Khi ESG quyết định vận mệnh chuỗi cung ứng

ESG: Sức ép mới trong vận hành toàn chuỗi

Từ một khái niệm mang tính định hướng đạo đức, ESG giờ đây đã được nhúng sâu vào chiến lược vận hành chuỗi cung ứng tại các tập đoàn lớn. Ba trụ cột của ESG – Môi trường (Environmental), Xã hội (Social), và Quản trị (Governance) – không còn là sự lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc để doanh nghiệp có thể tiếp cận nguồn vốn ưu đãi, đối tác lớn và hệ thống logistics quốc tế.
Trong chuỗi cung ứng, ESG không chỉ được áp dụng cho doanh nghiệp đầu chuỗi, mà mở rộng sang cả nhà cung ứng, đơn vị vận tải, kho ngoại quan và cả bên kiểm định thứ ba. Tính liền mạch và minh bạch trở thành tiêu chuẩn sống còn, đòi hỏi từng mắt xích trong chuỗi phải có khả năng đo lường – kiểm chứng – và chứng minh. Sự thiếu vắng ESG ở bất kỳ khâu nào cũng có thể làm đứt gãy toàn bộ hợp đồng xuất khẩu hoặc khiến doanh nghiệp bị loại khỏi chuỗi cung ứng của các tập đoàn FDI.

Chuỗi xanh: từ truy xuất đến hành động

Một chuỗi cung ứng “xanh” không chỉ dừng lại ở tuyên bố, mà phải có hệ thống dữ liệu truy xuất và quy trình vận hành cụ thể đi kèm. Những yêu cầu này đang buộc doanh nghiệp Việt Nam – đặc biệt trong các ngành nông sản, dệt may, điện tử – phải thiết lập lại toàn bộ hệ thống logistics theo hướng minh bạch và giảm phát thải.
Công nghệ truy xuất nguồn gốc đang chuyển từ mã QR sang tích hợp blockchain và hệ thống IoT – digital twin để đảm bảo dữ liệu không thể sửa đổi. Điều này không chỉ phục vụ kiểm toán mà còn giúp xây dựng niềm tin với khách hàng. Ngoài ra, quy trình vận hành cũng phải tối ưu năng lượng, chuyển sang xe điện, giảm rác thải bao bì và sử dụng vật liệu có thể tái chế. Đáng chú ý, nhiều doanh nghiệp đã bắt đầu tính toán “Scope 1, 2, 3 emissions” – một chỉ tiêu bắt buộc với các nhà xuất khẩu sang EU từ năm 2026 theo Cơ chế điều chỉnh carbon (CBAM).

Báo cáo và chứng nhận – tiêu chuẩn sống còn

Trong hệ sinh thái ESG, báo cáo bền vững và chứng nhận quốc tế không còn là “tài liệu minh họa” mà là “giấy thông hành” để doanh nghiệp bước vào sân chơi toàn cầu. Các hệ thống báo cáo như GRI, SASB, hoặc TCFD đang được các quỹ đầu tư, ngân hàng và đối tác kiểm tra kỹ càng trong quá trình xét duyệt hợp tác.
Với chuỗi cung ứng, điều này đồng nghĩa rằng các nhà cung ứng – dù là SME – cũng cần minh bạch hóa dữ liệu vận hành, phát thải, lao động, và có lộ trình cụ thể để cải thiện chỉ số ESG. Tại Việt Nam, một số doanh nghiệp tiên phong đã đạt được các chứng chỉ như ISO 14001, WRAP, EPEAT hay FSC. Tuy nhiên, theo thống kê từ SCMR, phần lớn doanh nghiệp nhỏ vẫn chưa có cơ chế kiểm chứng độc lập, khiến họ dễ bị đánh giá thấp trong chuỗi giá trị quốc tế.

ESG không thể chỉ là "quảng cáo đẹp trong báo cáo thường niên" – mà phải trở thành một phần gắn chặt trong KPI chuỗi cung ứng. Việc tích hợp ESG vào chỉ tiêu đánh giá nhà cung cấp, hệ thống vận tải, và năng lực logistics sẽ là bước chuyển hóa chiến lược để tạo ra lợi thế thực tế.

ESG không còn là một “lựa chọn đạo đức” mà là tiêu chuẩn bắt buộc cho bất kỳ doanh nghiệp nào muốn tồn tại và phát triển trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Những thay đổi trong chính sách thương mại, yêu cầu khách hàng và tiêu chuẩn tài chính đang khiến ESG trở thành điều kiện tiên quyết để tiếp cận thị trường, nhận đầu tư, và giữ chân đối tác lớn.
Tuy nhiên, để ESG không chỉ dừng ở các slide trình bày, doanh nghiệp cần có chiến lược chuyển đổi nội bộ bài bản – từ đào tạo nhân sự, thiết lập hệ thống đo lường, đến ứng dụng công nghệ kiểm chứng. Sự đồng hành của cơ quan chính sách cũng rất quan trọng – bằng cách tạo khung pháp lý ESG rõ ràng, hỗ trợ chi phí chuyển đổi và thúc đẩy hệ sinh thái chứng nhận minh bạch.
Tóm lại, nếu biết tận dụng ESG đúng cách, doanh nghiệp Việt không chỉ “đủ chuẩn để chơi” mà còn có thể vươn lên “dẫn đầu cuộc chơi” trong chuỗi cung ứng toàn cầu – nơi minh bạch, trách nhiệm và tính bền vững đang là những tài sản quý hơn cả giá rẻ.

Phong Lê