Lo ngại gia tăng kiện chống lẩn tránh phòng vệ thương mại

Thép là ngành hàng đang phải đối mặt nhiều nhất với các vụ kiện chống lẩn tránh biện pháp PVTM

Thép bị kiện hàng đầu

Cập nhật mới nhất từ Bộ Công Thương cho thấy, đến tháng 12/2019, đã có 20 vụ việc chống lẩn tránh thuế do nước ngoài khởi xướng điều tra, áp dụng đối với hàng hóa XK của Việt Nam, chiếm 12,6% tổng số các vụ việc điều tra áp dụng biện pháp PVTM đối với các sản phẩm XK của Việt Nam. Các nước thường xuyên điều tra lẩn tránh biện pháp PVTM với hàng Việt gồm: Hoa Kỳ, EU và Thổ Nhĩ Kỳ. Các nước này tiến hành điều tra 19/20 vụ việc, chiếm 95% tổng số vụ việc điều tra lẩn tránh đã tiến hành.

Đáng chú ý, hầu hết các vụ đều đi đến kết luận là có tồn tại hành vi lẩn tránh và sau đó bị áp dụng biện pháp PVTM. Đem lên "bàn cân" so sánh cho thấy, số lượng vụ việc trong những năm gần đây có những diễn biến khá phức tạp. Cụ thể, từ năm 2014 đến nay, có tổng số 11 vụ việc điều tra chống lẩn tránh, nhiều hơn toàn bộ số vụ việc lẩn tránh bị điều tra từ năm 2013 trở về trước (với 9 vụ việc).

Có thể nói tình trạng gian lận xuất xứ hàng hóa ngày càng diễn biến phức tạp chính là nguồn cơn dẫn tới gia tăng các vụ kiện chống lẩn tránh biện pháp PVTM từ các quốc gia với hàng Việt XK. Phân tích sâu hơn về điều này, bà Trịnh Thị Thu Hiền, Trưởng phòng Xuất xứ hàng hóa (Cục Xuất Nhập khẩu, Bộ Công Thương) thông tin thêm: Hiện nay đang có rất nhiều dạng gian lận xuất xứ, từ đơn giản như DN làm giả Giấy xác nhận của địa phương hoặc giả nhà sản xuất cung cấp nguyên vật liệu, đến việc cắt dán con dấu giả nhằm qua mặt cơ quan chức năng trong nước và nước ngoài. "Các cách làm ăn gian dối khiến ngay cả người tiêu dùng trong nước cũng khó có thể chấp nhận được chứ chưa nói đến người tiêu dùng nước ngoài tại các thị trường khó tính", bà Hiền nhấn mạnh.Xét ở góc độ ngành hàng, Bộ Công Thương nêu rõ: Trong số các vụ việc bị nước ngoài điều tra chống lẩn tránh thuế, gian lận xuất xứ, sản phẩm thép bị khởi kiện nhiều nhất với 6 vụ, chiếm tỷ lệ 30%. Hầu hết các vụ việc điều tra lẩn tránh thuế với sản phẩm thép đều do Hoa Kỳ tiến hành, trong đó, riêng với sản phẩm thép chống ăn mòn (CORE) và thép cán nguội (CRS), Hoa Kỳ đã điều tra tổng cộng 5 vụ việc. Gần đây nhất, ngay tháng 12/2019, Hoa Kỳ đã ban hành kết luận cuối cùng vụ việc điều tra chống lẩn tránh thuế với thép CORE, CRS với cáo buộc lẩn tránh biện pháp PVTM đang áp dụng với Hàn Quốc và Đài Loan (Trung Quốc). Với kết luận tồn tại lẩn tránh thuế, Hoa Kỳ sẽ áp dụng mức thuế chống lẩn tránh tương đương với mức thuế đang áp dụng cho hàng hóa của Trung Quốc, Hàn Quốc và Đài Loan (Trung Quốc) XK vào Hoa Kỳ.

Doanh nghiệp đóng vai trò then chốt

Ông Chu Thắng Trung, Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) đánh giá: Hành vi gian lận xuất xứ, chuyển tải hàng hóa bất hợp pháp từ các quốc gia khác qua Việt Nam để XK chỉ đem lại lợi ích nhất thời cho một vài DN có hành vi bất chính. Tuy nhiên, hành vi này lại làm tăng chi phí và nguồn lực rất lớn của các DN làm ăn chân chính khi muốn chứng minh sự tuân thủ quy định của các quốc gia XK.

Để giảm thiểu thiệt hại từ các vụ kiện chống lẩn tránh PVTM, bảo vệ lợi ích của DN làm ăn chân chính, bên cạnh sự hỗ trợ kịp thời của Chính phủ thông qua trao đổi, làm việc trực tiếp với các cơ quan điều tra, thực tiễn các vụ việc điều tra gian lận xuất xứ, chống lẩn tránh biện pháp PVTM, Bộ Công Thương nhận định sự chuẩn bị, tham gia của các DN đóng vai trò then chốt. Cụ thể, các DN cần nâng cao nhận thức về nguy cơ bị khiếu kiện, điều tra, các nhóm mặt hàng thường bị kiện. Có thể thấy, nguy cơ bị điều tra về gian lận xuất xứ, lẩn tránh đang ngày càng gia tăng, đặc biệt tại các thị trường XK lớn của Việt Nam như Hoa Kỳ, EU, Canada...

Bên cạnh đó, DN cũng không tham gia, tiếp tay cho các hành vi gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp. Ông Trung nhấn mạnh: "Thực tiễn cho thấy, nếu phát hiện các hành vi này, nước NK sẽ áp dụng chế tài trừng phạt rất nặng. Trong nhiều trường hợp DN sẽ mất toàn bộ thị trường XK liên quan. Bên cạnh đó, nếu phát hiện các dấu hiệu vi phạm, DN cần chủ động phối hợp với các cơ quan chức năng để điều tra, ngăn chặn, tránh để hành vi của một vài DN làm ảnh hưởng tới các DN sản xuất, kinh doanh chân chính".

Một số chuyên gia nhận định, trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam có độ mở lớn như hiện nay, để tránh dính vào các vụ kiện PVTM, DN cần chú trọng hơn nữa tới khâu xây dựng chiến lược đa dạng hóa sản phẩm và đa phương hóa thị trường XK. Điều này nhằm phân tán rủi ro, tránh tập trung XK với khối lượng lớn vào một thị trường, tạo ra cơ sở cho các nước khởi kiện hay áp dụng biện pháp PVTM trong trường hợp XK từ Việt Nam gia tăng đột biến.