Hội thảo phòng, chống lừa đảo trên không gian mạng

Hội thảo nhằm làm rõ tầm nhìn chiến lược, tổng thể, toàn diện về pháp lý, giải pháp, trách nhiệm của từng cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp có liên quan; tạo cơ sở tham mưu với Đảng, Nhà nước định hướng phối hợp hành động giữa các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân; bảo đảm phòng ngừa, ngăn chặn, giảm thiểu tối đa lừa đảo trên không gian mạng, bảo đảm cao nhất an ninh con người, cuộc sống bình yên, hạnh phúc của người dân, xây dựng xã hội trật tự, kỷ cương, an toàn, lành mạnh, góp phần xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc.

Đây cũng là diễn đàn, cơ hội để các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp, tổ chức xã hội, cá nhân kết nối, thảo luận, thống nhất nhận thức, giải pháp, cùng thúc đẩy cơ hội, giảm thiểu thách thức từ không gian mạng đối với sự phát triển mỗi cơ quan, doanh nghiệp, cá nhân, qua đó đóng góp tích cực vào phát triển vững mạnh của đất nước.

Phát biểu khai mạc hội thảo,Thượng tướng Lương Tam Quang, Thứ trưởng Bộ Công an, Chủ tịch Hiệp hội an ninh mạng quốc gia cho biết, xuất phát từ thực tiễn lừa đảo trên không gian mạng thời gian qua diễn biến phức tạp, gây thiệt hại nghiêm trọng cho tổ chức, cá nhân, tác động tiêu cực đến phát triển, đòi hỏi sớm đánh giá toàn diện, thấu đáo và có giải pháp toàn diện để phòng ngừa, ngăn chặn hữu hiệu.

Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 với quy mô và tốc độ chưa từng có, tạo ra những giá trị to lớn cho phát triển kinh tế xã hội song cũng đặt ra những thách thức không nhỏ đối với đảm bảo an ninh mạng và phóng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao với mọi quốc gia.

Thứ trưởng Bộ Công an cho biết hoạt động lợi dụng không gian mạng tiến hành phạm tội, nổi bật là lừa đảo trực tuyến chiếm 57% tổng số tội phạm mạng, gia tăng cả về phạm vi với thủ đoạn tinh vi; triệt để lợi dụng công nghệ mới, nhất là trí tuệ nhân tạo, gây thiệt hại hàng nghìn tỷ USD mỗi năm. Thống kê riêng năm 2023, thiệt hại 1.026 tỷ USD, tương đương với 1,05 GDP toàn cầu.

Trên phương diện quốc tế, Liên hợp quốc và một số tổ chức, cộng đồng quốc tế, khu vực đang thúc đẩy mạnh mẽ hợp tác quốc tế, thúc đẩy phối hợp giữa các quốc gia, thiết lập các quy tắc chung nhằm giảm thiểu tối đa nguy cơ.

Trên phương diện quốc gia, hơn 160 nước, trong đó có nhiều nước lớn liên tiếp ban hành các chính sách mới nhằm tăng cường bảo vệ dữ liệu, phòng, chống đánh cắp, mã hóa dữ liệu để lừa đảo, đòi tiền chuộc.

Tại Việt Nam, trong năm 2023, các đối tượng tội phạm mạng trong và ngoài nước liên tục thay đổi phương thức, thủ đoạn, triệt để lợi dụng công nghệ mới để tấn công, xâm nhập, lừa đảo quy mô lớn, gây thiệt hại lớn về kinh tế và ảnh hưởng xấu đến trật tự an toàn xã hội, đe dọa cuộc sống bình yên, hạnh phúc của người dân.

Theo thống kê trên Cổng cảnh báo an toàn thông tin ghi nhận gần 16.000 phản ánh lừa đảo trực tuyến, gây thiệt hại 390.000 tỷ đồng, tương đương 3,6% GDP, trong đó 91% liên quan đến lĩnh vực tài chính, tăng 64,78% so với năm 2022; tỷ lệ người dùng nhận tin nhắn, cuộc gọi lừa đảo trực tuyến là 73%.

