Rủi ro trong thông quan hàng hóa của doanh nghiệp xuất nhập khẩu

Đại diện Cục Giám sát quản lý về hải quan (Tổng cục Hải quan) chia sẻ, đa số các đại lý làm thủ tục hải quan nghiêm túc tuân thủ các quy định của pháp luật liên quan đến lĩnh vực hải quan, thực hiện tốt chế độ báo cáo định kỳ theo quy định và có tinh thần phối hợp, hợp tác tốt với cơ quan Hải quan. Bên cạnh đó có nhiều dịch vụ làm thủ tục hải quan không ký kết hợp đồng với chủ hàng, mà chỉ thực hiện hoạt động khai thuê, nhập các chỉ tiêu thông tin khai báo, làm thuê các thủ tục bến bãi, điều xe, bốc xếp hàng hóa... còn việc đứng tên trên tờ khai hải quan, thực hiện các nghĩa vụ thuế, phí, lệ phí và các khoản phải thu khác vẫn do chủ hàng đứng ra tự thực hiện.

Trả giá vì dịch vụ thủ tục hải quan tự phát

Các hình thức dịch vụ khai báo hải quan chính hiện nay là đại lý thủ tục hải quan chính thức và dịch vụ khai báo tự phát. Trong đó, đại lý thủ tục hải quan được xem là “cánh tay nối dài” giúp thay mặt cơ quan Hải quan thông tin đến chủ hàng và các bên liên quan.

Tuy nhiên, theo khảo sát của Tổng cục Hải quan, tỉ lệ tờ khai đại lý được ủy quyền nộp thuế thay hoàn toàn cho chủ hàng chiếm tỉ lệ rất thấp, dưới 10%. Nguyên nhân là do chi phí dịch vụ có sự chênh lệch và tâm lý e ngại từ phía doanh nghiệp xuất nhập khẩu khi ký hợp đồng đại lý sẽ phức tạp hơn về mặt thủ tục nên doanh nghiệp vẫn chọn phương án sử dụng dịch vụ tự phát.

Đáng tiếc, hình thức dịch vụ khai thuê hải quan không chính thống đang gây ra nhiều hệ lụy cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu cũng như cơ quan ban ngành quản lý. Đặc biệt, cái giá mà các doanh nghiệp xuất nhập khẩu phải trả cho những dịch vụ này lại không thể cân đo đong đếm được bằng tiền. Từ thực tế, có đến ba rủi ro thiệt hại mà doanh nghiệp có thể đối diện khi sử dụng các dịch vụ hải quan tự phát đó là:

Tự chịu trách nhiệm pháp lý

Ngoại trừ đại lý hải quan chính thức, các dịch vụ hải quan tự phát thường chỉ hoàn tất thủ tục hải quan chứ không chịu bất kỳ trách nhiệm pháp lý nào. Trong khi đó, quá trình kiểm tra hồ sơ của cơ quan ban ngành kéo dài lên đến 5 năm, không chỉ dừng lại ở quy trình khai báo, mà còn kiểm tra sau thông quan và quyết toán hằng năm.

Nhiều chủ hàng đã gánh chịu hậu quả khôn lường khi có sai phạm sau quá trình điều tra của Chi cục Hải quan. Lúc này đòi hỏi người khai thuê phối hợp kiểm tra, khắc phục sai phạm thì lại chỉ còn chủ hàng chịu hoàn toàn trách nhiệm.

Điển hình như trường hợp thuê dịch vụ hải quan tự phát thực hiện khai báo tờ khai xuất khẩu một lô hàng máy bơm nước (thuế xuất nhập khẩu 15%), nhưng đối tượng làm dịch vụ tự phát này lại thực hiện khai sai chủng loại thành máy bơm hóa chất (thuế suất là 0%). Khi cơ quan hải quan phát hiện sai phạm thì người chịu trách nhiệm pháp lý lại chính là doanh nghiệp.

