Thúc đẩy hội nhập thương mại khu vực: Từ bề rộng đến chiều sâu

Tuy nhiên, các hiệp định thương mại này chủ yếu tập trung vào việc giảm thuế quan, trong khi các vấn đề như rào cản phi thuế quan, tự do hóa dịch vụ, và tiêu chuẩn kỹ thuật còn nhiều hạn chế. Theo Ngân hàng Thế giới, chiến lược hội nhập của Việt Nam hiện nay vẫn thiên về "bề rộng" hơn là "chiều sâu." Ví dụ, mức độ tham gia vào các cam kết thương mại dịch vụ của Việt Nam vẫn thấp hơn so với các quốc gia như Thái Lan và Malaysia, dẫn đến việc chưa tận dụng hết tiềm năng từ các hiệp định thương mại đã ký.

Ngoài ra, trong khi Việt Nam đã thành công trong việc gia tăng kim ngạch xuất khẩu, giá trị gia tăng nội địa trong hàng hóa xuất khẩu vẫn ở mức thấp. Điều này đặt ra câu hỏi lớn về việc làm thế nào để Việt Nam không chỉ tham gia mà còn dẫn đầu trong các chuỗi giá trị toàn cầu thông qua các hiệp định thương mại.

Hội nhập sâu không chỉ dừng lại ở việc ký kết FTA mà còn bao gồm việc thực thi các cam kết nhằm giảm thiểu rào cản thương mại và đầu tư. Để làm được điều này, Việt Nam cần tập trung vào việc giảm các rào cản phi thuế quan (NTM) và thúc đẩy tự do hóa dịch vụ.

Một trong những cơ hội lớn là lĩnh vực thương mại dịch vụ. Hiện nay, dịch vụ chỉ chiếm khoảng 12% trong tổng giá trị xuất khẩu của Việt Nam, thấp hơn nhiều so với mức trung bình của các quốc gia phát triển. Tự do hóa thương mại dịch vụ không chỉ giúp tăng năng suất mà còn mở ra các cơ hội lớn trong các ngành như công nghệ thông tin, tài chính, và logistics. Đặc biệt, sự phát triển của thương mại số và các nền tảng công nghệ đang tạo ra những lĩnh vực hoàn toàn mới mà Việt Nam có thể khai thác.

Ngoài ra, việc tập trung vào tiêu chuẩn hóa và hài hòa quy định với các thị trường quốc tế cũng sẽ giúp hàng hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu khắt khe hơn từ các thị trường phát triển như EU và Mỹ. Điều này không chỉ giúp gia tăng giá trị xuất khẩu mà còn nâng cao hình ảnh của Việt Nam như một quốc gia sản xuất uy tín.

Hội nhập sâu cũng giúp Việt Nam xây dựng được những mối quan hệ hợp tác chiến lược. Các hiệp định như CPTPP và EVFTA không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn giúp Việt Nam khẳng định vị thế trong các diễn đàn quốc tế, tăng cường ảnh hưởng trong khu vực và toàn cầu.

Mặc dù cơ hội rất lớn, nhưng việc thúc đẩy hội nhập sâu cũng đi kèm với nhiều thách thức.

Trước hết, mức độ sẵn sàng của các doanh nghiệp trong nước còn hạn chế. Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) chưa đủ năng lực để đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế hoặc tham gia vào các chuỗi cung ứng toàn cầu. Sự thiếu hiểu biết về các cam kết trong FTA và khả năng tận dụng ưu đãi từ các hiệp định này vẫn là một điểm yếu lớn. Theo một khảo sát, chỉ khoảng 40% doanh nghiệp Việt Nam biết cách tận dụng ưu đãi thuế quan từ các FTA đã ký.

Thứ hai, rào cản hành chính và thể chế cũng là một trở ngại. Hệ thống pháp luật của Việt Nam vẫn cần cải cách mạnh mẽ để phù hợp với các cam kết quốc tế, đặc biệt trong các lĩnh vực như bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, giải quyết tranh chấp thương mại, và quản lý dữ liệu xuyên biên giới.

Cuối cùng, Việt Nam cần đầu tư lớn hơn vào cơ sở hạ tầng, bao gồm hạ tầng kỹ thuật số và logistics. Nếu không có hệ thống giao thông và công nghệ hiện đại, việc kết nối với các thị trường quốc tế và thúc đẩy hội nhập sâu sẽ gặp nhiều khó khăn.

Việt Nam đang đứng trước một bước ngoặt trong hành trình hội nhập kinh tế quốc tế. Từ một quốc gia chủ yếu tập trung vào việc ký kết FTA, giờ đây, chúng ta cần chuyển mình để tập trung vào chất lượng và chiều sâu của các cam kết thương mại. Điều này đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa chính phủ, doanh nghiệp và các tổ chức quốc tế.

Hội nhập sâu không chỉ là cơ hội để gia tăng giá trị xuất khẩu mà còn là cách để Việt Nam nâng cao vị thế trong khu vực và trên toàn cầu. Nhưng để làm được điều đó, Việt Nam cần sẵn sàng đối mặt với những thách thức, từ cải cách thể chế đến nâng cao năng lực doanh nghiệp. Chỉ khi tận dụng được tiềm năng từ các FTA một cách hiệu quả, Việt Nam mới có thể khẳng định mình như một trung tâm thương mại và sản xuất hàng đầu vào năm 2045.

Hà Phương