Rà soát, chấn chỉnh các mối liên kết trong chuỗi cung ứng kinh doanh xăng dầu

Vừa qua, Phó Thủ tướng Lê Văn Thành giao Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan rà soát, sửa đổi Nghị định số 95/2021/NĐ-CP ngày 01/11/ 2021 và Nghị định số 83/2014/NĐ-CP ngày 03/9/2014 về kinh doanh xăng dầu; báo cáo Chính phủ trong tháng 10/2022.

Cũng liên quan đến mặt hàng chiến lược này, thực hiện chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ, về việc xây dựng phương án nâng mức dự trữ quốc gia xăng dầu, ngày 14/10, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đã làm việc với Công ty Xăng dầu khu vực 1, trực tiếp khảo sát Tổng kho Xăng dầu Đức Giang - thuộc Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex).

Mục đích, nhằm nắm bắt tình hình thực tế về công tác dự trữ xăng dầu, bảo đảm nguồn cung; việc chấp hành các quy định của Nhà nước đối với công tác dự trữ xăng dầu; khảo sát hiện trạng cơ sở vật chất; đồng thời, nắm bắt những khó khăn, vướng mắc trong công tác dự trữ xăng dầu, bảo đảm nguồn cung và các kiến nghị của doanh nghiệp với nhà nước.

Xăng dầu là mặt hàng chiến lược, không chỉ đơn thuần là năng lượng cho sản xuất, đời sống mà còn là an ninh quốc gia. Nên đây được coi là mặt hàng kinh doanh có điều kiện, phải tuân thủ quy luật thị trường, quy luật cung cầu, quy luật giá trị và phải được đặt dưới sự quản lý của nhà nước. Chính phủ các nước đều có những tác động cần thiết, thậm chí là rất lớn vào những thời điểm cần phải bình ổn mặt hàng chiến lược này.

“Nhà nước phân giao nhiệm vụ quản lý xăng dầu cho nhiều cấp, ngành, trong đó có Bộ Công Thương, Bộ Tài chính, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Tài nguyên và Môi trường. Để quản lý tốt lĩnh vực này, không chỉ cần sự nỗ lực làm tròn trách nhiệm của mỗi cấp, mỗi ngành, mỗi đơn vị mà còn cần sự phối hợp rất nhuần nhuyễn và trách nhiệm giữa các ngành, các cấp, các địa phương, đơn vị”, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên khẳng định; đồng thời cho rằng mặc dù hệ thống pháp luật về quản lý, điều hành kinh doanh mặt hàng xăng dầu đã có sự thay đổi nhưng vẫn có độ trễ nhất định so với những biến động khó lường, “dị biệt” của thị trường trong thời gian qua.

Trong 9 tháng năm 2022, tổng sản lượng tạo nguồn của Petrolimex là 8.061.579 m3, đạt xấp xỉ 104% tổng nguồn tối thiểu được giao (Tổng nguồn tối thiểu được giao năm 2022 là 7,7 triệu m3), trong đó nhập khẩu chiếm 42% và 58% còn lại mua từ 2 Nhà máy lọc dầu trong nước. Sản lượng xuất bán hợp nhất 9 tháng năm 2022 là 10.118.000 m3/tấn tăng 8% so với cùng kỳ và đạt 83% kế hoạch.

Trong những ngày đầu tháng 10/2022, tình trạng khan hiếm cục bộ tại một số tỉnh phía Nam đã dồn áp lực sang hệ thống phân phối của Petrolimex, đơn cử sản lượng bán lẻ của TP.HCM ngày 10/10/2022 tăng 72% so với ngày 09/102022, Bình Dương tăng 77%, Cần Thơ tăng 58%, Bà rịa - Vũng Tàu tăng 60%... Mặc dù sản lượng nội địa của Tập đoàn tăng 20% so cùng kỳ, riêng bán lẻ tăng 26% so cùng kỳ nhưng lợi nhuận xăng dầu 9 tháng của Tập đoàn ước lỗ -780 tỷ đồng.

Thời gian vừa qua có hiện tượng một số doanh nghiệp kinh doanh bán lẻ xăng dầu đóng cửa hoặc tạm ngừng kinh doanh tập trung tại một số tỉnh, thành phố phía Nam như: Thành phố Hồ Chí Minh, Cần Thơ, An Giang, Bình Phước, Đắk Lắk,...Theo báo cáo của Bộ Công Thương có khoảng hơn 200 cửa hàng đóng cửa, đã gây ảnh hưởng lớn đến tâm lý và đời sống sinh hoạt của người dân.

Đối với công tác dự trữ, hiện, Petrolimex đang bảo quản khoảng 70% lượng xăng dầu dự trữ quốc gia tại 9 điểm kho của các Công ty xăng dầu thành viên trên cả nước. Tuy nhiên, phần lớn xăng dầu dự trữ quốc gia được bảo quản chung với hàng thương mại của đơn vị do hệ thống bồn bể còn hạn chế, chi phí bảo quản hàng dự trữ quốc gia còn thấp.

