Cảng Lạch Huyện: những thách thức

Dự án đầu tư xây dựng cảng quốc tế Lạch Huyện đã được Bộ Giao thông Vận tải phê duyệt tại Quyết định số 476/QĐ-BGTVT ngày 15.3.2012 với tổng mức đầu tư 25.228 tỷ đồng đang trong giai đoạn khởi động. Tuy nhiên dự án đang gặp phải những khó khăn do việc lựa chọn vị trí, phương án xây dựng cảng và cả những thách thức nội tại để giải quyết nhiều vấn đề cùng một lúc nhằm đảm bảo vừa hiệu quả, bền vững môi trường trong bối cảnh kinh tế khó khăn.

TIẾN ĐỘ VÀ CHI PHÍ

Theo thống kê, hiện tại khối lượng hàng hóa qua các cảng biển phía Bắc tăng 20%/năm, trong khi đó hạ tầng cảng mới đáp ứng được 50% theo quy hoạch đến 2010. Năm 2011, lượng hàng hóa qua cảng Hải Phòng đạt 47 triệu tấn. Theo dự báo, khối lượng hàng hóa luân chuyển bằng đường biển ở miền Bắc VN có thể lên tới 70 triệu tấn vào năm 2015 và khoảng 100 triệu tấn vào năm 2020, như vậy với cơ sở hạ tầng và vật chất kỹ thuật cảng biển như hiện nay đã không đáp ứng được nhu cầu này. Việc đầu tư cảng Lạch Huyện là một yêu cầu cấp bách nhằm giảm tải cho hệ thống cảng hiện có và đáp ứng cho nhu cầu phát triển kinh tế của miền Bắc trong tương lai gần.

Trên thực tế dự án cảng Lạch Huyện đã được nghiên cứu từ những năm 2002 với 2 phương án xa bờ và gần bờ. Tuy nhiên cuối cùng Bộ Giao thông Vận tải đã lựa chọn phương án gần bờ vì như vậy sẽ tiết kiệm được chi phí, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế VN còn nhiều khó khăn, mặt khác có thể phát triển được dịch vụ hậu cần sau cảng (như phát triển hệ thống giao thông, kho bãi…), qua đó sẽ tăng sức hấp dẫn, thu hút các nhà kinh doanh vận tải biển và logistics.

Theo nhà tư vấn Portcoasd thì việc lựa chọn phương án cảng xa bờ sẽ gây khó cho hoạt động logistics. Vì cảng phải có khu logistics rộng hàng trăm mét phía sau cảng để giải phóng hàng nhanh. Các tàu quốc tế sẽ không chấp nhận phải nằm lại nhiều ngày do giải phóng hàng chậm.

Trong khi đó Công ty Sơn Trường và nhiều chuyên gia kinh tế, xây dựng lại cho rằng việc xây dựng cảng gần bờ sẽ gây ra những hệ lụy to lớn, đặc biệt cho môi trường sinh thái vịnh Cát Bà, mất chi phí nạo vét bùn hàng năm, vì vậy nên xây dựng cảng xa bờ vì nó phù hợp với quy hoạch tiên tiến trên thế giới, giảm chi phí vì không phải hút bùn hàng năm và quan trọng hơn không làm ảnh hưởng đến môi trường cho dù chi phí đắt hơn nhưng về lâu dài sẽ hiệu quả hơn.
Theo Ông Phạm Sỹ Liêm – Phó Chủ tịch Tổng hội Xây dựng VN cho rằng, việc đầu tư xây dựng công trình cảng phải đứng trên quan điểm cạnh tranh về kinh tế, thà đầu tư đắt hơn nhưng mang tính lâu dài, hiện đại hơn hiệu quả hơn, trong khi bảo vệ được môi trường sinh thái thì cũng nên làm.

THÁCH THỨC HIỂN HIỆN

Trong hội nghị Quy hoạch, quản lý khai thác cảng biển mới đây, ông Dương Ngọc Tuấn - Phó Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư Hải Phòng cho biết ngoài những khó khăn, thách thức chung trong quy hoạch quản lý cảng biển như hệ thống hạ tầng giao thông kết nối với cảng, trang thiết bị kỹ thuật phục vụ quản lý khai thác, các dịch vụ hậu cần sau cảng, vấn đề nhân lực, trình độ năng lực của các doanh nghiệp còn yếu kém; Vai trò quản lý của nhà nước còn nhiều bất cập thì Hải Phòng cũng gặp những khó khăn không nhỏ khi triển khai xây dựng cảng quốc tế Lạch Huyện. Cụ thể là công tác giải phóng mặt bằng, hiện Cát Hải có hơn 440 hộ bị thu hồi đất và 2.500 ngôi mộ phải di dời, trong khi đó người dân Cát Hải đa số còn nghèo chủ yếu là làm muối, vậy làm thế nào để xây dựng khu tái định cư, đảm bảo cuộc sống của người dân khi thực hiện dự án cũng đã được UBND thành phố đặt ra.

Một thách thức không nhỏ là Lạch Huyện nằm trong khu sinh quyển quốc gia và khu du lịch đảo Cát Bà, nhất là mới đây Hải Phòng đã lập hồ sơ gửi UNESCO công nhận quần đảo Cát Bà là di sản thế giới, việc xây dựng cảng và các hoạt động của nó nếu không tính toán và có phương án phòng ngừa sẽ gây ra những ảnh hưởng to lớn tới môi trường sinh thái và sự phát triển kinh tế du lịch của Cát Bà.

Để quản lý và khai thác hiệu quả cảng biển, ông Tuấn cũng cho rằng cần áp dụng mô hình chính quyền cảng phù hợp, đồng thời tạo ra nhiều cơ chế ưu đãi khác để tạo điều kiện cho kinh tế tư nhân tham gia đầu tư kinh doanh tại khu vực cảng.

Theo dự kiến cuối tháng 12.2012, cảng quốc tế Lạch Huyện sẽ khởi công giai đoạn 1, nhưng những tranh cãi về phương án “gần bờ, xa bờ” vẫn còn chưa ngã ngũ, trong khi đó bài toán tiến độ, chi phí và hiệu quả kinh tế xã hội môi trường vẫn là một thách thức không chỉ với Bộ Giao thông Vận tải và thành phố Hải Phòng. Việc đưa ra một giải pháp hài hòa vừa đảm bảo tiết kiệm nhưng hiệu quả, hạn chế những ảnh hưởng đến môi trường sinh thái vẫn là điều dư luận quan tâm.