Lo ngại tình trạng giả mạo chứng nhận xuất xứ hàng hóa Việt Nam

Mặt hàng ván ép của Việt Nam bị gian lận xuất xứ, dẫn đến nhiều thiệt hại

Doanh nghiệp (DN) xuất khẩu Việt cần tuân thủ chặt chẽ các quy định về chứng nhận xuất xứ Khai trương thí điểm cấp giấy chứng nhận xuất xứ qua Internet Cơ chế tự chứng nhận xuất xứ trong các Hiệp định thương mại tự do

Các mặt hàng bị khiếu nại phổ biến gồm: Tôm, xe, đinh vít, lốp xe, quần áo, gạch men, găng tay, da giày, thực phẩm... Trong đó, thị trường châu Âu khiếu nại chiếm đến 90%, còn lại 10% là các thị trường khác như Đài Loan (Trung Quốc), Ấn Độ, Iraq, Turkey...

Nguyên nhân khiếu nại xuất xứ hàng hóa Việt Nam chủ yếu có 2 dạng: Thứ nhất là C/O giả chữ ký con dấu của người có thẩm quyền ký và tổ chức cấp phát C/O; thứ hai, do nghi ngờ về hàng hóa chưa đủ tiêu chuẩn xuất xứ Việt Nam.

Cụ thể, hải quan nước ngoài nghi ngờ năng lực sản xuất của doanh nghiệp (DN) Việt Nam không đáp ứng đủ số lượng hàng lớn cho thị trường xuất khẩu. Hoặc một số mặt hàng nhạy cảm như gỗ, thủy sản đông lạnh... đang bị áp thuế phòng vệ thương mại được xuất khẩu số lượng lớn sang các nước.

Theo luật sư Châu Việt Bắc, Phó Tổng thư ký Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC): C/O bị làm giả thường để hợp thức hóa hàng không đủ tiêu chuẩn về xuất xứ hàng hóa Việt Nam hoặc hàng chuyển tải bất hợp pháp, rõ nhất là hàng hóa từ các nước đang bị áp lẩn tránh thuế sẽ chuyển tải sang một nước thứ ba mà nước này không bị áp thuế.

Rõ nhất, chiến tranh thương mại Mỹ - Trung Quốc, Mỹ đánh thuế cao hàng Trung Quốc khi nhập vào Mỹ, nên một số hàng Trung Quốc chuyển sang Việt Nam sau đó gia công đơn giản rồi gắn xuất xứ Việt Nam xuất sang Mỹ.

Với những trường hợp hàng hóa từ các nước chuyển vào Việt Nam và lấy xuất xứ Việt Nam để xuất khẩu, luật sư Nguyễn Thị Phương Thảo, Văn phòng Luật sư IDVN cũng khuyến cáo DN cần chú ý vì đó có thể là một hình thức lẩn tránh thuế. Gần đây nhất, sản phẩm của Trung Quốc có khả năng bị điều tra là mặt hàng ván ép.

Các nhà sản xuất Trung Quốc chuyển toàn bộ ván ép sang Việt Nam và chỉ thực hiện khâu mở ra, đóng gói lại, dán nhãn tại Việt Nam và xuất sang Mỹ. Tương tự, một số mặt hàng thép Trung Quốc cũng “đội lốt” hàng Việt Nam. Hành vi này coi là lẩn tránh thuế theo pháp luật Mỹ. Hậu quả, nếu dính lẩn tránh thuế, thì mức thuế sẽ áp cho DN Việt Nam.

Như hiện tại, ván ép bằng gỗ của Trung Quốc mức thuế đang 300%, nếu Việt Nam bị điều tra lẩn tránh thuế thì mức thuế 300% sẽ tự động áp cho DN Việt Nam xuất sang Mỹ. Ngoài ra, cơ quan hải quan của Mỹ sẽ đến DN Việt Nam để điều tra, nhưng không thông báo trước mà họ điều tra âm thầm, bất ngờ, DN sẽ rất bị động vì sẽ không biết khi nào Hải quan Mỹ họ xuất hiện trước cửa nhà máy để kiểm tra. Hiện, DN Việt Nam cũng đã bị điều tra 2 vụ liên quan ống thép dẫn dầu và ván ép gỗ của Trung Quốc.

LS Châu Việt Bắc cho biết, khi hải quan các nước điều tra về C/O giả hoặc nghi ngờ giả mạo đối với DN Việt Nam xuất khẩu cũng giống như điều tra của Hải quan Mỹ, họ cũng kiểm tra bất ngờ, không báo trước. Điển hình, đoàn kiểm tra Hải quan của EU đến điều tra 1 DN xuất khẩu tôm ở Cà Mau về mặt hàng tôm.

Thực tế, DN này nhập khẩu tôm từ Ấn Độ về gia công lại, lấy xuất xứ Việt Nam xuất khẩu vào EU với số lượng lớn. Tuy nhiên, việc chứng minh cho đoàn hải quan nước ngoài về xuất xứ hàng hóa của DN này rất khó khăn, do DN không quan trọng khâu quản trị chứng từ như: chứng từ cạo sửa, chứng từ giao dịch vào những ngày nghỉ lễ, lệch thông tin trên hóa đơn GTGT và khâu nhật ký sản xuất... Vì vậy, bài học cho DN là phải quản lý, lưu trữ chứng từ liên quan đến xuất xứ hàng hóa nói chung, hay chứng từ liên quan giá cả, giá thành sản phẩm, phải quản trị các chứng từ cho thật chuyên nghiệp, khoa học để phục vụ cho quá trình kiểm tra của nước ngoài.

“Khi việc khiếu nại xuất xứ gia tăng đồng nghĩa với việc sẽ ảnh hưởng đến việc xuất – nhập khẩu hàng hóa, liên quan đến những DN xuất, nhập của các quốc gia khác nhau. Tại VIAC, đã có nhiều vụ tranh chấp liên quan đến chứng nhận xuất xứ hàng hoá, khiếu nại C/O giả”- LS Bắc cho biết.

Thực tế, việc gian lận xuất xứ hàng hóa đang là mối lo lớn đối với DN Việt. Nhiều ngành hàng của Việt Nam hiện đã và đang lọt vào “tầm ngắm” của các nước trên thế giới do lo ngại vấn đề xuất xứ. Theo khuyến nghị từ Bộ Công Thương, để ứng phó với gian lận xuất xứ hàng hóa, bản thân các DN xuất khẩu Việt Nam phải tuân thủ chặt chẽ các quy định về chứng nhận xuất xứ, không tiếp tay cho các hành vi gian lận; đồng thời, phối hợp theo dõi sát thị trường để có thể kịp thời cung cấp thông tin cho các cơ quan quản lý khi thấy có dấu hiệu bất thường, tránh để các ngành sản xuất, xuất khẩu của Việt Nam bị liên lụy và ảnh hưởng bởi các biện pháp chống lẩn tránh và phòng vệ thương mại…