Qua các kỳ kiểm tra của Bộ Công Thương, Petrolimex và Công ty Xăng dầu Khu vực I về cơ bản đảm bảo đủ số lượng, chất lượng, sẵn sàng ứng cứu trong mọi tình huống. Tồn tại chính hiện nay trong bảo quản xăng dầu quốc gia là mặt hàng dự trữ quốc gia vẫn chứa chung với mặt hàng kinh doanh, mà nguyên nhân chính là do chi phí Nhà nước chi trả cho việc bảo quản thấp, doanh nghiệp phải bảo quản chung với mặt hàng kinh doanh để tiết giảm chi phí, cũng như hệ thống bồn bể của Tập đoàn chưa đáp ứng đủ.

Để đảm bảo việc các đầu mối xăng dầu thực hiện đúng các nghĩa vụ trong việc nhập khẩu và bán xăng dầu theo đúng quy định tại Nghị định 95/2021/NĐ-CP, lãnh đạo Petrolimex kiến nghị Bộ Công Thương tiến hành rà soát và quy hoạch lại số lượng các đầu mối xăng dầu và thương nhân phân phối để tăng khả năng kiểm soát của nhà nước và sự chịu trách nhiệm về nguồn cung của thương nhân đầu mối/thương nhân phân phối.

Bên cạnh đó, đẩy mạnh việc quản lý kinh doanh xăng dầu thông qua việc ứng dụng công nghệ thông tin từ các kho xăng dầu đến các cột bơm tại các cửa hàng xăng dầu một cách đồng bộ trên phạm vi tất cả các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu.

Tập đoàn này cũng đề xuất cần tăng cường công tác kiểm tra đột xuất trong những thời điểm khó khăn về nguồn và hoặc khi giá biến động với biên độ cao để đảm bảo các thương nhân kinh doanh xăng dầu có trách nhiệm chấp hành đúng các qui định của pháp luật; kịp thời điều chỉnh định mức kinh phí bảo quản hàng dự trữ quốc gia phù hợp với chi phí thực tế của doanh nghiệp để đảm bảo hiệu quả kinh doanh.

Trường hợp Chính phủ quyết định nâng mức Dự trữ quốc gia, Petrolimex đề xuất hoàn thành quy hoạch hệ thống kho bể chứa hàng dự trữ quốc gia trên toàn quốc đồng thời nghiên cứu đầu tư hệ thống cơ sở vật chất, kho dự trữ xăng dầu hoặc tạo điều kiện cho các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đầu mối đầu tư thông qua các cơ chế khuyến khích, tháo gỡ khó khăn.

Bộ Công Thương cho biết đã và đang tích cực rà soát, quyết liệt thanh kiểm tra, quy hoạch lại số lượng các đầu mối xăng dầu và thương nhân phân phối để đảm bảo các đầu mối thực hiện đúng các nghĩa vụ của mình theo Nghị định 95.

Nghị định 95 quy định, khi thị trường có biến động bất thường và thực hiện mục tiêu bình ổn thị trường, trên cơ sở hướng dẫn của Bộ Công Thương, các doanh nghiệp đầu mối được phép sử dụng dự trữ lưu thông tại thời điểm đó để cung ứng đủ cho nhu cầu thị trường. Đây cũng là cơ sở để Petrolimex và các doanh nghiệp đầu mối được tạo điều kiện hơn trong quá trình thanh tra, kiểm tra.

Thị trường cung ứng xăng dầu thời gian qua cũng cho thấy, trong hoạt động điều phối kinh doanh của mình, từ thương nhân phân phối đến cửa hàng bán lẻ, có lúc, có nơi chưa thật tốt, một số thời điểm chưa cung ứng xăng dầu kịp thời đến những nơi cần thiết.

Bên cạnh đó, dự trữ thương mại có lúc chưa bảo đảm về khối lượng và thời gian theo đúng quy định. Ở một số khu vực, dự trữ nhà nước còn bị trộn lẫn với dự trữ thương mại. Điều kiện để thực hiện dự trữ đạt yêu cầu theo quy định hiện hành, nhưng trên thực tế có những nơi chưa phù hợp với thực tiễn.

Trong các nguyên nhân, về nguyên nhân khách quan, các quy định hiện hành, thậm chí có những quy định vừa mới được sửa đổi (Nghị định 95), qua cơn sốc vừa rồi đã bộc lộ bất cập. Các quy chuẩn, định mức đã đề xuất nhưng chưa được ban hành; sửa đổi thuế, phí, các loại định mức còn chậm.

Vì vậy, cần phải nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của người dân, doanh nghiệp, các chuyên gia để có đề xuất đối với cấp thẩm quyền; phải đề cao hơn nữa trách nhiệm của mỗi cấp, ngành, đơn vị, địa phương trong việc phối hợp quản lý mặt hàng này, đặc biệt là trong những tình huống cấp bách.

Về nguyên nhân chủ quan, đó là ý thức chấp hành các quy định chưa thật tốt; chưa làm tốt công tác dự báo nên việc lên các phương án dự phòng chưa sát tình hình thực tế; mối liên kết trong các chuỗi cung ứng từ Tập đoàn đến các công ty thành viên, thương nhân phân phối, cửa hàng bán lẻ chưa thật sự chặt chẽ, hợp lý; cùng với đó là công tác kiểm tra, giám sát chưa kịp thời, thiếu kiểm soát, xử lý chưa kiên quyết.