Bài 2: Các quốc gia chịu tác động chính: Trung Quốc, Việt Nam và Ấn Độ

Từ chiến lược thích nghi của Trung Quốc, sức hút đầu tư ngày càng tăng của Việt Nam, đến tham vọng tăng trưởng mạnh mẽ của Ấn Độ, những quốc gia này đang vạch ra tương lai của các chuỗi cung ứng toàn cầu trong một thế giới đang thay đổi nhanh chóng.

Trung Quốc: Thách thức từ vị trí “công xưởng của thế giới”

Trung Quốc từ lâu đã được coi là trung tâm sản xuất toàn cầu, nơi hàng loạt chuỗi cung ứng lớn tập trung nhờ hệ sinh thái công nghiệp phát triển và cơ sở hạ tầng tiên tiến. Tuy nhiên, chiến tranh thương mại với Mỹ đã làm lung lay vị thế này. Các mức thuế quan cao mà Mỹ áp đặt lên hàng hóa từ Trung Quốc đã buộc nhiều doanh nghiệp phải tìm kiếm các địa điểm sản xuất thay thế. Theo báo cáo từ Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) năm 2023, giá trị xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ giảm hơn 12% so với trước khi căng thẳng thương mại bùng nổ.

Bên cạnh đó, chi phí sản xuất ngày càng tăng và áp lực từ việc tách rời chuỗi cung ứng (decoupling) đã khiến Trung Quốc phải thay đổi chiến lược. Chính sách "lưu thông kép" (dual circulation) được Bắc Kinh áp dụng nhằm tập trung nhiều hơn vào thị trường nội địa và thúc đẩy tiêu thụ nội bộ để giảm thiểu sự phụ thuộc vào xuất khẩu. Tuy vậy, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới vẫn giữ vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu nhờ vào sự đa dạng hóa ngành công nghiệp và khả năng thích ứng với các thay đổi kinh tế toàn cầu.

Việt Nam: Điểm sáng mới trên bản đồ chuỗi cung ứng

Việt Nam nổi lên như một điểm đến hàng đầu của các nhà đầu tư quốc tế trong bối cảnh dịch chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc. Với lợi thế chi phí lao động thấp, vị trí địa lý thuận lợi và chính sách thu hút đầu tư hiệu quả, Việt Nam đã thu hút một lượng lớn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong những năm gần đây. Theo số liệu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, năm 2023, Việt Nam đã nhận được hơn 25 tỷ USD FDI, tăng 13% so với năm 2022, chủ yếu vào các ngành công nghiệp như điện tử, dệt may và chế biến thực phẩm.

Hơn nữa, các hiệp định thương mại tự do (FTA) như EVFTA (Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU) và CPTPP (Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương) đã giúp Việt Nam cải thiện năng lực cạnh tranh xuất khẩu. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa cơ hội này, Việt Nam cần giải quyết các hạn chế về cơ sở hạ tầng và chất lượng nguồn nhân lực. Ngân hàng Thế giới (World Bank) dự báo rằng, nếu Việt Nam đầu tư thêm khoảng 2% GDP hàng năm vào phát triển cơ sở hạ tầng, quốc gia này có thể tăng trưởng GDP thêm 1-1,5% mỗi năm trong thập kỷ tới.

Ấn Độ: “Gã khổng lồ đang trỗi dậy” trong chuỗi cung ứng

Ấn Độ đang nhanh chóng vươn lên như một trung tâm sản xuất thay thế quan trọng. Với dân số hơn 1,4 tỷ người và lực lượng lao động dồi dào, quốc gia Nam Á này mang đến một lựa chọn hấp dẫn cho các công ty đang tìm kiếm sự đa dạng hóa chuỗi cung ứng. Chính phủ Ấn Độ đã triển khai hàng loạt chính sách hỗ trợ, bao gồm Chương trình “Make in India” (Sản xuất tại Ấn Độ), nhằm khuyến khích sản xuất trong nước và thu hút đầu tư nước ngoài. Nhờ đó, đầu tư FDI vào Ấn Độ đã đạt 60 tỷ USD trong năm 2023, tăng gần 20% so với năm trước đó.

Ngoài ra, Ấn Độ đã đạt được những bước tiến lớn trong ngành công nghệ cao, đặc biệt là sản xuất chất bán dẫn và thiết bị điện tử, với sự tham gia của các công ty lớn như Apple và Foxconn. Tuy nhiên, quốc gia này vẫn phải đối mặt với những thách thức về cơ sở hạ tầng, quy trình hành chính phức tạp và khả năng nâng cao tay nghề lao động. Để giữ vững vị thế, Ấn Độ cần tiếp tục cải cách để tạo môi trường đầu tư thuận lợi và nâng cao hiệu quả chuỗi cung ứng nội địa.

Chiến tranh thương mại đã thúc đẩy sự chuyển dịch lớn trong chuỗi cung ứng toàn cầu, và Trung Quốc, Việt Nam, Ấn Độ đang trở thành những nhân tố trung tâm trong quá trình tái định hình này. Trung Quốc phải thích nghi để duy trì vị thế bằng cách tập trung vào thị trường nội địa và cải thiện hiệu quả sản xuất. Việt Nam đang nổi lên như một điểm sáng mới, thu hút sự chú ý nhờ môi trường đầu tư hấp dẫn và tiềm năng tăng trưởng mạnh mẽ. Trong khi đó, Ấn Độ chứng tỏ sức mạnh của một nền kinh tế đang trỗi dậy, với chiến lược phát triển bền vững và tham vọng mở rộng vai trò trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Như Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi từng phát biểu tại Hội nghị Thượng đỉnh G20 năm 2023: “Sự tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu là cơ hội lịch sử để Ấn Độ khẳng định vai trò như một trung tâm sản xuất và đổi mới sáng tạo hàng đầu thế giới.” Đồng thời, ông Nguyễn Xuân Phúc, cựu Chủ tịch nước Việt Nam, tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2022, cũng nhấn mạnh rằng: “Để biến cơ hội thành hiện thực, Việt Nam cần không ngừng cải thiện môi trường kinh doanh, đẩy mạnh đổi mới sáng tạo và đầu tư vào con người.”

Văn Tâm