Biển Đỏ và Kênh Suez 2025: chờ “chuẩn an toàn” mới trước khi hồi tuyến
Thời sự - Logistics - Ngày đăng : 08:00, 04/11/2025
Tình hình 2025: dữ kiện chính
Sau giai đoạn lắng dịu ngắn, các vụ tấn công và đe doạ đã bùng phát trở lại trong 2025. Thông tin chính thức ghi nhận ít nhất hai tàu bị đánh chìm kể từ khi khủng hoảng khởi phát (2024): tàu chở hàng Rubymar chìm đầu tháng 3/2024, Tutor xác nhận chìm tháng 6/2024; đến giữa 2025, một số vụ tấn công gây thiệt hại sinh mạng tiếp tục xảy ra, cho thấy rủi ro chưa chấm dứt.
Trên bình diện chính sách, Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc đã gia hạn cơ chế báo cáo định kỳ về các vụ tấn công nhằm vào tàu thương mại ở Biển Đỏ, cho phép các bên theo dõi rủi ro có hệ thống hơn. Về khẩu vị rủi ro, phần lớn hãng tàu vẫn thận trọng: họ bám sát diễn biến ngoại giao và thực địa trước khi đưa đội tàu quay lại hành lang Suez - Biển Đỏ ở quy mô lớn.
Hệ quả: thời gian – chi phí – bảo hiểm
Vòng qua mũi Hảo Vọng kéo dài hành trình thêm khoảng 10-14 ngày tuỳ tuyến, làm lệch nhịp quay vòng tàu, xáo trộn kế hoạch container rỗng và tăng chi phí nhiên liệu. Ngay cả khi cước tàu biến động thất thường, phí bảo hiểm chiến tranh trở thành một lớp chi phí mới; có thời điểm premium bị đẩy lên cao và thậm chí một số underwriter tạm ngưng cấp bảo hiểm cho một số hành trình. Tầng chi phí thứ hai là phụ phí an ninh và lệch tuyến; trong bối cảnh này, độ tin cậy lịch tàu thay đổi theo cụm tuyến và hãng, buộc chuỗi cung ứng đầu - cuối phải cài thêm buffer ở cả khâu sản xuất lẫn phân phối.
Về bảo hiểm hàng hoá, khi tuyến có rủi ro chiến tranh, mức miễn thường và bộ chứng từ khiếu nại được siết chặt; một số mặt hàng nhạy cảm bị áp thêm điều kiện vận chuyển. Với nhà nhập khẩu châu Âu, điều này đòi hỏi phải điều chỉnh Incoterms để phân chia lại rủi ro.
Làm việc với bảo hiểm khi đổi tuyến: Bước 1, trao đổi sớm với broker để cập nhật vùng rủi ro JWC và mức war risk premium dự kiến theo từng tuần; Bước 2, rà lại điều khoản miễn trừ (exclusions) với hàng nguy hiểm/nhạy cảm; Bước 3, thống nhất gói chứng từ rủi ro (AIS track, NOR/SOF, biên bản sự cố) để rút ngắn thời gian khiếu nại; Bước 4, đàm phán deductible và quyền lựa chọn tuyến thay thế (Cape/Med) trong đơn bảo hiểm.
Kịch bản 6-12 tháng & khuyến nghị cho Việt Nam
Kịch bản A – Mở dần hành lang an toàn có điều kiện: nếu cơ chế giám sát-hộ tống và chuẩn an toàn tối thiểu được thống nhất, một số hãng sẽ hồi tuyến từng phần qua Suez, ưu tiên tàu lớn, hàng ít nhạy cảm và hợp đồng có chia sẻ rủi ro với chủ hàng. Cước có thể hạ nhiệt theo đợt, nhưng war risk khó trở về nền thấp ngay.
Kịch bản B – Né tuyến kéo dài: nếu đe doạ tái diễn, đi Cape vẫn là mặc định. Khi đó, biên độ cước lên-xuống theo kiểu răng cưa; doanh nghiệp cần khoá giá linh hoạt (index-linked), điều tiết tồn kho tại EU/Med và chủ động split routing (tách lô, đổi hub) để giảm cú sốc lead time.
Khuyến nghị thực thi: (1) cài contingency clauses trong hợp đồng để định nghĩa trigger chuyển tuyến, phân bổ war risk và cho phép điều chỉnh lịch giao; (2) đặt buffer lead time +10–14 ngày cho tuyến Á–Âu/Á–Địa Trung Hải; (3) kích hoạt SEA–AIR qua DOH/DWC/IST/FRA khi cửa sổ bán hàng quá gấp và kinh tế cước cho phép; (4) quản trị container rỗng theo vòng quay thiết bị và giữ slot cho hàng giá trị cao.
Case dệt may Việt Nam: Một nhà xuất khẩu sang EU chia lô 40HQ thành 3 phần: (i) Á–Med qua hub Piraeus/Valencia cho hàng gối đầu; (ii) Á–Âu Bắc vòng Cape cho hàng tồn kho; (iii) SEA–AIR qua Doha/Frankfurt cho SKU theo mùa. Hợp đồng kèm điều khoản contingency: khi war risk vượt ngưỡng, cho phép chuyển 20-30% khối lượng sang SEA-AIR; nếu lead time Cape vượt ngưỡng X ngày, hãng tàu cấp chuyến thay thế hoặc miễn phụ phí.
Trong bối cảnh an ninh còn biến động, quyết định quay lại Suez cần dựa trên chuẩn an toàn đủ tin cậy thay vì cảm tính. Đề xuất xây ‘Safe Return Index (SRI)’ công bố hàng tháng, gồm ba cấu phần: điểm an ninh, điểm bảo hiểm và điểm lịch tàu. Khi SRI đạt ngưỡng do doanh nghiệp tự đặt, có thể hồi tuyến có điều kiện theo nhóm hàng và hợp đồng; nếu dưới ngưỡng, tiếp tục duy trì Cape/SEA–AIR và hợp đồng contingency. Đây là cách chuyển từ ‘đi tuyến rẻ nhất’ sang ‘đi tuyến chắc nhất theo dữ liệu’, giúp bảo toàn lead time, biên lợi nhuận và uy tín giao hàng năm 2025.