ thống cơ sở hạ tầng logistics nông sản: Vùng nguyên liệu tập trung đủ lớn – Trạm sơ chế - Nhà máy – Kho lạnh – Hệ thống vận tải – Chiếu xạ – Cảng biển/hàng không; Thứ hai, Liên kết để kết nối giữa các hãng tàu lớn trong và ngoài nước nhằm ổn định giá cước vận chuyển; Thứ ba, Tăng cường liên kết giữa các bên trong chuỗi cung ứng hàng nông sản: Người nông dân - thương lái - nhà máy chế biến - doanh nghiệp thương mại - doanh nghiệp logistics

Đại diện doanh nghiệp xuất khẩu nông sản, Bà Nguyễn Nam Phương Thảo Giám đốc Kinh doanh Công ty Hoàng Phát cũng nêu những khó khăn và thuận lợi trong việc xuất khẩu hậu covid, từ đó đưa ra đề xuất một số kiến nghị như: Thứ nhất, gắn thiết bị theo dõi nhiệt độ, data logger, log tag trong quá trình vận chuyển; Thứ hai, kiểm soát chất lượng hợp chặt chẽ hơn nữa giữa doanh nghiệp xuất khẩu và doanh nghiệp logistics (trong nước, khu vực và quốc tế); Thứ ba, nghiên cứu, cải thiện, và áp dụng những công nghệ mới, kể cả quản lý theo hướng tin học 4.0 để nâng cao chất lượng, đảm bảo tính ổn định trong quá trình vận chuyển cũng như giảm giá thành logistics, nâng cao hiệu quả kinh doanh cho các bên tham gia chuỗi cung ứng. Cuối cùng, tăng cường chia sẻ thông tin giữa các Hiệp hội ngành nghề nhằm thúc đẩy việc xuất khẩu nông sản.

Về phía đại diện công ty Logistics, bà Nguyễn Tú Uyên Giám đốc Công ty Logistics CMU đã nêu lên những khó khăn, thách thức của các công ty logistics hoạt động về nông nghiệp, từ đó đề xuất giải pháp về Logistics để thúc đẩy xuất khẩu nông sản Việt Nam. Theo bà Nguyễn Tú Uyên:

• Chính phủ đã nỗ lực xây dựng nhiều tuyến đường kết nối đến các vùng nguyên liệu (Sơn La, Đồng Tháp, An Giang, Đồng Nai, Khánh Hòa, Vĩnh Long, Bình Thuận, Ninh Thuận…). Thời gian vận chuyển từ một số vùng nguyên liệu đến các đầu mối cảng biển/hàng không đã được rút ngắn rất nhiều vì thế cần quan tâm đẩy mạnh hơn nữa đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng vận tải đường bộ kết nối tốt từ các vùng nguyên liệu khu vực ĐBSCL để người nông dân/HTX có cơ hội đưa sản phẩm nông nghiệp đến các thị trường xuất khẩu với chất lượng tốt nhất.

• Cục Bảo Vệ Thực Vật - Bộ NN & PTNN đã quy hoạch cấp rất nhiều mã số vùng trồng và mã số đóng gói cho nhiều loại trái cây kịp đáp ứng nhu cầu xuất khẩu trái cây đến các thị trường khó tính.

• Cần có quy hoạch xây dựng các trung tâm Logistics nông sản: có kho mát để phân loại, bảo quản, sơ chế nhằm nâng cao chất lượng hàng nông sản, từ đó góp phần ổn định giá thành.

• Tăng cường đầu tư hạ tầng logistics cho hàng hoá nông sản, nhất là các vùng sản xuất nông sản tập trung, chủ lực.

• Kết nối đường thuỷ - đường bộ - đường sắt để phát huy tối đa sức mạnh tổng thể logistics nội địa.

• Các DN Logistics nên áp dụng công cụ quản lý tiên tiến trong công nghệ 4.0: AI, Big Data, Blockchain… giúp giảm chi phí, tăng hiệu suất kinh doanh.

