Tín dụng xanh và xu thế kinh tế xanh
Toàn cảnh Kinh tế - Ngày đăng : 07:05, 30/11/2022
Nhận diện về tài chính xanh
Thời gian gần đây, chúng ta vẫn thường hay nhìn thấy hoặc nghe nói đến cụm từ “tài chính xanh” hoặc sản phẩm “tín dụng xanh”. Cho đến hiện nay, vẫn chưa có khái niệm thống nhất nào về “Tài chính Xanh”, tuy nhiên, về cơ bản, có lẽ định nghĩa trên có thể giúp chúng ta hiểu một cách đơn giản nhất và dễ dàng hình dung khái niệm của “tài chính xanh” là gì.
Hệ thống pháp luật về tài chính xanh ở Việt Nam cũng đã được quan tâm và xây dựng trong thời gian vừa qua; cụ thể như:
– Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 403/QĐ-TTg (ngày 20/3/2014) về việc phê duyệt kế hoạch hành động quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2014-2020;
– Bộ Tài chính đã ban hành Quyết định số 2183/QĐ-BTC ngày 20/10/2015 về kế hoạch hành động của ngành tài chính thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh đến năm 2020.
– Ngân hàng nhà nước cũng đã ban hành các chính sách phát triển ngân hàng xanh, với các sản phẩm tín dụng xanh cũng trở thành trào lưu trong lĩnh vực tài chính tại Việt Nam trong thời gian gần đây.
Đặc biệt, các hỗ trợ, ưu đãi cho các khoản tín dụng xanh thường là những “ưu đãi về lãi suất”. Do đó, các doanh nghiệp vừa và nhỏ sẽ có nhiều cơ hội hơn khi tiếp cận các nguồn “tín dụng xanh” với nhiều chương trình ưu đãi và hỗ trợ từ phía các ngân hàng trong thời gian sắp tới.
Tuy nhiên, không có nhiều ngân hàng có quy trình thẩm định riêng cũng như đội ngũ nhân viên chuyên trách đối với các khoản cấp “tín dụng xanh”. Đây cũng là một trong các rào cản quan trọng ảnh hưởng đến khả năng đánh giá tính khả thi cũng như vay vốn thành công của hồ sơ “tín dụng xanh” từ các khách hàng doanh nghiệp tiềm năng của khối ngân hàng.
Việt Nam ngày càng chú trọng đầu tư tài chính cho phát triển nền kinh tế xanh. Do đó, sự phát triển của các mô hình tài chính xanh trên thế giới (đặc biệt ở các nước phát triển như Mỹ, Anh, Châu Âu (Đức), v.v. chính là bài học thực tế cũng như các gợi ý/đề xuất quý giá cho Việt Nam trong quá trình phát triển hệ thống tài chính xanh ở giai đoạn sắp tới, đồng thời giúp xây dựng chiến lược, tạo dựng thị trường và tạo điều kiện phát triển nền kinh tế xanh phù hợp và bền vững hơn.
Bên cạnh các cơ hội, các doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng như các ngân hàng phải đối mặt với nhiều thách thức khi tiếp cận các khoản đầu tư xanh tại Việt Nam.
Theo kết quả khảo sát nhận thức đầu tư xanh và phát triển bền vững của doanh nghiệp Việt Nam cho thấy, những nhân tố tác động đến đầu tư xanh của doanh nghiệp bao gồm: Cơ sở hạ tầng cho đầu tư xanh; Khó khăn khi tiếp cận nguồn vốn tài trợ cho hoạt động đầu tư xanh; Ưu đãi tiếp cận vốn cũng như ưu đãi đặc thù cho đầu tư xanh; Nhận thức và hiểu biết về đầu tư xanh; Hỗ trợ từ các ngân hàng liên quan đến cách thức tiếp cận vốn cho đầu tư xanh; Các nguồn vốn nào có thể tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận đầu tư xanh...
Phần lớn các doanh nghiệp khảo sát chưa thực sự biết rõ tới quỹ đầu tư xanh hoặc vốn xanh như phát hành trái phiếu xanh, tín dụng xanh và các công cụ huy động nợ xanh khác trong lĩnh vực tài chính hiện nay.
Ngoài ra, khi triển khai tín dụng xanh, thách thức hiện hữu nhất là rào cản về lượng vốn lớn, thời gian đầu tư lâu dài, trong khi hiệu quả tài chính chưa cao. Ví dụ như các dự án cho vay đầu tư hệ thống điện mặt trời hiện tại trung bình vào khoảng 11-15 năm, thời gian thực hiện tương đối dài, quy mô vốn đầu tư lớn, thu hồi vốn kéo dài, v.v. nên việc cân nhắc lựa chọn có đầu tư hay không cũng là áp lực lớn cho doanh nghiệp khi đưa ra quyết định.
Không hy sinh môi trường chạy theo tăng trưởng
Thủ tướng Phạm Minh Chính đã kêu gọi EU hỗ trợ nguồn vốn xanh giá rẻ cho Việt Nam. "Rất mong các bạn hỗ trợ công nghệ tiên tiến, nguồn vốn xanh, rẻ cho Việt Nam", Thủ tướng Phạm Minh Chính kêu gọi các tổ chức, doanh nghiệp và nhà đầu tư châu Âu tại "Diễn đàn và Triển lãm Kinh tế Xanh 2022" (Green Economy Forum & Exhibition - GEFE) sáng 28/11 tại TP HCM.
