Đông Nam Á: Điểm đến mới cho chuỗi cung ứng toàn cầu

Biến động địa chính trị thúc đẩy sự dịch chuyển sản xuất

Các thay đổi trong quan hệ giữa Trung Quốc và nhiều đối tác thương mại lớn đã làm tăng tốc xu hướng dịch chuyển sản xuất. Kể từ sau đại dịch COVID-19, tầm quan trọng của các chuỗi cung ứng bền vững và khả năng chống chịu trước các cú sốc đã được nhận thức sâu sắc hơn. Điều này không chỉ xuất phát từ những thách thức của đại dịch mà còn do các căng thẳng địa chính trị, khiến cho việc duy trì một chuỗi cung ứng ổn định trên phạm vi toàn cầu trở nên khó khăn hơn.

Bên cạnh đó, các CEO toàn cầu còn phải đối mặt với áp lực từ những tiêu chuẩn môi trường, xã hội và quản trị doanh nghiệp (ESG). Việc xây dựng chuỗi cung ứng tuân thủ các tiêu chuẩn này đòi hỏi sự đánh giá kỹ lưỡng về các khu vực địa lý có tiềm năng trở thành động lực tăng trưởng kinh tế trong tương lai. Theo khảo sát của Boston Consulting Group (BCG), hơn 90% nhà sản xuất toàn cầu dự định tái thiết kế mạng lưới chuỗi cung ứng của họ trong vòng 5 năm tới, nhấn mạnh sự cần thiết của sự thay đổi này.

Đông Nam Á - Sức hấp dẫn từ chi phí và tiềm năng tăng trưởng

Đông Nam Á đang trở thành điểm đến lý tưởng cho việc di dời sản xuất, nhờ lợi thế chi phí thấp và lực lượng lao động dồi dào. Theo mô hình so sánh chi phí sản xuất toàn cầu của BCG, chi phí sản xuất cơ bản tại Đông Nam Á hiện thấp hơn khoảng 15% so với Trung Quốc, chưa tính đến các chi phí logistics và thuế quan. Điều này khiến khu vực này trở thành một lựa chọn hấp dẫn cho các doanh nghiệp muốn kiểm soát chi phí và giảm thiểu rủi ro chuỗi cung ứng.

Trong giai đoạn 2018-2022, xuất khẩu từ Đông Nam Á sang Hoa Kỳ đã tăng 65%, trong khi nhập khẩu từ Trung Quốc giảm 10%. Điều này minh chứng cho xu hướng dịch chuyển sản xuất ra khỏi Trung Quốc. Dự báo đến năm 2031, tiêu dùng nội địa của Đông Nam Á sẽ đạt mức 4 nghìn tỷ USD, với tỷ lệ hộ gia đình thu nhập trung bình và cao chiếm đến 84%. Những con số này cho thấy tiềm năng phát triển mạnh mẽ của khu vực trong các năm tới.

Chính sách hỗ trợ và hệ sinh thái sản xuất đang phát triển

Trong những năm gần đây, ASEAN đã triển khai nhiều chính sách hỗ trợ để thúc đẩy sự tự do lưu thông hàng hóa và dịch vụ giữa các quốc gia thành viên. Các dự án mở rộng và hiện đại hóa cảng, cùng với đầu tư vào hạ tầng năng lượng, giao thông và kỹ thuật số, đã giúp khu vực này phát triển mạnh mẽ hơn. Các sáng kiến như mạng lưới đường cao tốc ASEAN, dự án đường sắt Singapore-Côn Minh, và Tam giác Tăng trưởng Indonesia-Malaysia-Thái Lan là những ví dụ tiêu biểu cho hệ sinh thái kinh tế đang thay đổi.

Ngoài ra, các hiệp định thương mại lớn như Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) và Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) giúp khu vực Đông Nam Á có lợi thế cạnh tranh thương mại, khi các quốc gia tham gia chiếm hơn 40% GDP toàn cầu. Những chính sách này không chỉ giúp tăng cường liên kết kinh tế trong khu vực mà còn mở ra nhiều cơ hội hợp tác quốc tế.

Theo BCG, giá trị gia tăng của ngành sản xuất tại Đông Nam Á dự kiến sẽ tăng từ 748 tỷ USD năm 2022 lên 1,4 nghìn tỷ USD vào năm 2028. Tỷ lệ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) ước tính đạt 11%, cao hơn nhiều so với các đối thủ cạnh tranh như Ấn Độ (8,4%), Trung Quốc (3,6%) và Mexico (3,3%). Đông Nam Á hiện đang dẫn đầu về tăng trưởng sản xuất toàn cầu, với dự báo xuất khẩu sẽ tăng 90%, đạt 3,2 nghìn tỷ USD vào năm 2031.

Khu vực này có tiềm năng nắm bắt giá trị từ sự dịch chuyển sản xuất toàn cầu, đặc biệt khi nhiều công ty đang tìm cách mở rộng hoạt động ra khỏi Trung Quốc. Tuy nhiên, các doanh nghiệp cũng phải đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là trong việc hiểu rõ bối cảnh địa phương và làm thế nào để cạnh tranh hiệu quả với các đối thủ toàn cầu.

Indonesia - Điểm sáng trong khu vực

Trong số các quốc gia Đông Nam Á, Indonesia nổi lên như một điểm đến sản xuất tiềm năng nhờ quy mô kinh tế lớn và nền tảng tăng trưởng vững chắc. Chỉ số PMI sản xuất của Indonesia, theo phân tích tháng 8/2023, dẫn đầu khu vực ASEAN và chỉ thấp hơn một chút so với Ấn Độ - quốc gia dẫn đầu châu Á. Indonesia có chi phí sản xuất điều chỉnh theo năng suất thấp, khoảng 15% thấp hơn so với Trung Quốc, đồng thời có lực lượng lao động lớn với khoảng 145 triệu người.

Tuy nhiên, Indonesia cũng đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm cơ sở hạ tầng chưa phát triển đầy đủ, làm hạn chế mạng lưới thương mại giữa các đảo và trong nước. Các tiêu chuẩn bền vững còn tụt hậu, trong khi thị trường toàn cầu ngày càng quan tâm đến các vấn đề liên quan đến môi trường, xã hội và quản trị (ESG).

Đông Nam Á hiện đang ở thời điểm chín muồi cho sự dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu, với những tiềm năng to lớn về chi phí sản xuất, lực lượng lao động và sự phát triển nhanh chóng của thị trường nội địa. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa cơ hội này, các doanh nghiệp cần thấu hiểu bối cảnh địa phương, xây dựng chiến lược dài hạn và chuẩn bị sẵn sàng cho các thách thức từ môi trường kinh doanh phức tạp.

Cơ hội ở Đông Nam Á không chỉ nằm ở chi phí thấp, mà còn ở khả năng kết nối, hỗ trợ từ các chính sách khu vực, và sự chuyển dịch địa chính trị toàn cầu. Các doanh nghiệp có thể tận dụng các lợi thế này để phát triển, nhưng điều đó đòi hỏi sự nhạy bén trong việc đánh giá thị trường, quản lý rủi ro và tối ưu hóa chuỗi cung ứng một cách hiệu quả. Những ai thành công sẽ có vị trí vững chắc tại trung tâm mới của ngành sản xuất toàn cầu, góp phần định hình tương lai kinh tế khu vực trong những thập kỷ tới.

Văn Tâm