"Khát" đá và câu chuyện định cư trên dự án cao tốc Bắc Nam phía Đông

Bão giá và "khát" đất 

Theo dõi trên các phương tiện thông tin đại chúng, ai cũng nhận ra, Chính phủ, Thủ tướng rốt ráo chỉ đạo các dự án hạ tầng, đặc biệt là dự án đường bộ cao tốc Bắc Nam phía Đông, với kỳ vọng tạo sức bật cho nền kinh tế trong giai đoạn khó khăn, song hàng loạt công trình trọng điểm quốc gia vừa khởi động đã vấp phải bài toán khan hiếm vật liệu xây dựng (VLXD).

Xin nêu ví dụ, đoạn Vĩnh Hảo - Phan Thiết đang khốn khổ chờ đất. Chính vì thế, Bộ trưởng Bộ GTVT vừa phải trực tiếp tới làm việc với UBND tỉnh Phú Yên, yêu cầu tỉnh này lập tức vào cuộc giải quyết “nút thắt” VLXD đang đe dọa tiến độ 2 dự án thuộc tuyến cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2 gồm Quy Nhơn - Chí Thạnh và Chí Thạnh - Vân Phong.

Theo Cục Quản lý đầu tư xây dựng (Bộ GTVT), tổng nhu cầu đá xây dựng của 2 dự án khoảng 2,47 triệu m3; cát cần khoảng 2,1 triệu m3; tổng khối lượng đất đắp khoảng 7 triệu m3. Hiện nay, các đơn vị đã xác định được vị trí các mỏ khoáng sản để khai thác, trữ lượng và chất lượng đảm bảo nhưng công suất khai thác không đáp ứng được nhu cầu theo tiến độ thi công. Các nhà thầu vẫn đang phải triển khai các thủ tục để xin cấp phép khai thác trực tiếp theo cơ chế đặc thù.

Tiếc là, đây không phải dự án thành phần duy nhất của cao tốc Bắc – Nam “khát” đất. Thời kinh tế thị trường nên các gì hiếm thì giá bị đẩy lên. Các nhà thầu thi công đang phải đối mặt với tình trạng "bão giá" VLXD. Điều này, không phải là không đáng lo lắng.

Trước thực tế này, ngày 1/4, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký ban hành Công điện số 194/CĐ-TTg vớ nội dung tập trung tháo gỡ vướng mắc về đất đai, VLXD để triển khai thực hiện các dự án đầu tư xây dựng đường bộ cao tốc và bất động sản. Thủ tướng nêu rõ: việc triển khai các dự án đường cao tốc là công trình của quốc gia... mang lại động lực, lan tỏa, thúc đẩy thu hút đầu tư cho phát triển kinh tế - xã hội của địa phương; vì vậy, phải dành sự ưu tiên cao nhất các điều kiện về nguồn lực, vật liệu để đẩy nhanh tiến độ đầu tư các dự án giao thông, nhất là các dự án đầu tư xây dựng đường bộ cao tốc.

Đối với tình trạng ép giá nhà thầu, Công điện cũng nêu rõ giải pháp thanh tra, kiểm tra, kiểm soát, quản lý chặt chẽ giá VLXD...để không xảy ra tình trạng nâng giá, ép giá, bán với giá cao hơn mức giá đã được các địa phương công bố. Trường hợp phát hiện tình trạng cố tình thông đồng, ép giá cao hơn phải có giải pháp mạnh xử lý. Người đứng đầu các sở, ngành địa phương cũng sẽ bị xem xét về trách nhiệm nếu không hoàn thành nhiệm vụ.

Được biết, cũng trong ngày 1/4, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà đã ký Nghị quyết số 47 về việc tháo gỡ khó khăn cấp phép các mỏ đất đắp phục vụ dự án cao tốc Bắc - Nam đoạn Vĩnh Hảo - Phan Thiết.

