Bài 3: Chiến lược ứng phó - Dịch chuyển nhà máy sản xuất và thay đổi lộ trình logistics

Với các quốc gia như Việt Nam, Ấn Độ và Indonesia nổi lên là những điểm đến sản xuất hàng đầu, cùng với việc các mạng lưới logistics khu vực được phát triển để hỗ trợ sự thay đổi này, châu Á đang vươn lên trở thành trung tâm trong chuỗi cung ứng toàn cầu tái định hình. Cuộc đua đổi mới, hợp tác và đầu tư vào cơ sở hạ tầng bền vững sẽ quyết định những ai chiến thắng trong quá trình chuyển đổi đầy thách thức này.

Làn sóng dịch chuyển nhà máy: Tìm kiếm điểm đến mới

Dịch chuyển nhà máy sản xuất đang trở thành một xu hướng rõ nét kể từ khi căng thẳng thương mại Mỹ - Trung leo thang. Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là trong ngành công nghệ, dệt may và thiết bị điện tử, đã chuyển dây chuyền sản xuất từ Trung Quốc sang các quốc gia khác trong khu vực châu Á. Theo số liệu từ McKinsey, khoảng 25% các nhà sản xuất Mỹ từng đặt tại Trung Quốc đã dịch chuyển toàn bộ hoặc một phần hoạt động sang các nước Đông Nam Á như Việt Nam, Thái Lan và Indonesia.

Việt Nam là một trong những điểm đến hàng đầu nhờ chính sách thu hút đầu tư cởi mở, chi phí lao động thấp và môi trường chính trị ổn định. Apple, Samsung và Foxconn đều đã mở rộng các nhà máy sản xuất tại Việt Nam, giúp quốc gia này tăng tỷ trọng xuất khẩu sản phẩm công nghệ cao, chiếm gần 45% tổng giá trị xuất khẩu vào năm 2023. Indonesia, với dân số đông và nguồn tài nguyên phong phú, cũng nổi lên như một đối thủ cạnh tranh nhờ các ưu đãi thuế và chương trình cải cách cơ cấu kinh tế.

Ấn Độ, trong khi đó, đang tận dụng dân số khổng lồ và lực lượng lao động trẻ để xây dựng vị thế "công xưởng mới" của thế giới. Chính phủ Ấn Độ đã đưa ra Chương trình Khuyến khích Sản xuất Liên kết (PLI), cung cấp ưu đãi tài chính cho các nhà đầu tư trong các ngành như sản xuất thiết bị điện tử, xe điện và năng lượng tái tạo. Điều này đã thúc đẩy sự hiện diện của các tập đoàn lớn như Xiaomi và Tesla tại thị trường Ấn Độ.

Logistics tái cấu trúc: Chuyển đổi để đáp ứng xu hướng mới

Dịch chuyển nhà máy sản xuất kéo theo sự thay đổi lớn trong mạng lưới logistics, buộc các công ty phải tái cấu trúc lộ trình vận tải và kho bãi. Với việc các nhà máy được đặt tại các quốc gia mới, hệ thống logistics truyền thống phụ thuộc vào Trung Quốc không còn phù hợp, dẫn đến nhu cầu xây dựng các trung tâm phân phối và mạng lưới vận tải ở những địa điểm chiến lược khác.

Theo Báo cáo Logistics Toàn cầu 2023 từ DHL, các cảng biển tại Việt Nam, Malaysia và Ấn Độ đã ghi nhận mức tăng trưởng 18% về khối lượng hàng hóa xuất nhập khẩu, một phần nhờ sự dịch chuyển sản xuất khu vực. Trong khi đó, các quốc gia như Singapore và Thái Lan đang đầu tư mạnh vào công nghệ chuỗi cung ứng, bao gồm hệ thống cảng thông minh và sử dụng trí tuệ nhân tạo để tối ưu hóa quy trình logistics.

Hơn nữa, chi phí vận chuyển gia tăng do giá nhiên liệu cao và sự thiếu hụt container toàn cầu đã khiến các công ty xem xét lại chiến lược vận tải. Nhiều doanh nghiệp áp dụng mô hình "nearshoring" – dịch chuyển sản xuất và vận tải đến các địa điểm gần thị trường tiêu thụ hơn – để giảm thời gian và chi phí giao hàng. Các công ty lớn như Nike và Adidas đã giảm đáng kể sự phụ thuộc vào logistics xuyên Thái Bình Dương và xây dựng chuỗi cung ứng tập trung tại khu vực Đông Nam Á.

Vai trò của hợp tác khu vực

Trong bối cảnh tái cấu trúc logistics, hợp tác khu vực đóng vai trò quan trọng trong việc tối ưu hóa chuỗi cung ứng. Các hiệp định thương mại như RCEP (Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực) đã thúc đẩy sự liên kết chặt chẽ giữa các quốc gia châu Á, tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển hàng hóa và đầu tư hạ tầng chung. Nhật Bản, Hàn Quốc và Singapore đã tiên phong trong việc xây dựng các tuyến vận tải biển và đường bộ kết nối khu vực Đông Á và Đông Nam Á, giúp tăng cường khả năng cạnh tranh trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Chiến tranh thương mại đã thay đổi cục diện sản xuất và logistics toàn cầu, buộc các quốc gia và doanh nghiệp tại châu Á phải nhanh chóng thích nghi với các chiến lược mới. Dịch chuyển nhà máy sản xuất không chỉ nhằm tránh các rủi ro về thuế quan mà còn mở ra cơ hội phân tán rủi ro và tận dụng nguồn lực địa phương. Tuy nhiên, để thành công, các quốc gia cần đầu tư mạnh vào cơ sở hạ tầng và công nghệ, đồng thời tận dụng hợp tác khu vực để xây dựng mạng lưới logistics bền vững hơn.

Như ông John Pearson, Giám đốc điều hành DHL Express, phát biểu tại Hội nghị Logistics Toàn cầu 2023: “Chuỗi cung ứng thế giới đang được tái cấu trúc với tốc độ chưa từng có, và khu vực châu Á đang nổi lên như một trung tâm động lực nhờ khả năng thích ứng linh hoạt và chiến lược logistics đổi mới.” Đồng thời, bà Christine Lagarde, Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB), trong một buổi hội thảo của Diễn đàn Kinh tế Thế giới 2024, cũng nhấn mạnh: “Hợp tác khu vực là chìa khóa để xây dựng một hệ sinh thái logistics mạnh mẽ, đảm bảo khả năng chống chịu trước các biến động toàn cầu.”

Văn Tâm