Chuỗi cung ứng chuyển dịch: Cơ hội và thách thức cho doanh nghiệp Việt Nam
Toàn cảnh Kinh tế - Ngày đăng : 17:22, 18/11/2023
Đó là dự báo của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) mới đây về quy mô kinh tế Đông Nam Á, thể hiện rõ việc Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn từ xu hướng chuyển dịch sản xuất để tham gia sâu vào chuỗi giá trị, chuỗi cung ứng trên toàn cầu.
Hiện nay, Nghị quyết 115/NQ-CP ngày 28/7/2023 của Chính phủ về các giải pháp thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ với nhiều chính sách mới được kỳ vọng sẽ tạo ra sự kích thích mạnh mẽ cho công nghiệp chế biến, chế tạo trong thời gian tới…
Theo Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương, nhà đầu tư nước ngoài có xu hướng chuyển dịch vào Việt Nam trong thời gian gần đây.
Cụ thể, 10 tháng năm 2023, tổng vốn đăng ký cấp mới, điều chỉnh và góp vốn mua cổ phần, mua phần vốn góp của nhà đầu tư nước ngoài đạt hơn 25 tỉ USD, tăng 14,7% so với cùng kỳ. Trong đó hơn 73% dòng vốn chảy vào công nghiệp chế biến chế tạo, tăng 45% so với cùng kỳ năm ngoái. Các dự án đầu tư mới tập trung tại các tỉnh thành đặt trọng tâm công nghiệp, hướng tới chuỗi cũng ứng toàn cầu như Quảng Ninh, Hải Phòng...
Có thể nói, Việt Nam hiện là điểm đến yêu thích của nhà đầu tư nước ngoài. Điều đó sẽ tạo điều kiện để Việt Nam tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu ngay trên "sân nhà"
Nhìn từ các quốc gia khác, lãnh đạo Cục Công nghiệp, cho rằng, trong quá trình phát triển, Nhật Bản, Hàn Quốc… luôn có những doanh nghiệp, tập đoàn kinh tế lớn dẫn dắt sự phát triển của các doanh nghiệp khác. Bộ Công Thương đã đề xuất những chính sách hỗ trợ hình thành các tập đoàn lớn sản xuất lớn tại Việt Nam.
Tuy nhiên, chính sách này không dàn trải mà tập trung vào những ngành và lĩnh vực công nghiệp nền tảng, công nghiệp ưu tiên. Đây sẽ là một trong những chuyển biến quan trọng trong xây dựng chính sách xây dựng một nền công nghiệp tự chủ. Qua đó, giúp Việt Nam trở thành công xưởng mới của thế giới, một điểm đầu tư hấp dẫn các tập đoàn lớn thế giới vào đầu tư tại Việt Nam.
Theo nhận định của Cục Công nghiệp, với sự đồng lòng và quyết tâm của Chính phủ, các tổ chức, các hiệp hội và các doanh nghiệp, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam sẽ được phát triển mạnh mẽ. Việt Nam sẽ từng bước gia tăng khả năng tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu, giúp ngành công công nghiệp hỗ trợ nói riêng và công nghiệp chế biến, chế tạo nói chung phát triển vượt bậc.
Về phía các doanh nghiệp công nghiệp Việt Nam được khuyến cáo cần phải chủ động nâng cao năng lực quản trị, trình độ kỹ thuật và tái cấu trúc sản xuất.
Nhận định về xu hướng hiện nay cũng những yêu cầu đối với nhà cung cấp trong chuỗi cung ứng bền vững, tổ chức Liên minh các doanh nghiệp kinh doanh có trách nhiệm (RBA) cho rằng, các quốc gia EU, Mỹ và sắp tới là Nhật Bản và Hàn Quốc sẽ đều theo xu hướng rà soát trách nhiệm về quyền con người. Các doanh nghiệp đầu chuỗi hiện cũng đang tiến hành vẽ sơ đồ chuỗi một cách toàn diện, sau đó sẽ là xác định mức độ rủi ro ở các tầng lớp và bộ phận của chuỗi.
Đối với xu hướng phát triển bền vững cùng những yêu cầu như hiện nay, RBA cũng cho rằng, với nền kinh tế có độ mở cao, tăng trưởng kinh tế dựa vào xuất khẩu như hiện nay, các doanh nghiệp công nghiệp Việt Nam phải chủ động nâng cao năng lực quản trị, trình độ kỹ thuật và tái cấu trúc sản xuất dựa trên chuyển đổi số, cải thiện kỹ năng, trình độ nguồn nhân lực. Có như vậy mới đáp ứng được những yêu cầu khắt khe của các tập đoàn đa quốc gia trong việc tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
Trên thực tế, đại diện Cục Công nghiệp cũng nhận xét về mức độ hiểu biết, sự nắm bắt thông tin của một bộ phận doanh nghiệp Việt mà đa phần là doanh nghiệp nhỏ và vừa về kinh doanh có trách nhiệm vẫn còn hạn chế. Đặc biệt, khái niệm về trách nhiệm thẩm định trong chuỗi cung ứng vẫn còn khá mới mẻ ở Việt Nam.
Điều đáng lo là, một trong những thách thức lớn nhất của Việt Nam khi tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu chính là thiếu liên kết giữa các doanh nghiệp nội địa và doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong định hướng xuất khẩu, không chỉ hợp tác với các doanh nghiệp FDI còn yếu, mà ngay cả hợp tác giữa các doanh nghiệp trong nước với nhau cũng còn nhiều bất cập. Đặc biệt là, các doanh nghiệp lớn ở Việt Nam chưa tạo ra nhu cầu cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia sản xuất, cung ứng sản phẩm trung gian, dịch vụ hỗ trợ...
* Phân tích tại báo cáo “Chuỗi cung ứng toàn cầu: Cuộc đua tái cân bằng” phục vụ Hội nghị Thượng đỉnh doanh nghiệp APEC 2023 tại San Francisco (Mỹ), Công ty Kiểm toán PricewaterhouseCoopers (hay còn gọi PwC) nhấn mạnh ba câu hỏi cơ bản doanh nghiệp cần xem xét khi tái định vị chuỗi cung ứng của mình để tăng trưởng: Định vị sức cạnh tranh khi thực hiện chuyển đổi chuỗi cung ứng; Ứng dụng các công nghệ thế hệ mới; Thực hành Môi trường, Xã hội và Quản trị (ESG) để kiến tạo giá trị thúc đẩy tăng trưởng doanh nghiệp.