Chia sẻ tại sự kiện do EuroCham tổ chức, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhắc lại mục tiêu trở thành nước thu nhập trung bình cao năm 2030 và trở thành nước phát triển năm 2045. Tuy nhiên, "Việt Nam không hy sinh tiến bộ, công bằng xã hội và môi trường để chạy theo tăng trưởng đơn thuần", ông khẳng định.
Trong quá trình này, Thủ tướng cho biết Việt Nam kỳ vọng châu Âu hỗ trợ về công nghệ, đào tạo nhân lực và nguồn vốn để người dân có thể tiếp cận được sản phẩm, dịch vụ với giá hợp lý.
Một số thế mạnh khác mà châu Âu có thể hỗ trợ Việt Nam như quản trị tiên tiến, hạ tầng chiến lược, các ngành kinh tế mới nổi (kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn...) hay đầu tư thêm vào R&D,...
Việt Nam đã cam kết giảm phát thải metan 30% vào 2030, trở thành nước trung hòa carbon năm 2050. Thủ tướng cho biết sẽ tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư, giảm chi phí đầu vào, khuyến khích kinh tế xanh, chuyển đổi số, kinh tế tuần hoàn, giảm thủ tục hành chính cho nhà đầu tư, doanh nghiệp.
Theo "Báo cáo Quốc gia về Khí hậu và Phát triển cho Việt Nam" của Nhóm Ngân hàng Thế giới mới đây, ước tính giá trị hiện tại của nhu cầu đầu tư thêm vào các giải pháp thích ứng và giảm nhẹ tác động của biến đổi khí hậu từ nay đến năm 2040 lên đến khoảng 6,8% GDP mỗi năm, tương đương khoảng 368 tỷ USD.
World Bank tại Việt Nam đánh giá, mục tiêu vươn lên nước có thu nhập trung bình trong giai đoạn biến đổi khí hậu là "thách thức rất đặc biệt" cho Việt Nam, nhưng nếu không hành động, chi phí còn lớn hơn rất nhiều.
Việt Nam không đóng góp nhiều phát thải carbon, nhưng hai thập kỷ qua đang nổi lên là nơi có tốc độ tăng phát thải khí nhà kính bình quân đầu người thuộc hàng nhanh nhất thế giới. Tác hại của nó là làm tăng ô nhiễm, ảnh hưởng sức khỏe, năng suất lao động. Lượng CO2 trên mỗi USD xuất khẩu của Việt Nam đã vượt xa những nước lân cận, làm giảm tính cạnh tranh.
Theo World Bank, Việt Nam có thể huy động thêm tài chính cho các dự án xanh thông qua tham gia vào thị trường tài chính khí hậu, bán tín chỉ carbon ra thị trường quốc tế. World Bank cho rằng cơ sở hạ tầng cho thị trường này đã sẵn sàng. Hiện tổ chức tài chính này và TP HCM đang nghiên cứu những giải pháp cụ thể để tận dụng thị trường này.
Kinh tế carbon thấp, kinh tế xanh, tuần hoàn là không gian mới, mở ra cơ hội việc làm và tương lai mới. Theo Bộ Công Thương, ngoài việc ban hành các chính sách khuyến khích, Chính phủ đang giao Bộ này nhiệm vụ nghiên cứu luật hóa lĩnh vực năng lượng tái tạo để khuyến khích các nhà đầu tư tham gia.
Để đạt mục tiêu cần đầu tư 14,2 tỷ USD một năm giai đoạn đến 2030, và 24,4 tỷ USD giai đoạn 2031-2050. "Để thực hiện thành công, ngoài tự nỗ lực, rất cần các đối tác quốc tế hỗ trợ về công nghệ, kỹ thuật và vốn ưu đãi để phát triển hạ tầng điện gió, truyền tải điện, và hạ tầng tiết kiệm điện", Bộ trưởng Bộ Công Thương cho biết.
Việt Nam phát hành trái phiếu xanh lần đầu năm 2019 thông qua Nghị định 163 của Chính phủ. Bước ngoặc này tạo ra các kênh huy động vốn phục vụ việc bảo vệ môi trường thay vì chỉ dựa vào nguồn tài trợ duy nhất từ ngân hàng. Năm 2020, Việt Nam nhận khoản vay xanh đầu tiên để phát triển một nhà máy năng lượng mặt trời lớn nhất Đông Nam Á lúc bấy giờ. Nhà máy được dự báo giảm lượng khí thải vào khoảng 100.000 tấn mỗi năm.
Hiện các công ty toàn cầu tập trung ngày càng nhiều vào ESG (Environmental - Social - Governance, bộ tiêu chuẩn để đo lường các yếu tố liên quan đến phát triển bền vững và ảnh hưởng của doanh nghiệp đến cộng đồng). Do vậy, họ đòi hỏi ngày càng nhiều các nguồn lực bền vững, chất lượng tốt ở các nước đặt hoạt động.
Cũng nhờ thế, Việt Nam đang ghi nhận mức đầu tư vào năng lượng tái tạo cao nhất trong khu vực ASEAN, theo HSBC. Để thu hút thêm vốn FDI và cung cấp cho các công ty nước ngoài nguồn năng lượng bền vững hơn, nhà băng này cho rằng Việt Nam đã thể hiện cam kết mạnh mẽ đối với năng lượng tái tạo.