Có trường hợp ghi nhận lô hàng đã được cơ quan Hải quan thông quan sớm nhưng cá nhân làm dịch vụ lại trì hoãn chưa lấy hàng hoặc đưa ra nhưng khó khăn, vướng mắc không có thật để buộc doanh nghiệp xuất nhập khẩu phải đưa thêm chi phí. Cũng có trường hợp hồ sơ hải quan đơn giản nhưng những cá nhân làm dịch vụ không hiểu hoặc cố tình không hiểu, từ đó hướng dẫn doanh nghiệp làm thủ tục không chính xác.

Thất lạc hoặc không được bàn giao hồ sơ

Một rủi ro mà doanh nghiệp có thể gặp phải khi thuê dịch vụ làm thủ tục hải quan không chuyên nghiệp, không uy tín có thể gặp phải đó là thất lạc tài liệu khai báo. Điều này xuất phát từ nguyên nhân một số cá nhân làm dịch vụ khai báo hải quan tự phát không có đủ trình độ hiểu biết về các quy định trong lưu trữ hồ sơ hải quan dẫn đến không bảo quản tài liệu.

Đồng thời, việc tin tưởng vào dịch vụ khai báo hải quan không có tư cách pháp nhận hay chứng nhận hành nghề từ Tổng cục Hải quan không những gây thiệt hại từ sai phạm hành chính, mà còn tiềm ẩn nguy cơ không được bàn giao hồ sơ khai báo, gây thiệt hại rất lớn khi xảy ra tranh chấp.

Bị mạo danh chiếm đoạt tài sản

Mặc dù trên thị trường đang tồn tại rất nhiều đơn vị mang danh nghĩa là đại lý thủ tục hải quan, nhưng thực tế, đôi khi chỉ là những đơn vị không có tư cách pháp nhân hoặc có nhưng ngành nghề hoat động không liên quan đến làm Đại lý thủ tục hải quan. Các đơn vị này chỉ hoạt động dựa vào việc sử dụng giấy giới thiệu và chữ ký số của khách hàng để tiến hành các dịch vụ khai thuê hải quan chứ không có hợp đồng dịch vụ đại lý thủ tục hải quan.

Một số đơn vị làm dịch vụ khai báo tự phát núp bóng doanh nghiệp xuất nhập khẩu để hoạt động phạm pháp, chiếm đoạt tài sản của chủ hàng. Đơn cử là các đối tượng có thể nhận làm dịch vụ khai báo hải quan và nhận hàng cho nhiều công ty cùng có trụ sở tại một tỉnh thành, sau đó đã làm giả tờ khai hải quan để chiếm đoạt giá trị hàng hóa của các chủ hàng.

Các hành vi “mạo danh” doanh nghiệp để chiếm đoạt tài sản của một số cá nhân làm dịch vụ hải quan đều bị cơ quan chức năng điều tra, phát hiện. Tuy nhiên, việc xử lý các đối tượng sẽ khiến doanh nghiệp chậm trễ trong thông quan hàng hóa, chuỗi cung ứng đình trệ. Nếu việc này xảy ra thường xuyên, doanh nghiệp không chỉ bị thiệt hại về kinh tế mà uy tín doanh nghiệp cũng bị ảnh hưởng.

Từ những thiệt hại nêu trên, có thể nhận thấy rằng doanh nghiệp gặp khá nhiều mối nguy tiềm ẩn trong quá trình thực hiện thủ tục xuất nhập khẩu nếu vẫn sử dụng dịch vụ khai thuê tự phát. Bộ Công Thương khuyến cáo các cơ sở sản xuất, doanh nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu thực hiện thủ tục hải quan thông qua đại lý hải quan có uy tín, đủ năng lực, đã được Tổng cục Hải quan cấp phép nhằm tránh các rủi ro và vấn đề pháp lý phát sinh trong quá trình làm thủ tục thông quan hàng hóa.