Năm Quý Mão, nghĩ về thành ngữ “Chó treo, mèo đậy”

Năm 2023, theo lịch Âm thì đó là năm Quý Mão. Ca dao, tục ngữ Việt Nam có một “kho tàng” về mèo – con vật đáng yêu, một trong 12 con giáp; trong đó "Mỡ để miệng mèo", “Chó treo mèo đậy” trở thành câu thành ngữ khá phổ biến. Về “nghĩa đen” là đúc kết kinh nghiệm quý báu của cha ông ta về việc cất giữ thức ăn; “nghĩa bóng”, ẩn dụ là khuyên ta cảnh giác cửa nhà, rương hòm đề phòng trộm cuỗm mất.

Về quản trị quốc gia, câu thành ngữ gợi ý cho chúng ta về hoàn thiện chính sách, luật pháp để không chỉ tạo ra hành lang luật pháp cho đất nước phát triển mà còn bịt kín sơ hở, không cho tiêu cực, tham nhũng có cơ hội phát triển. Lâu nay chúng ta vẫn nghe đến ý tưởng “nhốt quyền lực” vào “lồng luật pháp” cũng có ý nghĩa tương tự.

Đất nước chúng ta đang xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Về mặt nào đó, có thể coi “nội hàm” ấy là sự đột phá về lý luận và xây dựng chủ nghĩa xã hội của Đảng Cộng sản Việt Nam. Nhưng mặt khác, cũng phải thấy, khó khăn, bởi điều này hoàn toàn chưa có tiền lệ trong lịch sử.

Từ lý luận, hình thành nên chính sách, từ chính sách được cụ thể hóa bằng luật pháp. Đó là con đường “không ngắn” của nhận thức. Rất dễ nhìn nhận qua những đổ vỡ, những vụ việc gây chấn động trong năm Giáp Dần 2022 vừa qua. Nếu đầu Xuân cho phép lúc “trà dư tửu hậu” thử điểm một vài vụ việc, thì không ai quên ông Trịnh Văn Quyết, 47 tuổi, Chủ tịch tập đoàn đình đám FLC một thời. Ông bị cáo buộc “Thao túng thị trường chứng khoán”, gây thiệt hại nghiêm trọng cho nhà đầu tư, ảnh hưởng đến hoạt động của thị trường chứng khoán Việt Nam; thậm chí đã được khởi tố thêm tội lừa đảo. Vụ việc diễn ra vào cuối tháng 3/2022.

Đầu quý II, ngày 5/4/2022, Đỗ Anh Dũng - Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng giám đốc Tập đoàn Tân Hoàng Minh “xộ khám”. Cũng như ông Quyết, ông Dũng bị điều tra về về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”, thông qua việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp.

Trên mạng, từng lan truyền ảnh hai ông một thời này, châu đầu chơi cờ tướng tại cung điện của ông Đỗ Anh Dũng. Đúng là “lạc nước hai xe đành bỏ phí”. Nhân dân nói chung, nhà đầu tư trên sàn chứng khoán không phải là “con cừu” để họ “chăn”. Cái của Trịnh Văn Quyết và Đỗ Anh Dũng, âu cũng là nhân – quả, tham thì thâm.

Ngoài 2 vụ trên, quý III năm 2022, còn xảy ra vụ “bom tấn” khác. Đó là việc CQĐT Quyết định khởi tố vụ án về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”, xảy ra tại Công ty Cổ phần Tập đoàn Đầu tư An Đông và các tổ chức, đơn vị có liên quan; Trương Mỹ Lan một CEO “bí ẩn”, sở hữu vô khối đất vàng, đất kim cương, tạo lạc ở những vị trí đắc địa nhất ở TP.Hồ Chí Minh “xộ khám”. Hành vi của Trương Mỹ Lan và đồng phạm cũng là gian dối trong việc phát hành, mua bán trái phiếu trái, chiếm đoạt hàng nghìn tỷ đồng của người dân.

Cho đến nay ba vụ án này có nhiều diễn biến mới, theo hướng “mở rộng”. Do tính chất đặc biệt nghiêm trọng, cả ba vụ án này đều được Ban Chỉ đạo trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đưa vào diện “theo dõi”.