• Các DN Logistics nông sản cần xây dựng mô hình cung cấp dịch vụ chuỗi cung ứng logistics đa phương thức & toàn diện

Đại diện ban tổ chức, PGS.TS Hồ Thị Thu Hòa, Viện Trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển Logistics Việt Nam (VLI-VLA); Trưởng Bộ Môn Logistics và Quản lý chuỗi cung ứng, Trường ĐH Quốc tế, ĐH Quốc gia Tp HCM đã chỉ ra các điểm mạnh, điểm yếu cần khắc phục của hệ thống logistics "Chuỗi Lạnh" (Cold Chain) đối với hàng nông sản. Theo PGS. TS. Hồ Thị Thu Hòa, các mô hình sản xuất và xuất khẩu nông sản đến từ Nhật Bản, Thái Lan và Đài Loan rất gần gũi với Việt Nam và sẽ là các mô hình đáng chú ý mà các doanh nghiệp có thể tham khảo trong việc phát triển hiệu quả hệ thống logistics đối với nông sản xuất khẩu. Theo PGS. TS. Hồ Thị Thu Hòa, để nâng cao chuỗi giá trị hàng nông sản Việt Nam trong thời gian sắp tới, cần thực hiện các gói giải pháp đồng bộ về hạ tầng, thể chế chính sách, nguồn nhân lực và đặc biệt là Phát triển mô hình liên kết, cụ thể:

Về giải pháp về hạ tầng: Cần tăng cường và cải thiện cơ sở hạ tầng Logistics chuỗi lạnh (kho bãi và vận chuyển) hướng tới kết nối khu vự; Tăng cường vận tải đa phương thức (đường sắt và VTĐTNĐ), phát triển dịch vụ vận tải hàng không để tăng shelf-life cho hàng nông sản XK; Kho thông minh kết hợp CN bảo quản hiện đại; Các LSP chú trọng Smart cold chain logistics; Áp dụng các ứng dụng kiểm soát khí quyển trong quá trình vận chuyển để tăng hiệu quả toàn chuỗi đối với hàng rau quả tươi (chẳng hạn: CN CASS)

Về Thể chế chính sách và nguồn nhân lực: Cần thiết lập hệ sinh thái logistics chuỗi lạnh: sản xuất-chế biến-thương mại; Quy hoạch đất cho các trung tâm/cụm logistics và trung tâm chế biến sau thu hoạch; Hoàn thiện thể chế, đặc biệt là khung pháp lý, liên quan đến liên kết vùng, Cải thiện kết nối khu vực; Phát triển nguồn nhân lực logistics cho chuỗi lạnh; Phát triển nền tảng điện tử cho logistics chuỗi lạnh (bản đồ chuỗi lạnh, chia sẻ dữ liệu & cơ sở hạ tầng); Tăng cường vai trò của hợp tác công tư (PPP)

Về phát triển mô hình liên kết: Cần phát triển mô hình 2 NHÀ với 2 HH: VLA -VINAFRUIT (win-win cùng đi xa hơn); Phát triển mô hình 4 NHÀ với: VLA, VINAFRUIT, UNIDO và VLI (tư vấn-nghiên cứu-đào tạo)

Ngoài ra, bà Hồ Thị Thu Hòa cũng bày tỏ mong muốn gửi một số khuyến nghị đầy tâm quyết đến các bên liên quan bao gồm Cơ quan quản lý; Đơn vị xuất khẩu nông sản; và Đơn vị cung cấp dịch vụ logistics với các nội dung như sau:

Về một số khuyến nghị đến các bên liên quan - Cơ quan quản lý, bao gồm: Cần chú trọng quy hoạch mạng lưới hạ tầng logistics (hạ tầng cứng và mềm ICT) và đầu tư hạ tầng cho khu vực, đặc biệt hạ tầng vận tải kết nối đầu nguồn thu hoạch-hạ tầng trung tâm logistics phục vụ hàng nông sản; Truyền thông về kết nối hạ tầng logistics cho các tuyến, luồng hàng hóa, định tuyến lại để phục vụ tăng trưởng xuất khẩu nông sản; Tăng cường liên kết vùng để sử dụng nguồn lực toàn vùng hiệu quả; Có chiến lược phát triển nguồn nhân lực cho ngành dịch vụ logistics, đặc biệt cold chain logistics (Trường ĐH-CĐ, Chương trình đào tạo quốc tế FIATA của Hiệp hội VLA/VLI)

