Cạnh tranh cảng biển toàn cầu: Khi các tập đoàn phương Tây vào cuộc chơi địa chính trị

Sự dịch chuyển quyền lực từ "hải vận" sang "cảng vận" đang trở thành trung tâm của cuộc chiến định hình chuỗi logistics toàn cầu. Tập đoàn như CMA CGM đang tìm cách thâu tóm hàng chục cảng của CK Hutchison trị giá hơn 20 tỷ USD. Không chỉ là thương vụ kinh doanh thông thường, đây còn là cuộc đấu giành quyền kiểm soát những nút giao chiến lược - từ vùng Suez đến Panama, nơi mà lợi ích kinh tế và an ninh địa chính trị hội tụ.

CMA CGM bước vào vòng đấu cảng chiến lược

CMA CGM hiện sở hữu 65 cảng container và doanh thu gần 55 tỷ USD vào năm 2024. Khi thương vụ 23–28 tỷ USD thâu tóm 43 cảng của CK Hutchison tại 23 quốc gia bật ra khỏi vòng đàm phán độc quyền, CMA CGM đã nhanh chóng bày tỏ tham vọng tham gia. Việc có được các cảng gần kênh đào Panama hoặc tại châu Âu không chỉ giúp hãng củng cố mạng lưới logistics mà còn biến CMA CGM trở thành đối thủ trực tiếp với BlackRock và MSC trên sân chơi cảng quốc tế. Theo đó, cạnh tranh không chỉ là về hiệu quả tàu hàng mà còn về vị trí chiến trường cảng.

Giao thương hàng hải trở thành “biển báo” chính trị

Thương vụ liên quan đến CK Hutchison không chỉ dừng lại ở yếu tố kinh doanh mà còn đặt ra bài toán địa chính trị phức tạp. Mỹ luôn cảnh giác với ảnh hưởng Trung Quốc tại Panama và các đầu mối cảng trọng yếu. Ngược lại, Bắc Kinh cũng đe dọa chặn thương vụ nếu COSCO (hãng vận tải nhà nước Trung Quốc) không được tham gia như một đối tác ngang hàng. Việc đưa COSCO vào có thể làm dịu phản ứng từ Trung Quốc, nhưng cũng khiến Mỹ và phương Tây nghi ngại về ảnh hưởng của Bắc Kinh trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Toàn bộ quá trình đàm phán hiện đang diễn ra dưới giám sát của khoảng 50 cơ quan kiểm duyệt — minh chứng cho mức độ nhạy cảm và tầm quan trọng chiến lược của vụ việc.

Ai nắm cảng thì nắm logistics toàn cầu

Hãng nào kiểm soát cảng sẽ giảm lệ thuộc vào các đối tác bên ngoài, tăng khả năng phản ứng nhanh, giảm chi phí trung gian và duy trì vị thế trong những giờ phút khủng hoảng chuỗi cung ứng. CMA CGM, với mục tiêu sở hữu nhiều hơn 100 cảng trên toàn cầu, đang nhắm đến sự kiểm soát theo phương thức khép kín toàn phần, biến mình thành nhà điều hành logistics có tầm ảnh hưởng xuyên suốt chuỗi toàn cầu.

Từ cảng đến chiến lược quốc gia: Việt Nam cần chủ động

Tại Việt Nam, hệ thống cảng như Hải Phòng, Cái Mép – Thị Vải là tài sản chiến lược nếu được phát triển đúng hướng. Việt Nam cần xây dựng chính sách khai thác cảng biển theo mô hình minh bạch, liên kết chặt chẽ với logistics nội địa và thị trường xuất khẩu. Việc tham gia hợp tác chiến lược với các tập đoàn quốc tế hoặc hình thành chuỗi cân bằng có sự tham gia của nhiều quốc gia sẽ giúp Việt Nam tránh bị cạnh tranh toàn cầu loại ra lề. Minh bạch pháp lý, kiểm soát vốn sở hữu và quyền tiếp cận công nghệ cảng thông minh là những yếu tố cần thiết để củng cố vị thế trong cuộc cạnh tranh vốn đang quyết liệt như hiện nay.

Cuộc cạnh tranh giành quyền kiểm soát cảng biển toàn cầu đang bước sang một kỷ nguyên mới – nơi lợi ích thương mại và chiến lược an ninh đan xen như một ma trận phức tạp. Những gì diễn ra xung quanh thương vụ CK Hutchison không đơn thuần là phép cộng giữa container và doanh thu, mà là minh chứng rõ rệt cho xu hướng “địa chính trị hóa” chuỗi logistics toàn cầu. Các tập đoàn lớn không còn chỉ tìm kiếm thị phần, mà hướng đến kiểm soát hạ tầng cốt lõi để thiết lập ảnh hưởng dài hạn.

Với Việt Nam, thông điệp từ cuộc cạnh tranh này rất rõ: ai làm chủ được chuỗi cảng biển và logistics thì người đó không chỉ dẫn dắt lưu lượng hàng hóa mà còn định vị được vai trò trong thế trận kinh tế khu vực. Đây không chỉ là thách thức quản trị hay thu hút đầu tư, mà còn là lời cảnh tỉnh để chúng ta xây dựng chính sách hạ tầng có chiều sâu, bảo vệ lợi ích quốc gia trước làn sóng “mua gom chiến lược” ngày một tinh vi từ bên ngoài. Trễ nhịp lúc này đồng nghĩa với mất vai trò trong bàn cờ hậu cần khu vực.

Thanh Trúc