Mua sắm xanh – Xu hướng tất yếu trong chuỗi cung ứng toàn cầu

Việc doanh nghiệp lựa chọn nhà cung cấp, nguyên vật liệu, bao bì và quy trình sản xuất dựa trên tiêu chí thân thiện với môi trường không chỉ giúp giảm phát thải carbon, mà còn nâng cao hình ảnh thương hiệu, thu hút đầu tư và đảm bảo tuân thủ các quy định khắt khe tại thị trường quốc tế.

Định nghĩa & quy chuẩn mua xanh
Mua sắm xanh (Green Supply Chain Management – GSCM) là một phương thức tích hợp các yếu tố môi trường vào mọi khâu của quá trình mua sắm trong chuỗi cung ứng. Từ việc lựa chọn nhà cung cấp sử dụng năng lượng tái tạo, đến việc ưu tiên vật liệu có thể tái chế, đóng gói thân thiện với môi trường và quy trình sản xuất ít phát thải – tất cả tạo nên một chuỗi cung ứng "xanh hóa".

Theo các tiêu chuẩn quốc tế như ISO 20400 về mua sắm bền vững, hay GRI (Global Reporting Initiative), doanh nghiệp cần đánh giá không chỉ năng lực cung ứng mà còn yếu tố tác động môi trường, trách nhiệm xã hội và quản trị minh bạch của nhà cung cấp. Việc tích hợp tiêu chí xanh vào hệ thống đánh giá và lựa chọn nhà cung cấp đang dần trở thành yêu cầu bắt buộc, đặc biệt trong các ngành như điện tử, thời trang, ô tô và thực phẩm.

Rào cản và cách vượt qua
Dù tiềm năng là rất lớn, triển khai GSCM không tránh khỏi các rào cản thực tiễn. Thứ nhất là chi phí đầu tư ban đầu, bởi nguyên vật liệu sinh thái và quy trình sản xuất thân thiện thường có giá cao hơn. Thứ hai là thiếu hụt thông tin minh bạch từ nhà cung cấp, đặc biệt ở các quốc gia đang phát triển, nơi tiêu chuẩn môi trường chưa đồng bộ. Cuối cùng là kháng cự từ nội bộ – khi các bộ phận mua hàng vẫn ưu tiên “giá rẻ” hơn “giá trị bền vững”.

Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp tiên phong đã chứng minh rằng đầu tư vào mua sắm xanh mang lại hiệu quả dài hạn. Việc ứng dụng các công cụ đánh giá vòng đời sản phẩm (LCA – Life Cycle Assessment), xây dựng hệ thống KPI xanh, và đàm phán dài hạn với nhà cung cấp thân thiện môi trường đang giúp doanh nghiệp vượt qua rào cản chi phí và minh bạch hóa chuỗi cung.

Triển khai bất kỳ thực hành GSCM nào đều đòi hỏi sự cam kết từ cấp lãnh đạo – vì chính ban điều hành là người định hình tầm nhìn dài hạn, phân bổ nguồn lực và dẫn dắt sự thay đổi tổ chức.

Các mô hình doanh nghiệp tiên phong
Tại châu Âu, chuỗi siêu thị Lidl và nhà sản xuất Unilever đã tích hợp tiêu chí carbon footprint vào hệ thống mua hàng. Nhà cung cấp nào có mức phát thải thấp, sử dụng bao bì tái chế, chứng nhận sản phẩm hữu cơ – sẽ được ưu tiên hợp tác và nhận đơn hàng lớn hơn. Tại châu Á, Samsung và Toyota cũng chuyển hướng sử dụng linh kiện từ nhà cung ứng sử dụng năng lượng sạch, kết hợp đánh giá ESG trong xếp hạng đối tác chiến lược.

Tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản, may mặc đang chuyển sang lựa chọn nhà cung cấp bao bì tái chế, vải hữu cơ và mực in thân thiện môi trường để đáp ứng tiêu chuẩn của khách hàng châu Âu và Mỹ. Những thay đổi nhỏ này không chỉ giúp doanh nghiệp nâng cao điểm ESG mà còn mở rộng thị trường.

Bên cạnh đó, khi hợp tác với những nhà cung cấp thân thiện với môi trường, doanh nghiệp cũng dễ dàng đạt được các chứng chỉ ESG quốc tế, từ đó nâng cao uy tín thương hiệu và mở rộng khả năng tiếp cận thị trường toàn cầu. Điều này cho thấy rằng đầu tư vào chuỗi cung ứng carbon thấp không chỉ là khoản chi phí cần thiết mà còn là đòn bẩy gia tăng hiệu quả vận hành và sức cạnh tranh dài hạn.

Quan trọng hơn, các doanh nghiệp đang dần nhận ra rằng "chi phí môi trường" nếu không được đầu tư trước sẽ trở thành "chi phí xử lý khủng hoảng" về sau – từ việc bị trả hàng, mất chứng nhận quốc tế, đến bị tẩy chay thương hiệu.

Mua sắm xanh không chỉ là hành động có trách nhiệm với môi trường, mà còn là một mô hình win–win giữa lợi nhuận và phát triển bền vững. Doanh nghiệp đầu tư đúng cách vào GSCM sẽ vừa giảm rủi ro, vừa tăng giá trị thương hiệu, tối ưu chi phí vòng đời sản phẩm và mở rộng thị trường xuất khẩu.

Chúng tôi cho rằng trong bối cảnh ESG ngày càng được đo lường, kiểm tra và yêu cầu minh bạch, doanh nghiệp không thể đứng ngoài cuộc chơi “xanh hóa chuỗi cung ứng”. Những nhà lãnh đạo dám chuyển đổi tư duy mua sắm từ “giá rẻ nhất” sang “giá trị bền vững nhất” sẽ là những người kiến tạo tương lai – không chỉ cho doanh nghiệp mà cho cả nền kinh tế xanh toàn cầu.

Văn Tâm