Đất tái tịnh cư

Dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025 đoạn qua tỉnh Quảng Ngãi dài hơn 60 km. Hơn 2.000 hộ dân bị ảnh hưởng, trong đó hơn 1.000 hộ dân phải di dời, tái định cư. Từ thực tế này, tỉnh Quảng Ngãi tập trung xây dựng 23 khu tái định cư để di dời dân.

Thị xã Đức Phổ có 11 trong số 23 khu tái định cư thuộc dự án cao tốc Bắc Nam, phía Đông đoạn qua tỉnh Quảng Ngãi. Đến nay, Đức Phổ đã phê duyệt 11 phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư cho hàng ngàn hộ gia đình bị ảnh hưởng.

Cùng với tiếp tục tuyên truyền, vận động các hộ dân có nhà cửa, đất đai bị ảnh hưởng dự án cao tốc Bắc-Nam, chính quyền địa phương phối hợp với các đơn vị đẩy nhanh tiến độ xây dựng các khu tái định cư, công khai niêm yết phương án bố trí tái định cư các hộ dân trước ngày 15/4/2023.

Nhiều hộ dân ở phường Phổ Hòa, thị xã Đức Phổ thuộc diện giải toả di dời đến nơi ở mới mong muốn được giúp đỡ di dời đến nơi ở mới bằng hoặc hơn nơi ở cũ để bà con yên tâm sống thoả mái hơn trước.
Huyện Nghĩa Hành có 6 xã trong vùng dự án cao tốc Bắc Nam. Đến nay, huyện đã bàn giao mặt bằng sạch 6 khu tái định cư cho chủ đầu tư. Chính quyền địa phương phối hợp các đơn vị phân lô, bốc thăm công khai, tạo sự đồng thuận khi di dời người dân về nơi ở mới.

Đến thời điểm này, Ban Quản lý dự án Đầu tư xây dựng các công trình giao thông tỉnh Quảng Ngãi đã bàn giao mặt bằng 23/23 khu tái định cư, 17/17 điểm cải táng mồ mả cho các nhà thầu thi công. Các đơn vị, địa phương chỉ đạo nhà thầu đẩy nhanh tiến độ xây dựng các khu tái định cư; ưu tiên hoàn thành các hạng mục san nền, cơ sở hạ tầng đảm bảo đủ điều kiện tổ chức bốc thăm phân lô cho các hộ dân trong tháng 4/2023.

Theo ông Đặng Văn Minh, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi đề nghị xây dựng nhanh các khu tái định cư bảo đảm chất lượng công trình và lưu ý việc đẩy nhanh tiến độ xây dựng các khu tái định cư để làm sao có đất bố trí cho người dân trong thời gian sớm nhất.

"Tinh thần phải khẩn trương, quyết liệt nhưng phải đảm bảo chất lượng các khu tái định cư. Người dân khi vào khu tái định cư xây dựng nhà cửa, phải đảm bảo cơ sở hạ tầng thiết yếu và phải tốt hơn nơi ở cũ của người dân", ông cho biết.

Hiện tỉnh Quảng Ngãi đã hoàn thành hơn 84% công tác giải phóng mặt bằng tuyến chính dự án cao tốc Bắc Nam. Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi yêu cầu Ban Quản lý dự án Đầu tư xây dựng các công trình giao thông khẩn trương phối hợp với các địa phương tiếp nhận bàn giao mặt bằng tất cả các khu tái định cư để tổ chức thi công hoàn thành trước 30/6/2023.

Câu chuyện VLXD tưởng chừng đơn giản nhưng thực tế vô cùng phức tạp. Câu chuyện tái định cư cho bộ phận dân bị ảnh hưởng bởi dự án cũng vậy. Trên thực tế, VLXD còn liên quan đến trữ lượng, chất lượng đất ở các mỏ được khai thác, cự ly vận chuyển, giá xăng dầu, quy trình thủ tục...khai thác mỏ, dù Chính phủ đã trao “cơ chế đặc thù”. Tóm lại, sự chuyển động chưa đồng bộ, trên thực tế.