Tư duy sáng tạo: Giải pháp mới ứng phó khủng hoảng chuỗi cung ứng hiện đại

Ba khung tư duy được khuyến nghị để giải quyết các thách thức này gồm chiến thuật chiến tranh linh hoạt, tư duy thiết kế và lý thuyết giải quyết vấn đề sáng tạo (TRIZ). Bài viết này sẽ phân tích từng khung tư duy và ứng dụng của chúng trong chuỗi cung ứng.

“LÍNH THỦY ĐÁNH BỘ”, CHIẾN THUẬT CHIẾN TRANH LINH HOẠT

Khung tư duy: Chiến tranh linh hoạt là chiến thuật tối ưu hóa sự linh hoạt và khai thác sự hỗn loạn làm lợi thế, thay vì chỉ dựa vào hỏa lực mạnh hay nhân lực đông đảo. Thủy quân lục chiến Hoa Kỳ đã phát triển chiến thuật này để duy trì khả năng chiến đấu hiệu quả dù có nguồn lực hạn chế.

Ứng dụng trong chuỗi cung ứng: Các tổ chức thường bị giới hạn bởi nguồn lực và các trở ngại lớn, tương tự như chiến tranh tiêu hao trong quân sự, khi họ chỉ cố gắng tăng cường tài nguyên mà không có chiến lược đột phá. Áp dụng chiến thuật chiến tranh linh hoạt, các nhà quản lý chuỗi cung ứng có thể "vượt vòng vây" bằng cách tìm kiếm các giải pháp sáng tạo thay vì lặp lại các chiến thuật thông thường.

Ví dụ điển hình: Để đối phó với tình trạng tắc nghẽn tại các cảng và chi phí vận chuyển tăng cao, Coca-Cola đã quyết định thuê ba tàu hàng loại nhỏ để vận chuyển 60.000 tấn nguyên liệu, giúp duy trì chuỗi cung ứng trong khi các cảng lớn vẫn đang quá tải. Động thái này tương tự như cách Thủy quân Lục chiến Mỹ triển khai các đội quân nhỏ lẻ để thâm nhập sâu vào hàng ngũ địch. Các tổ chức khác, như Target, cũng tự thuê tàu riêng để né tránh tình trạng tắc nghẽn, tiết kiệm chi phí và đảm bảo giao hàng đúng thời hạn.

Học hỏi từ thất bại để đạt thành công: Chiến thuật chiến tranh linh hoạt khuyến khích chấp nhận rủi ro và học hỏi từ thất bại, bởi điều này thúc đẩy sáng tạo và tìm kiếm các giải pháp tối ưu. Những tổ chức dám thử nghiệm và điều chỉnh phương pháp thay vì kiên trì các cách tiếp cận cũ sẽ có nhiều khả năng tìm ra giải pháp đột phá hơn.

TƯ DUY THIẾT KẾ DỰA TRÊN NHU CẦU KHÁCH HÀNG

Trong khu vực công, tư duy thiết kế đang được ứng dụng ngày càng nhiều để cải thiện các dịch vụ cho người dân. Nhiều chính phủ đã sử dụng tư duy thiết kế để xây dựng các dịch vụ công như cấp giấy tờ, bảo hiểm y tế, và thậm chí cải tiến hệ thống giáo dục. Ví dụ, thay vì cung cấp dịch vụ cứng nhắc, nhiều nơi đã bắt đầu “đồng cảm” với trải nghiệm của người dân thông qua khảo sát, phỏng vấn để hiểu rõ nhu cầu. Tư duy thiết kế trong khu vực công giúp các dịch vụ trở nên linh hoạt, thân thiện hơn và đáp ứng tốt hơn mong đợi của người dân.

Khung tư duy: Tư duy thiết kế là một phương pháp tiếp cận tập trung vào con người, đặc biệt hiệu quả với những vấn đề phức tạp hoặc khó xác định rõ. Tư duy thiết kế đi từ việc thấu hiểu khách hàng, xác định vấn đề, phát triển ý tưởng, tạo mẫu thử, và cuối cùng là thử nghiệm. Mô hình này khuyến khích “thất bại nhanh, học hỏi nhanh” để giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa giải pháp.

Ứng dụng trong chuỗi cung ứng: Thay vì tiếp cận với thái độ "nếu chúng ta xây dựng, khách hàng sẽ đến," tư duy thiết kế khuyến khích đặt vấn đề dựa trên nhu cầu thực tế của khách hàng. Điều này đặc biệt hữu ích trong các mối quan hệ với nhà cung cấp. Thay vì dùng sức mua để ép buộc nhà cung cấp, tư duy thiết kế thúc đẩy sự hợp tác, giúp các bên cùng đạt được mục tiêu chung.

