Cách mạng công nghiệp 4.0 có phải "cơ hội vàng"
Hạ tầng - Ngày đăng : 09:44, 14/05/2019
4.0 là gì vậy?
Có lẽ với người ít đọc báo và xem truyền hình nhất, cũng đã không còn “lạ tai” với cách mạng công nghiệp lần thứ 4 (CMCN 4.0). Cụm từ này xuất hiện nhiều đến nỗi, bất cứ một văn kiện, nghị quyết lớn hay nhỏ, bài phát biểu tại bất cứ một diễn đàn cũng không thể thiếu mặt.
Hình như người soạn văn bản, nghị quyết... cảm thấy “thiếu”, chưa “bắt kịp” thời đại nếu thiếu cụm từ này. Gần đây Bí thư Tỉnh ủy một tỉnh phía Nam khi chủ trì hội nghị ở địa phương đã phải nói: “Có người không hiểu, chẳng biết công nghệ 4.0 là gì cả mà vẫn phát biểu”. Việc ứng dụng công nghệ vào quản lý, sản xuất là xu hướng tất yếu, “tuy nhiên phải hiểu, chứ đi đâu, cái gì cũng nói công nghệ 4.0 là không hay”, ông bộc bạch. Và chính ông đề nghị cán bộ, công chức tỉnh không được lạm dụng cụm từ công nghệ 4.0. “Khi nào hiểu thì phát biểu, không thì thôi. Có hiểu mới làm được, đặc biệt đối với cán bộ, có hiểu biết mới chỉ đạo và điều hành tốt”, ông nhấn mạnh.
Nếu cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 1 là cuộc cách mạng về động cơ hơi nước; cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 2 về động cơ điện; cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 3 bắt nguồn từ số hóa, internet và tự động hóa thì Cuộc CMCN 4.0 là gì?
TSKH. Phan Xuân Dũng nhận định: “Trên thế giới thực tiễn đã chứng minh các quốc gia, các dân tộc không phải cùng nhau đi hết cuộc cách mạng này rồi mới đến cuộc cách mạng khác dù đó là cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật, cách mạng khoa học và công nghệ hay là các cuộc cách mạng về công nghiệp”
TSKH. Phan Xuân Dũng với kinh nghiệm của người lâu năm nghiên cứu, tham gia hoạch định chính sách về khoa học và công nghệ quốc gia lý giải đó là cuộc cách mạng công nghiệp “được hình thành trên nền tảng cải tiến của cuộc cách mạng số, với những công nghệ mới như in 3D, robot, trí tuệ nhân tạo, internet kết nối vạn vật (IoT - Internet of Things), S.M.A.C (nền tảng mới nhất của ngành công nghệ thông tin thế giới), công nghệ nano, sinh học, vật liệu mới. Tốc độ phát triển và những đột phá trong cuộc cách mạng công nghiệp này là không có tiền lệ trong lịch sử. Tất nhiên thế giới đang ở giai đoạn đầu”.
Nếu như các cuộc cách mạng công nghiệp trước đây diễn ra với tốc độ theo cấp số cộng thì tốc độ phát triển của CMCN 4.0 là theo cấp số nhân. “Trên các lĩnh vực nói trên, những đột phá công nghệ sẽ diễn ra với tốc độ nhanh và tương tác, thúc đẩy nhau trong một thế giới được số hóa, tự động hóa, thông minh và hiệu quả”, ông khẳng định.
4.0 không từ trên trời rơi xuống
TSKH. Phan Xuân Dũng nhận định: “Trên thế giới thực tiễn đã chứng minh các quốc gia, các dân tộc không phải cùng nhau đi hết cuộc cách mạng này rồi mới đến cuộc cách mạng khác dù đó là cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật, cách mạng khoa học và công nghệ hay là các cuộc cách mạng về công nghiệp”. Ông cho rằng, không giống các cuộc cách mạng trước đây thường diễn ra theo xu hướng phát minh mới làm lu mờ phát minh cũ thì ngày nay công nghệ nền tảng của cuộc CMCN 4.0 sẽ tạo cơ sở cho các công nghệ khác, các ngành khác cùng phát triển.
Tuy nhiên không phải từ trên trời rơi xuống và CMCN 4.0 thực sự có phải là “cơ hội vàng” cho Việt Nam?
Với xu thế phát triển của khoa học công nghệ nhiều thành phố lớn trên thế giới đang có những dịch chuyển hướng tới trở thành thành phố thông minh. Một số thành phố và địa phương tại Việt Nam cũng đang nỗ lực để bắt kịp xu hướng này. Ủy ban Quốc gia về Chính phủ điện tử đã được thành lập (theo Quyết định 1072/QĐ-TTg của Thủ tướng, có hiệu lực thi hành kể từ ngày 28/8/2018) với tinh thần lấy người dân và doanh nghiệp làm đối tượng phục vụ trực tiếp.
Năm 2019, mục tiêu mà Chính phủ chỉ đạo và Văn phòng Chính phủ nỗ lực thúc đẩy là hoàn thành Trục liên thông văn bản quốc gia, tiến tới là nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu số quốc gia; vận hành Hệ thống thông tin phục vụ họp và xử lý công việc của Chính phủ (eCabinet); ra mắt Cổng dịch vụ công quốc gia được kết nối, liên thông với tất cả các cổng dịch vụ công của các Bộ, địa phương để theo dõi tiến trình cung cấp dịch vụ công trực tuyến cho người dân, doanh nghiệp. Phải nói là Chính phủ và cá nhân Thủ tướng quyết tâm rất lớn, kỳ vọng góp phần thực hiện phương châm hành động 12 chữ của Chính phủ.
