Nguyễn Thành Phong, trời biên ải bay đầy mây trắng

Theo như nhà thơ Văn Công Hùng nhận xét thì Nguyễn Thành Phong đa tài. Ông nhà thơ Phố Núi có lẽ không ngoa. Ông có một "lý lịch" khá "phong trần". Sinh ra ở quê lúa Thái Bình, nhưng từ lúc 3 tuổi theo bố lên Sơn La, lam lũ cùng bà con miền núi. Có điều, ông học giỏi, năm 1977 đỗ Đại học Bách Khoa, thế là xuôi Hà Nội. Học chế tạo máy, nhưng sự nghiệp chính lại "dấn thân" cho báo chí, văn chương.

Quý II/2021, Nguyễn Thành Phong xuất bản “Đêm ngồi ngã ba sông” – tập thơ mới nhất. Tác phẩm này được ông chia ra thành 9 phần. “Thơ là tiếng nói đầu tiên, tiếng nói thứ nhất của con người khi đụng chạm vào sự sống” (Nguyễn Đình Thi). Theo đó, sự phân chia, xác định chủ đề từng phần trong “Đêm ngồi ngã ba sông” của nhà thơ Nguyễn Thành Phong chỉ là tương đối.

Với “Đêm ngồi ngã ba sông”, có thể thấy cuộc sống với tất cả các cung bậc hạnh phúc và đau khổ, bình yên và bất an... tràn đầy trong trái tim nhà thơ Nguyễn Thành Phong. Có lẽ thế, nó cứ “bật ra” tự nhiên và mọi nhẽ, không giới thiệu với người yêu thơ sẽ là thiếu sót.

Covid-19 đang dần qua, nhưng nhìn lại 2 năm 2020-2021 thật kinh hãi. Ngay từ khi đại dịch xuất hiện, nhiều nhà văn, nhà thơ đã viết về Covid-19. Nhà thơ Nguyễn Thành Phong, bằng sự mẫn cảm đặc biệt, đã dự báo từ cái đêm giao thừa sấm sét và mưa đá: “Đêm giao thừa mưa đá /Sáng đầu năm đổ rào / Run lên điềm báo lạ kỳ” (Đại dịch). Khi Covid-19 xuất hiện, các nhà khoa học đưa ra nhiều giả thiết về nguyên nhân. Lạ kỳ thay, ngay tên gọi loại nCoV, dịch cúm xuất hiện từ năm 2019 cũng trở thành “nhạy cảm” trong quan hệ quốc tế. Rất nhiều chuyện khó lý giải.

Khi đó, Nguyễn Thành Phong nhìn thấy phía sau, nguyên nhân không bình thường. “Đại dịch nhân lên từ dối trá / Từ mưu kế đớn hèn / Từ ảo vọng cuồng điên / Là hoang dã đâm vào ngực văn minh / Là mông muội xuyên vào lưng tiến bộ” và nhận định: “Không phải thiên họa / Đây chính là nhân họa” (Đại dịch). Covid-19 tạo nên những “rung chấn” trong trái tim những nhà thơ chân chính:

Sau đại dịch sẽ còn thêm đại dịch

Nếu ngay thẳng bị vướng vào bịt miệng

Nếu lương tri vẫn bị trói âm thầm

Nếu nhân dân vẫn là đồ giá rẻ

Trong mọi kiểu mưu toan...

(Đại dịch)

Thế giới không chỉ loay hoay với vaccine để đẩy lùi Sars-CoV-2 mà còn “loay hoay” với nguyên nhân sinh ra nó. Nhà thơ Nguyễn Thành Phong đã dự báo, thực hiện thiên chức của thi ca. Chừng nào còn chưa được bạch hóa, mọi điều còn có thể xảy ra. Nhiều nguy cơ, "thảm họa" xuất hiện từ nguyên nhân không "bạch hóa".