"Đi dọc chuỗi cung ứng" để xây dựng đồng cảm: Chuyên gia chuỗi cung ứng Ron Volpe nhấn mạnh tầm quan trọng của việc “đi dọc chuỗi cung ứng” từ nhà máy sản xuất đến cửa hàng để thấu hiểu đầy đủ hành trình sản phẩm. Qua việc thực hiện phỏng vấn tại từng điểm trong chuỗi cung ứng, các tổ chức có thể xây dựng bản đồ hành trình khách hàng, từ đó xác định chính xác các điểm nghẽn và khó khăn từ góc nhìn của khách hàng.

Phá vỡ các rào cản để đổi mới: Các giai đoạn phát triển ý tưởng, tạo mẫu thử, và thử nghiệm trong tư duy thiết kế đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ, khuyến khích các ý kiến đa dạng từ nhiều bộ phận trong tổ chức. Ví dụ, Microsoft đã thu thập được nhiều ý tưởng đổi mới khi mời gọi nhân viên trên toàn doanh nghiệp tham gia vào quá trình tìm giải pháp. Khi các nhóm liên chức năng cùng làm việc, những rào cản nội bộ sẽ được phá vỡ, mở ra nhiều góc nhìn sáng tạo.

LÝ THUYẾT GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ SÁNG TẠO (TRIZ)

Khung tư duy: TRIZ, viết tắt của Lý thuyết Giải quyết Vấn đề Sáng tạo, là một phương pháp có hệ thống giúp giải quyết mâu thuẫn trong vấn đề, đưa ra các giải pháp sáng tạo. Phát triển bởi Genrich Altshuller, TRIZ nghiên cứu và hệ thống hóa 40 nguyên tắc sáng tạo dựa trên hơn 200.000 sáng chế.

Ứng dụng trong chuỗi cung ứng: TRIZ khuyến khích các tổ chức phân tích vấn đề bằng cách khung nó theo dạng mâu thuẫn. Ví dụ, tổ chức cần sản phẩm có chất lượng cao nhưng không thể tăng chi phí; hoặc cần vận chuyển nhanh nhưng muốn giảm chi phí. Sau đó, các nguyên tắc TRIZ sẽ hướng dẫn tổ chức tìm ra những giải pháp sáng tạo phù hợp nhất cho từng trường hợp cụ thể.

Ví dụ về giải pháp TRIZ trong chuỗi cung ứng: Maria Stoletova đã áp dụng TRIZ để giải quyết vấn đề chi phí vận chuyển khi nhà cung cấp chi phí thấp nhất lại ở xa tổ chức. Một số giải pháp khả thi được đưa ra gồm chia sẻ chi phí vận chuyển với các công ty khác cùng khu vực, đưa chi phí vận chuyển vào giá sản phẩm, hoặc chọn nhà cung cấp có khả năng trở thành đối tác chiến lược dù giá có cao hơn.

Ứng dụng công nghệ hỗ trợ tư duy sáng tạo: Các phần mềm như ứng dụng 40IP giúp việc áp dụng TRIZ trở nên dễ dàng hơn bằng cách tự động tạo ra các giải pháp dựa trên mâu thuẫn đã nhập vào. Ngoài TRIZ, các nền tảng như Innovation Workbench còn khai thác hơn 400 mẫu sáng chế để hỗ trợ người dùng tìm kiếm các giải pháp sáng tạo cho các thách thức phức tạp.

TRIZ không chỉ dành riêng cho các ngành kỹ thuật hay chuỗi cung ứng. Khung tư duy này còn có thể ứng dụng hiệu quả trong đời sống hàng ngày để giải quyết những mâu thuẫn và cải tiến cách làm. Chẳng hạn, khi một không gian nhỏ cần đủ ánh sáng nhưng không muốn cồng kềnh với nhiều thiết bị, bạn có thể áp dụng nguyên tắc "Lồng ghép" của TRIZ để chọn giải pháp như lắp đèn LED âm trần hay đèn đa năng. TRIZ giúp bạn “nhìn” vấn đề từ nhiều góc độ và khai thác các giải pháp sáng tạo.

KẾT LUẬN

Ba khung tư duy trên không chỉ mở ra những phương pháp sáng tạo trong giải quyết thách thức chuỗi cung ứng mà còn giúp các tổ chức khám phá các cơ hội mới, từ đó phát triển mạnh mẽ trong bối cảnh bất định. Chiến thuật chiến tranh linh hoạt tạo điều kiện cho các tổ chức ứng phó nhanh chóng, trong khi tư duy thiết kế đảm bảo rằng các giải pháp được phát triển từ nhu cầu thực tiễn của khách hàng. Cuối cùng, TRIZ cung cấp các công cụ và nguyên tắc hệ thống hóa giúp khắc phục các mâu thuẫn khó khăn.

Trong thời đại chuỗi cung ứng biến động, khả năng linh hoạt và sáng tạo đã trở thành yêu cầu sống còn. Những tổ chức sẵn sàng vượt ra khỏi các cách nghĩ cố hữu, thử nghiệm và chấp nhận rủi ro trong quá trình đổi mới sẽ có khả năng không chỉ vượt qua khó khăn mà còn tìm ra những lối đi mới, biến thử thách thành cơ hội để phát triển.

Văn Tâm