TSKH. Phan Xuân Dũng cho biết, trên thế giới ngay cả những quốc gia phát triển ở trình độ cao nhất hiện nay vẫn chưa có đô thị nào được công nhận là “thành phố thông minh”. Nhưng yếu tố 4.0 đã có. “Tôi vừa đi công tác qua biên giới giữa Hy Lạp – Bungary, đây là 2 quốc gia còn nghèo trong Cộng đồng EU. Tuy nhiên, ở biên giới của họ không còn các lực lượng chức năng như an ninh cửa khẩu, hải quan. Ngay ở Liên bang Nga hiện nay đi trên đường phố ở thủ đô có những đoạn lõm vào trong cho xe dừng, tuyệt nhiên không có cảnh sát, hệ thống camera sẽ báo về trung tâm điều hành để thu tiền đỗ xe... Qua ngã tư đèn tín hiệu giao thông người tham gia giao thông có thể biết về nhiệt độ, độ ẩm, tiếng ồn nhưng vẫn chưa được công nhận là đô thị thông minh”, ông tâm sự.
Trong lĩnh vực công nghiệp, thế giới hiện chỉ mới có Hãng Siemens đầu tư 01 nhà máy ở Đức và 01 nhà máy ở Thường Châu (Trung Quốc) ở trình độ thông minh của 4.0, giữa robot (vật) và con người có sự liên kết, giữa vật và vật đã liên kết, nhận được sự chỉ đạo của nhau.
Đâu là chìa khóa?
Trong xu thế chung của thế giới, Việt Nam không thể đứng “ngoài cuộc”. Trong công nghiệp, Công ty sữa Vinamilk chính là doanh nghiệp đi đầu, tiên phong trong ứng dụng các thành tựu công nghệ có “yếu tố 4.0”. “Trong nhà máy của chị Mai Kiều Liên khi robot hết năng lượng nó tự nạp(cắm vào ổ điện và tự rút ra), biết tránh nhau trên đường di chuyển, tự bốc hàng... Trong dây chuyền không hề có con người. Đó là yếu tố của kinh tế số”, TSKH. Phan Xuân Dũng chia sẻ. Có thể nói, cuộc CMCN 4.0 đã và sẽ tạo ra năng lực không giới hạn trong mọi lĩnh vực.
Nhận ra điều này, Chính phủ đã và đang có những hành động quyết liệt. “Chính phủ số là gì? Là bên cạnh bất cứ người nào cũng có Chính phủ. Trong phòng làm việc, trên chiếc điện thoại. Mỗi người dân, doanh nhân, doanh nghiệp... có thể hỏi Chính phủ và Thủ tướng bất cứ điều gì và đều được trả lời. Hệ thống pháp luật, tư pháp cũng bên cạnh. Tức là cho phép người dân tiếp cận gần hơn với Chính phủ để nêu ý kiến và phối hợp hoạt động”, TSKH. Phan Xuân Dũng giải thích.
Tuy nhiên, “thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp xây dựng, phát triển Chính phủ điện tử hướng tới Chính phủ số, nền kinh tế số và xã hội số”. Cuối tháng 01/2019 vừa qua, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc dẫn đầu đoàn đại biểu Việt Nam đã tham dự Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) tại Davos (Thụy Sỹ) theo lời mời của Chủ tịch sáng lập và điều hành WEF Klaus Schwab. Đây là lần thứ 2 ông tham dự Diễn đàn này trên tư cách người đứng đầu Chính phủ Việt Nam. Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và 50 lãnh đạo trên thế giới thảo luận nhiều vấn đề phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường, ứng dụng 4.0.
Tại các chủ đề của Diễn đàn hay kết quả điều tra của WEF đều khẳng định: Việt Nam là nước nói nhiều nhất đến cách mạng công nghiệp 4.0 nhưng sự chuẩn bị lại “xếp hàng” thứ 49. Việt Nam đang ở khoảng cách khá xa về khoa học và công nghệ nói chung so với các nước tiên tiến liệu chúng ta đã có “cơ hội vàng”?
Nói về “con đường”, TSKH. Phan Xuân Dũng cho rằng, cần phải hành động, nhất quán từ Chính phủ đến mỗi người dân, doanh nghiệp và đồng thuận trong xã hội. “Về tư duy, Việt Nam phải thay đổi cách tiếp cận với gia tốc đủ lớn. Trong một thế giới hội nhập và kết nối, vấn đề có ý nghĩa then chốt là đầu tư hiệu quả cho khoa học công nghệ, giáo dục và đào tạo nhân lực chất lượng cao. Đó là những thành tố đặc biệt tạo ra năng lực nội sinh, nếu không có, chúng ta khó tiếp cận”, TSKH. Phan Xuân Dũng chia sẻ.
Chúng ta đang sống trong một thế giới, một thời đại mà sự phân loại các công nghệ chỉ mang tính tương đối, khó tách biệt nhau bởi bản chất của nó đã tích hợp, hỗ trợ nhau cùng phát triển. Vì thế mà CMCN 4.0 còn được gọi là “cuộc cách mạng của sự hội tụ”. Mỗi một quốc gia có thành công hay không cũng cần “hội tụ” từ hành lang pháp lý, chính sách, giải pháp, kết nối trong hành động – đó là thái độ tích cực, không nhầm lẫn, ngộ nhận.