Tập thơ “Đêm ngồi ngã ba sông” gồm 63 bài thơ. Phần IV, 11 bài, gồm: “Một tin buồn”, “Chuyển mùa”, “Đất nước không bình yên”, “Trĩu nặng đầu năm”, “Dị quan”, “Sao vẫn còn người Việt ra đi?”, “Người lính trẻ”, “Đại dịch”, “Chợ chiều”, “Cờ tàn”, “Trẻ con đừng sinh ra”. Phần này, chủ đề tương đối “tổng hợp”, vừa thế sự, vừa đầy trăn trở với quê hương, đất nước. Nhìn qua tên các bài thơ đã thấy một Nguyễn Thành Phong vật vã với bao suy tư, ưu tư trước thời cuộc:

Mấy thập niên không còn giặc giã

Người với người đã tạm đủ cơm ăn

Sao cứ mãi lương tri càng trĩu nặng

Không cất lời thì ta hóa đang câm?

(Trĩu nặng đầu năm)

Đọc “Đêm ngồi ngã ba sông” của nhà thơ Nguyễn Thành Phong, nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên nhận định: “Đọc tập thơ này bạn sẽ nhận mặt được một nhà thơ đã thấu hiểu mình khi đã đi trọn một vòng hoa giáp đời người”. “Ta từng câu tước câu quan / Mồi câu chỉ mắc thênh thang lòng mình / Tước quan câu được rồi kinh / Rồi buông bỏ, lại lòng mình thênh thang” (Câu). Nguyễn Thành Phong thấu hiểu mình, đi từ mình đến người, từ tất yếu đến tự do.

Đức Pháp vương Gyalwang Dpukpa đời thứ XII, người đứng đầu dòng Truyền thừa, từng dạy tăng ni, phật tử về giác ngộ. Theo Đức Pháp vương, đó là là kết quả cuối cùng của “Trí tuệ hiểu biết hoàn hảo” hay là sự trưởng dưỡng viên mãn của trí tuệ, tình yêu thương và tâm từ bi tuyệt đối. “Ngày cuối năm đi giữa trời mưa bụi / Ta ảo mờ một giọt nước đang bay” (Bay trong mưa bụi).

Phần VII của “Đêm ngồi ngã ba sông”, gồm 5 bài: “Bay trong mưa bụi”, “Dưới núi Thiên Thai”, “Đường trần”, “Linh Phong tập kệ”, “Thanh chung hội duyên”, là những cuộc đối thoại của tác giả với hư vô. Nguyễn Thành Phong nhận ra vô ngã, vô ưu.

Nhà thơ Nguyễn Thành Phong có trái tim đầy xúc cảm yêu thương và căm giận. Anh yêu quê hương đất nước nồng nàn và thủy chung, nghĩa tình với bè bạn. Dễ nhận ra điều chắc chắn này, dẫu mới lướt qua mục lục tập thơ.

Trong “Đêm ngồi ngã ba sông” - phần II, gồm “Nhớ Sơn La”, “Ba Vì ôm ngã ba sông”, “Xứ Thanh”, “Nợ gì với Hương Sơn”, “Bái biệt Vũng Tàu”, “Ngỏ với Gia Lai”, “Ngùn ngụt gió cao pha”, “Những hàng dừa nước”, là 8 bài thơ chủ đề tình yêu với quê hương đất nước. Phần III gồm: “Bài ca Biển Đông”, “Gót chân hồng trên biển cả”, “Trước mộ liệt sỹ trên đảo Nam Yết”, “Sâm đất đảo Song Tử Tây”, “Trường sa làng mình”, là 5 bài thơ về chủ để biển đảo. Phần V, gồm: “Những nhà thơ chiến trường”, “Buổi sáng Hồ Tây”, “Người văn”, “Bạn vào bệnh viện”, “Người cửa bể”, “Bên mộ đá Đống Thếch”, “Thơ tạc”, là 7 bài thơ, nhà thơ dành cho bạn bè, nghiệp văn chương.

