Âm nhạc là lẽ sống cuộc đời

PGS.TS. Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân, Chủ tich Hội Nhạc sĩ Việt Nam

Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân sinh ngày 01/8/1956 tại Hà Nội. Quê nội ở Thái Học, Bình Giang, Hải Dương. Từ năm 8 tuổi, dưới sự hướng dẫn của nhà sư phạm âm nhạc Thái Thị Liên, anh học piano. Tốt nghiệp Trung cấp Piano và Sáng tác, anh lại tiếp tục học hệ Đại học tại Nhạc viện Tchaikovsky (Matxcơva, Liên Xô cũ) dưới sự hướng dẫn của Giáo sư A. Leman từ năm 1976 đến năm 1981. Anh tốt nghiệp bằng đỏ với bản Concerto cho violon và dàn nhạc giao hưởng. Là một trong không nhiều nhạc sĩ Việt Nam được đề nghị chuyển thẳng lên hệ nghiên cứu sinh (1982 - 1985). Về nước năm 1986, anh tham gia giảng dạy môn Sáng tác, Phối khí tại Nhạc viện Hà Nội, liên tục hơn 25 năm cho đến nay, vừa sáng tác và dàn dựng chỉ huy nhiều chương trình hòa nhạc lớn. Anh đã từng tu nghiệp về Sáng tác và Chỉ huy tại Nhạc viện Paris (1990 - 1991).

Trong nhiều năm qua, nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân đã viết các tác phẩm khí nhạc, nhạc phim, nhạc sân khấu... Có thể kể tới: Rhapsodie Việt Nam, ballet Hồng hoang, nocturne Tiếng vọng, fantasy-symphonie Mở đất, Trio cho ba flỷte, Toccata cho piano, Concerto cho violon và dàn nhạc, Variations cho piano, Bốn bức tranh cho oboe, bộ gõ và piano, Tứ tấu đàn dây, Ngũ hành cho bộ gõ, và gần đây là Sắc xuân cho đàn bầu và dàn nhạc Giao hưởng dân tộc, Trổ Một cho Dàn nhạc Giao hưởng (2007), Dáng rồng lên (2010), Lời của Đá, Chiếc lá đầu tiên, Hoa Gạo, Gửi về sông Lục núi Huyền. Tác phẩm khí nhạc của ông đã được biểu diễn tại nhiều nước như: Pháp, Nga, Đức, Nhật, Thái Lan, Singapore, Uzơbeckistan, Latvia, được xuất bản tại Nga và Mỹ (2002). Trong lĩnh vực thanh nhạc, anh là tác giả âm nhạc hai kịch hát mới: Câu chuyện tình (dựa theo tiểu thuyết Love Story, 1989) và Nàng Silami (1991) được dàn dựng tại Nhà hát Tuổi trẻ,... là tác giả của hàng chục ca khúc. Đã xuất bản Album-Audio tác giả Chiếc lá đầu tiên (1996). Anh là tác giả của ASEAN ca Việt Nam, Công đoàn ca, Tạm biệt Seagames, Mái nhà trung màu xanh… Anh cũng đã đạt các giải thưởng danh giá: Giải thưởng Hội Nhạc sĩ Việt Nam: 1993, 1994, 1995; 2008; nhiều lần được Giải thưởng Âm nhạc Liên hoan Phim toàn quốc; Giải Nhất cuộc thi sáng tác về Môi trường do Tổ chức UNEF (UNESCO) phát động (2001) với ca khúc Mái nhà chung màu xanh. Tại Đại hội đại biểu toàn quốc Hội Nhạc sĩ Việt Nam tháng 7/2010 anh được tái đắc cử Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam khóa VIII. Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân được tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học - Nghệ thuật năm 2012.

Nhắc đến nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân, người ta hay nhắc đến chuyện anh đóng phim “Thằng Cuội” hồi 1989 như một sự

khích lệ đáng yêu. Mối duyên này cũng đã mang tới cho anh một kỷ lục từ trước đến nay chưa ai có, anh đã đạt được đó là 6 giải thưởng cho âm nhạc trong Liên hoan phim vào các năm 1986-1990-19931995-2000-2004. Đó là những tác phẩm viết cho các phim như: Mùi cỏ cháy, Bến không chồng, Cuốc xe đêm, Những người thợ xẻ, Người yêu đi lấy chồng...

Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân tâm sự, viết nhạc cho phim, hay sân khấu rất gần gũi với sáng tác nhạc không lời cho một dàn nhạc với những chủ đề đã được xác định. Người viết cần có sự đam mê thật sự với cảm xúc dồi dào mới thu hút được người nghe. Mà không chỉ âm nhạc cho phim, bất cứ thể loại âm nhạc nào cũng phải dành toàn tâm toàn ý và có được những giai điệu đến từ tư duy, ngoài việc thiên phú. Âm nhạc cũng không được rũ bỏ cái truyền thống, không tách khỏi truyền thống. Đó là một triết lý học thuật vĩnh cửu, âm nhạc hiện đại phải bắt nguồn từ truyền thống. Từ truyền thống mà đi lên với niềm đam mê sáng tạo. Đó mới là âm nhạc đích thực. Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân thấm nhuần triết lý âm nhạc của người thầy và đã theo đuổi gây dựng sự nghiệp âm nhạc của mình, trên nguyên tắc tiếp thu những tinh hoa âm nhạc cổ truyền, tạo nên những tác phẩm mới lạ. Và, đó cũng chính là một thương hiệu âm nhạc mang tên Đỗ Hồng Quân đáng tin cậy; khi anh được bầu làm Chủ tịch Hội Âm nhạc, từ năm 2005 đến nay, qua ba khóa liên tiếp. Nhiệm kỳ mới nhất 2015 - 2020.

Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân cho biết, âm nhạc đối với anh là cả thế giới. Ngoài gia đình, người vợ nổi tiếng xinh đẹp Chiều Xuân và hai cô con gái như hai thiên thần. Hiện tại ngoài công việc tại Hội Nhạc sĩ Việt Nam, nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân làm công việc đào tạo ở Nhạc viện Âm nhạc Hà Nội đã vài chục năm qua. Đây cũng là cái nôi nuôi dưỡng anh những ngày đầu tiên vào con đường gây dựng sự nghiệp âm nhạc. Việc được nhận hàm Phó Giáo sư của anh là một thành quả hết sức sâu sắc trong sự nghiệp giáo dục, đào tạo một lực lượng âm nhạc mới, trẻ trung và hiện đại. Nhiều học trò của anh trưởng thành và có những sáng tạo đáng kể cho các dòng sáng tác âm nhạc. Đó là lứa nhạc sĩ thành danh như Vũ Thiết, Vũ Thảo, Lương Minh, Trần Nhật Dương... hay như sau này có Phạm Minh Thành, Đỗ Bảo, Lưu Hà An... Nói về chuyện này, anh có lúc tâm sự chính việc giảng dạy và đào tạo thích hợp với mình nhất. Đó là niềm vui bên cạnh sự say mê sáng tạo tác phẩm âm nhạc. Triết lý âm nhạc của anh được lan tỏa làm bệ phóng cho những thế hệ tiếp nối bay cao, và họ đã được khẳng định trong thị trường âm nhạc đương đại.

Ngoài việc là một nghệ sĩ tài ba, trong giới âm nhạc còn lưu truyền về tài nấu ăn ngon của nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân. Anh cũng thừa nhận, được vào bếp nấu ăn là niềm vui. Năng khiếu đó được tiềm ẩn từ thời thơ ấu, khi anh mới 8 tuổi theo Trường Âm nhạc Việt Nam đi sơ tán ở Xuân Phú, Yên Dũng, Hà Bắc (nay thuộc tỉnh Bắc Giang). Có lần mẹ anh gửi lên cho anh lạp sường và ruốc, cậu bé Quân ngày đó đã biết cách cắt lạp sường, trộn ruốc và đập một quả trứng cho vào cặp lồng rồi để nhờ vào lò than bếp ăn tập thể. Đó là những kỷ niệm về ẩm thực đã ghi vào dấu ấn theo năm tháng của người nhạc sĩ đa tài này. Anh cho rằng nghệ thuật nấu ăn rất gần với âm nhạc. Khi bắt đầu món ăn ta đã phải tưởng tượng được kết quả nó thế nào, trong quá trình chế biến thì phải biết lúc nào nêm cái gì, cho gia vị ra làm sao, chỉ lệch đi, khác đi là sẽ trở thành một món ăn dở. Âm nhạc cũng thế, có đoạn chậm, đoạn nhanh, đoạn cao trào, đoạn trầm lắng. Bản chất của âm nhạc là sáng tạo, và công việc chế biến món ăn cũng thế, đó là sự thử nghiệm.

Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân chia sẻ anh vẫn đang dành nhiều thời gian lo các việc chung, nhưng vẫn có lúc anh ngồi tĩnh lặng ở một góc để sáng tác. Với anh con đường âm nhạc là con đường độc đạo và đầy say mê. Đó là lẽ sống của cuộc đời anh nên cho dù ở cương vị nào và vào thời gian nào đi chăng nữa, anh vẫn sẽ luôn có những sáng tác đẹp và ghi dấu ấn trong dòng chảy âm nhạc.