Đối với đơn vị xuất khẩu nông sản: Cần quan tâm các phương án dịch vụ logistics để giảm chi phí, nâng cao hiệu quả sản xuất; Tăng tỷ lệ thuê ngoài logistics để tăng tính chuyên môn hoá, giảm tỉ lệ hao hụt, tổn thất; Kết hợp với các doanh nghiệp trong sử dụng dịch vụ logistics để tận dụng lợi thế nhờ quy mô; tạo liên kết mạng lưới chủ hàng (buyer’s power)

Đối với đơn vị cung cấp dịch vụ logistics: Cần liên kết các đơn vị để tạo chuỗi dịch vụ logistics tích hợp đối với hàng nông sản xuất khẩu giúp khách hàng giảm chi phí, thời gian; Liên kết ngang với DN xuất khẩu nông sản nhằm phát triển mạng lưới

Và cũng trong nội dung chia sẻ của mình, PGS. TS. Hồ Thị Thu Hòa, cũng mong muốn được đóng góp vào sự phát triển chung chuỗi giá trị nông sản xuất khẩu gắn kết hiêu jquar với hoạt động logistics qua một số dự án và chương trình tập huấn đề xuất:

Về Dự án:

• Thiết kế mô hình chuỗi dịch vụ logistics nhằm nâng cao chuỗi giá trị nông sản xuất khẩu

• Nghiên cứu xây dựng chiến lược và chính sách phát triển bền vững hệ thống logistics đối với hàng nông sản đến năm 2035, tầm nhìn đến năm 2045

• Nghiên cứu xây dựng và phát triển hệ sinh thái logistics theo hướng bền vững và liên kết với chuỗi cung ứng nông sản.

Về Khóa học:

• Cold chain logistics & Perishable cargo (dự kiến khai giảng vào tháng 7/2023 do VLI triển khai)

• Đào tạo về các Quy trình Thao tác chuẩn của chuỗi cung ứng trái cây tươi (UNIDO cùng đối tác đã xây dựng) giúp các DN trong chuỗi hiểu rõ yêu cầu chất lượng của từng thị trường XK khác nhau, vấn đề áp dụng công nghệ thông tin trong truy xuất nguồn gốc, quản lý chuỗi để giảm giá thành, chi phí quản lý, dịch vụ,… nhằm thúc đẩy XK nông sản bền vững.

Đặc biệt, trong khuôn khổ của Tọa đàm này, đã diễn ra Lễ ký kết thỏa thuận hợp tác (MOU) giữa Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) và Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit) – về việc thúc đẩy các hoạt động hợp tác sâu rộng góp phần nâng cao nhận thức và vai trò của việc phát triển hệ thống logistics hướng đến lĩnh vực nông sản, cũng như nâng cao chuỗi giá trị nông sản xuất khẩu. Qua đó thể hiện rõ vai trò và sứ mệnh của Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) và Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit) là “cánh tay nối dài” của cộng đồng doanh nghiệp để xây dựng được chiến lược phát triển hệ thống logistics phù hợp, sát thực tiễn và tối ưu nhất. Từ đó nâng cao chất lượng và giá trị hàng nông sản của Việt Nam

Bế mạc Tọa đàm, ông Nguyễn Thanh Bình, Chủ tịch VINAFRUIT kêu gọi các bên liên quan cùng tin tưởng với sự chung tay của Nhà nước, Nhà trường, Doanh nghiệp. Ông Bình nhấn mạnh, Tọa đàm đã đưa ra phân tích những vấn đề mang tính thời sự và nhận được sự quan tâm của nhiều doanh nghiệp và các tổ chức đang hoạt động trong lĩnh vực logistics và xuất khẩu hàng nông sản. Cũng theo Bình, sau buổi Tọa đàm này, các định hướng để phát triển hệ thống logistics hiệu quả đối với mặt hàng nông sản cũng như sự kết nối giữa các hội viên của 2 Hiệp Hội VLA và VINAFRUIT sẽ được tăng cường nhiều hơn nữa góp phần nâng cao chuỗi giá trị nông sản xuất khẩu cho Việt Nam.

Trần Trình Lãm