“Đêm ngồi ngã ba sông” ngồn ngộn hiện thực. Hiện thực “ngồi dậy” trong thơ Nguyễn Thành Phong. Chính anh đã “phơi” cái tôi, xác tín bản ngã trên các trang thơ. Có thể thấy điểm chung nhất, cuộc sống khúc xạ, rung chấn tâm hồn Nguyễn Thành Phong mà thành thơ. Nguyễn Thành Phong không điệu đà, đánh đố về ngôn ngữ; không màu mè về hình thức, cấu trúc; không cố “lạ hóa” thi ảnh theo mode “sáng tạo” của nhiều nhà thơ hiện nay. Thơ anh, cất lên tự nhiên từ tâm hồn, giàu mỹ cảm.

Tôi nợ gì với Ngàn Phố không đây

Mà quay đi không đành lòng bước mạnh

Trời biên tái bay đầy mây trắng

Và dịu dàng xanh mắt thẳm Hương Sơn...

(Nợ gì với Hương Sơn)

Em chớp mắt phía đầu rừng hoang hoải

Chiều xuống rồi mờ tỏ sơn khê

Vị muối kiến đã nhói lòng xa cách

Và cỏ cây đang níu bước anh về

(Ngỏ với Gia Lai)

Những câu thơ, khổ thơ rưng rức như vậy trong “Đêm ngồi ngã ba sông” không ít. Từ những nguyên liệu đơn giản, đầu bếp giỏi có thể chế biến nên nhiều món ăn ngon, nhưng không thể “xào rán” ký tự mà thành thơ. Nếu trong lòng không cảm xúc, chỉ vẽ vời lòe loẹt, thì làm sao mà có thể có những vần thơ hay? Đọc “Đêm ngỗi ngã ba sông”, nhận ra những xúc cảm thực sự, “nhân vị người” của Nguyễn Thành Phong.

***

Nguyễn Thành Phong là nhà báo, nhà quản lý báo chí nhiều kinh nghiệm. Chức “quan báo” trước khi anh “gác bút” là Tổng Biên tập báo Lao động và Xã hội, một tờ báo có tôn chỉ mục đích về đời sống, việc làm, an sinh xã hội. 

Nguyễn Thành Phong là nhà thơ, nhà biên kịch tài năng xuất hiện từ sớm. Lúc mới 17 tuổi, anh đã có thơ in ở Báo Hà Nội mới. Thời đó như vậy là “sướng rêm”, đêm có khi ôm cả tờ báo ngủ chứ chẳng chơi. Hồi sinh viên năm thứ 4, anh đã có bài viết "Quá khứ góp mặt với hôm nay qua các vở kịch lịch sử của Trúc Đường" in trên báo Quân đội nhân dân, được giới chuyên môn chú ý.

Một thời khán giả truyền hình “dán mắt” lên “màn hình nhỏ” để theo dõi bộ phim “Cảnh sát hình sự” dài tập đầu tiên của Việt Nam. Nguyễn Thành Phong là người tham gia với Nguyễn Quang Lập, Phạm Ngọc Tiến, Trung Trung Đỉnh, Nguyễn Quang Thiều... biên kịch 40 tập bộ phim rất “hot” này. Anh còn là tác giả kịch bản của gần 100 tập các bộ phim truyền hình khác nữa.

Ngoài thơ, thì văn xuôi, truyện ngắn, truyện thiếu nhi, tản văn… cũng là những mảng sáng tác của Nguyễn Thành Phong. Phim điện ảnh "Canh bạc" xôn xao một thời (đạo diễn Lưu Trọng Ninh, biên kịch Nguyễn Thị Hồng Ngát) là chuyển thể từ một cái truyện viết “chơi chơi” mang tên "Canh bạc gán vợ" của Nguyễn Thành Phong.

Cách nghĩ, cách cảm, cách chơi... của Nguyễn Thành Phong mang phong cách thi sỹ. Chả thế mà ông các văn nhân nổi tiếng trong Nam, ngoài Bắc đều coi ông như chỗ thân tình. Dù văn hay đời, với Nguyễn Thành Phong: “Phiêu du đã tận cuối trời/ Đắm say đằm lại những lời vấn vương” (Ừ, giêng). Nguyễn Thành Phong luôn dấn thân, tận hiến; đời và thơ đều vậy!

Nhà thơ Ngô Đức Hành