Ông Quang thông tin, Công ty an ninh mạng Singapore Group-IB công bố vụ tấn công lừa đảo sử dụng 240 tên miền liên kết giả mạo nhằm mạo danh 27 tổ chức tài chính, ngân hàng của Việt Nam để thu thập thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng từ năm 2022 đến nay. Chợ đen mua bán thông tin thẻ tín dụng Biden Cash đã công khai trực tuyến cơ sở dữ liệu miễn phí gồm trên 2 triệu thẻ ghi nợ và tín dụng. Tình trạng mua bán hàng cấm, hàng giả, hàng kém chất lượng trên không gian mạng tác động xấu đến uy tín, thương hiệu của quốc gia Việt Nam.

Qua đấu tranh phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Thứ trưởng Bộ Công an cho biết hoạt động của đối tượng phạm tội rất chuyên nghiệp, có tổ chức, phân công vai trò cụ thể. Các đối tượng cầm đầu thường là người nước ngoài, trú chân tại địa bàn nước láng giềng lừa đảo, ép buộc, lôi kéo, dụ dỗ đưa người Việt Nam ra nước ngoài thực hiện hành vi phạm tội.

Cũng theo ông Quang, phương thức, thủ đoạn phạm tội rất tinh, vi sử dụng công nghệ Deepface giả mạo người thân hoặc cơ quan chức năng để gọi điện, kêu gọi đầu tư qua các sàn giao dịch ngoại hối, tiền ảo, chứng khoán.

Đối tượng mà tội phạm lừa đảo qua mạng hướng tới chủ yếu là nhóm người cao tuổi, sinh viên, người lao động có công việc không ổn định, thu nhập thấp, thậm chí cả trẻ em (những người sử dụng điện thoại thông minh, có điều kiện tham gia môi trường mạng nhưng khả năng nhận diện các dấu hiệu, hành vi lừa đảo còn thấp, dễ bị lợi dụng sự cả tin để thực hiện hành vi lừa đảo.Với thực trạng này, Thứ trưởng Bộ Công an khẳng định, việc ngăn chặn giảm thiểu thiệt hại do lừa đảo qua không gian mạng đang đặt ra rất cấp thiết hiện nay.

Xuất phát từ thực trạng phòng, chống tội phạm lừa đảo trên không gian mạng, đòi hỏi cấp thiết sớm thống nhất nhận thức, hành động trong mọi cơ quan, tổ chức, cá nhân.

Thời gian qua, công tác phòng, chống lừa đảo qua không gian mạng ghi nhân đã đạt được một số kết quả bước đầu quan trọng. Theo đó, đã hình thành hành lang pháp lý, tạo cơ sở vững chắc cho đấu tranh phòng, chống tội phạm mạng nói chung, tội phạm lừa đảo qua mạng nói riêng…

Công tác tuyên truyền về phòng, chống lừa đảo trên không gian mạng được đẩy mạnh với nhiều hình thức phong phú, tiếp cận đến nhiều người dân; xóa bỏ sim “rác”, ngăn chặn các giao dịch, dòng tiền liên quan đến hành vi phạm tội, rà soát, phát hiện các giao dịch đáng ngờ liên quan đến hoạt động lừa đảo. Hệ thống trao đổi thông tin cơ sở dữ liệu về tài khoản ngân hàng liên quan đến đối tượng lừa đảo, vi phạm pháp luật đang được xây dựng…Tuy nhiên, theo đánh giá của các chuyên gia, công tác phòng, chống lừa đảo trên không gian mạng còn nhiều khó khăn. Hành lang pháp lý chưa điều chỉnh theo kịp các vấn đề mới phát sinh, chưa có quy định cụ thể về nhận diện người dùng Internet dẫn đến khó khăn trong quản lý đối tượng trẻ em, trong khi 1/3 người dùng Internet tại Việt Nam là chưa thành niên, phần lớn không có kỹ năng sử dụng mạng an toàn.

Bên cạnh đó, quy trình xử lý các vụ việc lừa đảo còn tồn tại một số khó khăn, nhất là phối hợp với các tổ chức tín dụng, ngân hàng để truy vết dòng tiền lừa đảo mất nhiều thời gian, hiệu quả thu hồi kém. Việc phối hợp với các nhà cung cấp dịch vụ trực tuyến cũng mất nhiều thời gian và hiệu quả chưa cao; thông tin cung cấp chậm và chưa xác định được điểm địa chỉ IP của đối tượng khi dùng mạng 3G, 4G.

Vấn đề sim rác, mua bán tài khoản ngân hàng tuy đã được tập trung xử lý song vẫn còn tràn lan khiến hoạt động điều tra tội phạm mạng gặp nhiều khó khăn.