Chúng ta hay kêu gọi “đạo đức kinh doanh” của doanh nhân, nhưng xem ra, “Lợi nhuận ba trăm phần trăm thì dù phải đóng đinh và đầu tư bản vẫn làm”, (Các Mác).

Nền kinh tế phải điều chỉnh bằng "hai bàn tay" là Nhà nước và thị trường, nhưng phải kết hợp linh hoạt “bàn tay hữu hình” và “bàn tay vô hình”; không thể ngồi “kêu gọi”, "giáo huấn". Thậm chí, lừa dối nhau bắt đầu từ những bài diễn văn tràng giang, đại hải. Người ta không thể “đốt lò” mãi. Cái chính, chủ yếu là hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật, bịt kín các sơ hở về thực thi quyền lực cũng như kinh doanh. Không phải dùng “lò”, người “đốt lò” thất nghiệp, đó chính mới là mục tiêu phấn đấu.
Cái chúng ta đang thiếu, đó chính là công khai, minh bạch. Thật vậy, cần phải công khai, minh bạch. Vụ án ở FLC và Tân Hoàng Minh và nhiều “cục máu đông” hiện nay đang được cảnh báo chính do tình trạng này.

***
Chó và mèo vốn là thú cưng gần gũi với con người. Đã có rất nhiều chú chó thông minh, trung thực và quả cảm trở thành nhân vật nổi tiếng trong văn chương. Văn học nước ngoài có Zorba trong “Chuyện con mèo dạy hải âu bay” của nhà văn người Chile Luis Sepúlveda; Pussy trong “Những lá thư mèo” của tác giả người Mỹ Helen Hunt Jackson; Mix trong “Chuyện con mèo và con chuột bạn thân của nó”; Bob trong “Bob - Chú mèo đường phố”.

Trong số những “nhân vật mèo” này, Mix trong “Chuyện con mèo và con chuột bạn thân của nó”, khá thú vị, có ý nghĩa xã hội. Mix là một con mèo già bị mù, tuy người chủ tốt bụng của chú ta là Max vô cùng yêu thương con mèo tội nghiệp, nhưng một ngày của Max khá nhàm chán. Chú ta chỉ có thể lắng nghe mọi thứ xung quanh, rồi lặng lẽ đợi chủ về. Một ngày kia, khi Mex, một con chuột giống Mexico xuất hiện, cuộc đời của chú mèo bỗng thay đổi hoàn toàn. Hàng ngày, thay vì ngồi lặng lẽ đợi chủ về, Mix cứ thế nghe Mex huyên thuyên đủ thứ chuyện trên trời dưới đất. Tuy không có cơ hội nhìn ngắm những thứ hay ho trong câu chuyện của Mex, Mix vẫn cảm nhận được điều tuyệt vời mà chúng mang lại.

Người đọc có thể liên tưởng, Mix giống như “cơ chế”, “luật pháp”. “Chuột gặm chân mèo”, (ca dao), nếu Mex là kẻ xảo trá thì không thể có tình bạn với Mix. Cả ba nhân vật Mix, Mex và Max đã mang đến cho độc giả những bài học đáng quý về sự công bằng. Trịnh Văn Quyết, Đỗ Anh Dũng, Trương Mỹ Lan là những con “chuột cống vĩ đại”, gặm nhấm cả lòng tin, đạo đức xã hội, chứ không phải là Mix.

Trong 12 con giáp của Việt Nam, có 7 con vật được thuần dưỡng từ lâu đời và đã trở thành vật nuôi trong nhà (trâu, mèo, ngựa, dê, gà, chó, lợn). Con mèo tuy không phải là vật nuôi mang lợi ích kinh tế, nhưng lại là người bạn thân thiết chuyên bắt chuột bảo vệ thành quả lao động của con người nên vẫn được con người yêu quý.

Trong chu kỳ lịch pháp, con mèo được giao quản năm Mão, tháng 2 và từ 5 - 7 giờ của buổi bình minh. Từ giờ Mão, phương Đông nhuốm hồng ánh dương rồi tỏa lên bầu trời những tia sáng đẹp. Vào tháng 2 - tháng Mão, khí trời bắt đầu ấm, mưa bụi bay nhè nhẹ, cây cối nảy lộc đâm chồi. Vì thế, Mão trong ngũ hành được gắn với mùa xuân, thuộc hành Mộc, hàm ý dương khí bắt đầu thịnh, vạn vật sáng tươi.

