Hoa tiêu hàng hải: Lặng thầm trong chuyển đổi, vững vàng giữa chuyển mình

Giữa nhịp chuyển đổi mạnh mẽ của ngành hàng hải toàn cầu, những người hoa tiêu – vốn được ví như “người dẫn đường” thầm lặng hiện đang phải thích nghi với một loạt yêu cầu mới: tàu lớn hơn, công nghệ phức tạp hơn, kỳ vọng an toàn cao hơn, và đặc biệt là áp lực chuyển đổi xanh. Trong khi thế giới logistics nói nhiều đến tự động hóa, AI hay chuỗi lạnh, thì ở đầu mũi tàu, một lực lượng thầm lặng vẫn ngày đêm chèo lái sự ổn định của hàng triệu tấn hàng hóa ra – vào cảng biển Việt Nam.

Tàu lớn, trách nhiệm lớn

Sự xuất hiện ngày càng nhiều của tàu mẹ kích thước lớn trên các tuyến vận tải quốc tế buộc hoa tiêu phải nâng cao năng lực điều hướng, cập bến với biên độ an toàn cực thấp. Nếu trước đây, hoa tiêu chỉ cần làm quen với tàu dưới 150m, nay họ đối mặt thường xuyên với tàu dài đến 400m, sức chở hơn 20.000 TEU, áp lực điều phối trong điều kiện thủy văn phức tạp tăng gấp nhiều lần.

Chuyển đổi xanh – áp lực âm thầm mà mạnh mẽ

Một xu hướng đang tác động sâu sắc nhưng ít được nhắc đến: các yêu cầu về “dẫn tàu xanh”. Điều này không chỉ liên quan đến vận hành các loại tàu sử dụng nhiên liệu mới (LNG, methanol…), mà còn liên quan đến kiểm soát khí thải, tối ưu tuyến hành trình giảm tiêu thụ năng lượng, và phối hợp chính xác thời gian để hạn chế tình trạng tàu chờ ngoài vũng.

Trong điều kiện thời tiết bất thường, thủy triều biến đổi phức tạp do biến đổi khí hậu, các hoa tiêu phải cân bằng giữa hiệu quả năng lượng và đảm bảo an toàn – điều không hề đơn giản. Chưa kể, những loại tàu chạy nhiên liệu mới có đặc tính vận hành khác biệt, đòi hỏi hiểu biết chuyên sâu và kỹ năng điều khiển linh hoạt – thứ mà không phải đơn vị đào tạo nào cũng đang theo kịp.

Giữ người – chuyện sống còn của nghề hoa tiêu

Nếu không có cơ chế đãi ngộ và lộ trình phát triển rõ ràng, nghề hoa tiêu – vốn đòi hỏi tích lũy kinh nghiệm hàng chục năm sẽ rơi vào tình trạng mất cân đối nguồn lực. Một số chuyên gia cho rằng nên sớm có cơ chế công nhận hoa tiêu là lực lượng đặc thù trong ngành hàng hải, với chính sách đào tạo, bảo hiểm nghề nghiệp và hỗ trợ tâm lý tương xứng.

Song hành cùng đó là áp lực chuyển đổi mô hình đào tạo: từ truyền nghề sang huấn luyện mô phỏng hiện đại; từ chỉ dạy thao tác sang rèn kỹ năng phân tích, dự báo và ra quyết định trong tình huống khẩn cấp.

Hoa tiêu thế hệ mới: Từ người dẫn tàu đến nhà quản trị an toàn

Sự thay đổi của chuỗi logistics toàn cầu buộc hoa tiêu không chỉ còn là người am hiểu hải đồ hay kinh nghiệm sóng gió – mà còn là mắt xích quản trị rủi ro trong toàn bộ chuỗi vận hành. Họ không chỉ dẫn tàu mà họ còn quản lý thời gian cập bến, hỗ trợ tối ưu hóa dòng tàu, phối hợp với cảng vụ và doanh nghiệp logistics trong điều kiện thời gian thực.

Một số đơn vị tiên phong đã bắt đầu thử nghiệm các mô hình “hoa tiêu điều phối”, nơi hoa tiêu tham gia vào cả quy trình quản lý cảng, cập nhật thông số môi trường và điều kiện khai thác qua phần mềm tích hợp. Họ được ví như “kỹ sư an toàn động” – làm việc trong điều kiện thực địa phức tạp, nhưng tư duy như một nhà phân tích chuỗi cung ứng.

Chuyển đổi số, chuyển đổi xanh hay chuyển đổi mô hình kinh doanh dù ở dạng nào – đều cần một lực lượng hoa tiêu bản lĩnh, thích nghi và được ghi nhận xứng đáng. Họ chính là lớp nhân sự cầu nối giữa quá khứ kinh nghiệm và tương lai công nghệ của ngành hàng hải Việt Nam.

Mạnh Trung