Qua rà soát, các kênh bán sim không chính chủ qua các đại lý, trang thương mại điện tử, mạng xã hội vẫn diễn ra phổ biến, dễ dàng tiếp cận mua với số lượng lớn. Các kênh chợ đen, Facebook, Telegram… buôn bán hàng nghìn tài khoản ngân hàng với giá thấp, dễ tiếp cận từ 200.000 đồng…

Những khó khăn, vướng mắc trong phòng, chống lừa đảo trên không gian mạng đặt ra yêu cầu cấp thiết trao đổi, thảo luận thẳng thắn giữa các cơ quan, doanh nghiệp, đánh giá toàn diện, làm rõ những nguyên nhân, thống nhất xác định giải pháp tháo gỡ triệt để trong thời gian tới, Thứ trưởng Lương Tam Quang nhấn mạnh.

Chia sẻ tại Hội thảo, Trung tướng Nguyễn Minh Chính, Cục trưởng Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an), Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội An ninh mạng quốc gia cho biết, hoạt động của các loại tội phạm mạng nói chung, tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng nói riêng diễn ra ngày càng phức tạp, gây thiệt hại lớn về kinh tế, ảnh hưởng tình hình an ninh trật tự, bức xúc trong dư luận quần chúng nhân dân. Trong năm 2023, lực lượng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao đã phát hiện, tiếp nhận hơn 3.500 vụ việc, tổng số tiền thiệt hại hơn 2.487 tỷ đồng. “Các đối tượng phạm tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng hoạt động chuyên nghiệp, có tổ chức, phân công vai trò cụ thể, xây dựng kịch bản chi tiết trong từng giai đoạn phạm tội”, Trung tướng Nguyễn Minh Chính cho biết.

Liên quan đến hành vi lừa đảo qua mạng trong hoạt động ngân hàng, Phó Thống đốc NHNN, Phó Chủ tịch Hiệp hội An ninh mạng quốc gia Phạm Tiến Dũng cho biết, trên thực tế, đối tượng lừa đảo có rất nhiều thủ đoạn tinh vi, trong đó có ba hình thức chính thường gặp nhắm tới tài khoản ngân hàng của người dùng, đó là: Thao túng tâm lý để người dùng tự nguyện chuyển tiền đến các tài khoản khác do tội phạm chỉ định; Chiếm dụng máy của người sử dụng và tiếp tục các thao tác khác; và Lấy thông tin trên thiết bị của người dùng chuyển sang thiết bị khác để thực hiện hành vi chiếm đoạt. Với vai trò là cơ quan quản lý, NHNN luôn có chỉ đạo sát sao đối với hệ thống các tổ chức tín dụng (TCTD) để phòng tránh, hướng dẫn và cảnh báo cho khách hàng về các hành vi lừa đảo.

Phó Thống đốc chia sẻ, phòng ngừa hành vi lừa đảo qua mạng luôn là nhiệm vụ trọng tâm trong kế hoạch phát triển của ngành, và tính chất số liệu quan trọng, ngành Ngân hàng luôn coi an ninh, an toàn, bảo mật là điều kiện trọng yếu, coi an ninh bảo mật là điều kiện trọng yếu, phòng ngừa rủi ro mất tài sản cho khách hàng. Mặc dù vậy, đây cũng trở thành một khó khăn khi ngành Ngân hàng có đặc thù nghiệp vụ khác biệt với khối lượng và quy mô giao dịch lớn. Theo số liệu thống kê, hiện nay, trên 95% số lượng giao dịch thanh toán được thực hiện qua mạng, chỉ 5% giao dịch tại quầy; với tổng giá trị giao dịch là 200 triệu tỷ đồng, tương đương khoảng 830.000 tỷ đồng/ngày.

Cơ hội và thách thức luôn tồn tại song song, đặc biệt khi nền kinh tế bước vào giai đoạn cao trào của chuyển đổi số, do đó, để thực hiện hóa các giải pháp phòng, chống lừa đảo trong lĩnh vực ngân hàng, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa NHNN với các Bộ, ngành liên quan để hoàn thiện hành lang pháp lý, xây dựng kịp thời các quy chế quản lý để truy vết nhanh các đối tượng lừa đảo và bảo vệ người dùng.