Trong con mắt người đời, dù con mèo lại có một cuộc sống hai mặt: là kẻ trưởng giả an nhàn nằm dài trên chiếc gối nệm, hiền lành dụi thân hình mềm mại khi được con người ve vuốt và là tên sát thủ đáng gờm trong góc nhà. Chỉ họa hoằn lắm con người mới thấy được khía cạnh sát thủ của mèo khi nó tha con chuột, còn bình thường, nó chỉ là một chú mèo hiền lành, thậm chí, mèo của cư dân đô thị được cưng chiều nên quá lười nhác.

Ở Việt Nam, từ khi các dòng tranh dân gian ra đời thì hình ảnh con mèo mới có dịp đi vào văn hóa nghệ thuật. Trong tranh “Đám cưới chuột” của làng tranh Đông Hồ, người ta bắt gặp hình ảnh tiến sĩ chuột vinh quy cưới vợ, nhưng vẫn phải biếu quà cho chú mèo đang ngồi quặp đuôi vẻ hiền lành, đưa tay ra nhận chút quà mọn trong tiếng trống, tiếng kèn. Thế đấy, mèo luôn là khắc tinh của chuột; chuột luôn luôn ve vãn, “nịnh” mèo làm cho mèo mất cảnh giác. Để chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí phải có “lồng luật pháp”. Đó chính là “móng vuốt” để kiểm soát chuột không “sinh sôi, nảy nở” ngoài ý muốn, bảo vệ những thành quả lao động của con người.

Trong một thông điệp của Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã đưa ra là nhanh chóng làm trong sạch thị trường, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư, doanh nghiệp, đưa thị trường phát triển nhanh, hiệu quả, bền vững. Đó là điều cần thiết lúc này của đất nước. Suy cho cùng, nhiệm vụ của mọi nhà nước. 

“Hết mưa thì nắng hửng lên thôi”, (Tự khuyên mình, thơ Hồ Chí Minh). Việc điều tra, xử lý những vi phạm trên thị trường chứng khoán, trái phiếu doanh nghiệp năm 2022 là yếu tố tích cực cho sự phát triển của thị trường chứng khoán trong dài hạn. Việc xử phạt nghiêm minh sẽ làm tăng niềm tin của nhà đầu tư đối với thị trường, nhất là các nhà đầu tư nước ngoài đang nhắm đến triển vọng nâng hạng chứng khoán Việt Nam từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi.

Thị trường chứng khoán luôn nhạy cảm. Khởi tố điều tra những vụ án ở FLC, Tân Hoàng Minh, Vạn Thịnh Phát, mục đích lớn hơn nằm ở chỗ để bảo đảm môi trường minh bạch. Tất nhiên, để làm được điều đó, còn phải rà soát ngay lập tức Luật Chứng khoán (Văn bản hợp nhất số 27/VBHN-VPQH); sửa đổi những nội dung bất cập, giúp cho thị trường thích ứng, đáp ứng yêu cầu.

Đi kèm đó là tái cấu trúc thị trường chứng khoán nhằm đảm bảo năng lực của công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ, đào tạo nâng cao hiểu biết các khối khác nhau như nhà đầu tư, cơ quan quản lý, lực lượng thanh kiểm tra và giám sát thị trường…Với trái phiếu doanh nghiệp thực hiện nghiêm Luật Doanh nghiệp (Luật số 59/2020/QH14).

“Chó treo mèo đậy” là thành ngữ vừa mang chút hài hước, lại có chút châm biếm; đồng thời còn có ý nghĩa “thức tỉnh”. Cuộc sống bây giờ về mặt vật chất đã khác hơn rất nhiều, con mèo trong cuộc sống cũng đã “sang chảnh”, không còn ăn vụng. Tuy nhiên, nghĩa bóng về văn hóa luôn có giá trị.

Mỗi năm hai lần họp, kỳ họp Quốc hội nào diễn ra trong năm cũng có nhiệm vụ xây dựng luật pháp. Suy cho cùng, điều đó nhằm hoàn thiện, nâng cao chất lượng thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, vì những mục tiêu phát triển của đất nước, vì những giá trị văn hóa mà các ngành kinh tế, trong đó có Logistics luôn hướng tới./.

Ngô Đức Hành