Nhiều người dân lo ngại khi cài các ứng dụng của doanh nghiệp Việt Nam nhưng lại thoải mái cài đặt các ứng dụng của các nền tảng xuyên biên giới, mà các ứng dụng này có nhiều nội dung xấu không được chặn, lọc. Nhiều biện pháp công nghệ để chống lừa đảo trên không gian mạng đã được áp dụng nhưng công nghệ liên tục thay đổi, các đối tượng sẽ tận dụng chính công nghệ mới để có cách thức mới để lừa đảo, vì thế, luôn cần xác định có giải pháp giữa công nghệ với công nghệ, con người với con người để không bị tụt hậu, Theo Đại diện Bộ Thông tin và Truyền thông.

Tăng cường phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng để ngăn chặn hành vi lừa đảo qua mạng

Thời gian tới, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao sẽ tập trung tham mưu xây dựng Luật bảo vệ dữ liệu cá nhân, Nghị định xử phạt vi phạm hành chính trên lĩnh vực an ninh mạng, Nghị định quy định điều kiện kinh doanh sản phẩm, dịch vụ an ninh mạng nhằm góp phần nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm mạng nói chung, tội phạm lừa đảo qua mạng nói riêng; Triển khai đa dạng các hình thức, nội dung tuyên truyền, kêu gọi sự tham gia của các tổ chức, doanh nghiệp, người dân triển khai hiệu quả, sâu rộng các chiến dịch tuyên truyền phòng, chống tội phạm lừa đảo. Bên cạnh đó, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao cũng tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các đơn vị chức năng của Bộ TT-TT, Ngân hàng Nhà nước triển khai đồng bộ các giải pháp, công tác quản lý nhà nước nhằm ngăn chặn, xóa bỏ các nguyên nhân, điều kiện tội phạm lừa đảo lợi dụng thực hiện hành vi vi phạm pháp luật…

Phó Thống đốc NHNN Phạm Tiến Dũng cho biết, vừa qua NHNN đã phối hợp với các Bộ, ngành có liên quan, thống nhất đưa ra những giải pháp đối với vấn đề lừa đảo trên không gian mạng. Tháng 4.2023, NHNN cùng với Bộ Công an ký Kế hoạch số 01/KHPH-BCA-NHNNVN ngày 24.4.2023 triển khai Đề án Phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030 (Đề án 06), bao gồm 11 nhiệm vụ lớn và 35 nhiệm vụ cụ thể, nhằm đảm bảo an toàn kết nối cơ sở dữ liệu dân cư trong triển khai hệ thống dịch vụ ngân hàng. Thêm vào đó, ngày 28.02.2024, NHNN và Bộ công an phối hợp tổ chức Hội nghị chuyên đề về công tác đảm bảo an ninh, an toàn thông tin ngành Ngân hàng do Thống đốc NHNN chủ trì.

NHNN đang tiến hành tổng hợp kho thông tin về những tài khoản thanh toán, ví điện tử nghi ngờ gian lận, từ đó cảnh báo để các TCTD tăng cường xác thực khi các tài khoản này thực hiện hoạt động giao dịch. Bên cạnh đó, từ ngày 01.7.2024, thực hiện theo Quyết định số 2345/QĐ-NHNN ngày 18.12.2023 của Thống đốc NHNN, tất cả giao dịch ngân hàng trên 10 triệu đồng phải xác thực sinh trắc học. Đây là một quy định cần thiết và cấp bách để đảm bảo chủ tài khoản và thực hiện giao dịch không bị giả mạo giấy tờ tùy thân, góp phần ngăn chặn lừa đảo trực tuyến. Thời gian tới, NHNN sẽ tăng cường phối hợp với các Bộ, ngành, đẩy mạnh công tác phổ biến, tuyên truyền văn bản pháp luật, đồng thời lưu ý các TCTD chú trọng truyền thông, quảng cáo, hướng dẫn tới cán bộ và khách hàng nhằm nâng cao nhận thức, kỹ năng để phòng, chống lừa đảo qua không gian mạng.

Phó Thống đốc NHNN Phạm Tiến Dũng nhấn mạnh, phải làm sạch dữ liệu khách hàng, tài khoản không chính chủ kết hợp với xác thực theo Quyết định 2345, 24 tổ chức tín dụng đã gửi dữ liệu cho Bộ Công an để làm sạch thông tin. Không có giải pháp hoàn chỉnh, chỉ có giải pháp phù hợp, trong đó mình Ngân hàng sẽ không làm được, mà cần sự phối hợp của Bộ Công an và Bộ Thông tin và Truyền thông…

HP