Tham vấn về Dự án Kênh đào Funan Techo của Campuchia

Theo Ban Tổ chức, mục tiêu của cuộc họp là để thảo luận và xin ý kiến của các đại biểu về đề xuất Dự án Kênh đào Funan Techo nối sông Bassac ra cảng Kẹp của Campuchia; nội dung đánh giá tác động của Dự án này do Ủy hội sông Mê Kông quốc tế tiến hành, các lĩnh vực tác động mà Việt Nam quan tâm; các yêu cầu về kết quả đánh giá tác động và các biện pháp giảm thiểu, giám sát tác động.

Dự án dự kiến sẽ nâng cấp và cải tạo 180km tuyến kênh, sông, bao gồm: đoạn thứ nhất, chiều dài khoảng 20km nối sông Mê Kông với sông Bassac; đoạn thứ 2 tiếp tục chạy dọc theo sông Bassac đến điểm kết nối với kênh giao thông thủy từ sông Bassac ra cảng Kẹp, chiều dài khoảng 30km; đoạn thứ ba dài 130km nối sông Bassac, tại điểm cách biên giới Việt Nam - Campuchia khoảng 20km, với cảng Kẹp của Campuchia. Theo thông báo của phía Campuchia, các đoạn kênh này được thiết kế với kích thước đủ lớn, bề rộng đáy kênh 50m, bề rộng mặt kênh từ 80 - 120m và chiều sâu mực nước trong kênh 4,7m, để các tàu tải trọng đến 1.000 tấn có thể đi qua.

Dự án sẽ xây dựng 3 cống - âu thuyền để điều tiết dòng chảy, duy trì sự ổn định của mực nước trong kênh giao thông thủy và chống xâm nhập mặn. Các cống này có chiều dài 135m, chiều rộng 18m, độ sâu 5,8m. Ngoài ra, Dự án cũng sẽ tiến hành xây dựng 11 chiếc cầu giao thông, dài 161m, rộng 12m, bắc qua tuyến kênh để phục vụ nhu cầu đi lại của người dân. Dự kiến Dự án này sẽ được khởi công trong năm 2024 và hoàn thành vào năm 2027, với tổng lượng hàng hóa lưu thông qua tuyến đường thủy mới này là 7 triệu tấn/năm.

Về các hoạt động phối hợp, trao đổi của Ủy ban sông Mê Kông Việt Nam liên quan đến Dự án, theo Ban tổ chức, trên cơ sở nghiên cứu các thông tin thông báo về Dự án cho Ủy hội sông Mê Kông quốc tế của Campuchia, Ủy ban sông Mê Kông Việt Nam đã trao đổi song phương với phía Campuchia ở các cấp để nêu quan ngại của Việt Nam về tác động của Dự án đến ĐBSCL và đề nghị phía Campuchia chia sẻ các thông tin chi tiết Dự án, gồm: Báo cáo khả thi Dự án; tiến hành nghiên cứu chung về tác động của Dự án; áp dụng Hướng dẫn đánh giá tác động xuyên biên giới của Ủy hội sông Mê Kông quốc tế cho Dự án nhằm đạt được sự hiểu biết chung về các tác động xuyên biên giới của Dự án và các biện pháp giảm thiểu cho phù hợp.

Tại các cuộc tiếp xúc, Ủy ban sông Mê Kông Campuchia đã ghi nhận các quan ngại của phía Việt Nam về Dự án và thông báo đang làm việc với các Bộ, ngành liên quan của Campuchia để chuyển tải các ý kiến của phía Việt Nam. Bên cạnh đó, Ủy ban sông Mê Kông Việt Nam đã đề nghị Ban Thư ký Ủy hội hỗ trợ các quốc gia triển khai nghiên cứu về đánh giá tác động xuyên biên giới của Dự án. Hiện, Ban Thư ký Ủy hội đang khẩn trương tiến hành nghiên cứu độc lập về tác động của Dự án, đặc biệt là các tác động xuyên biên giới, đề xuất các biện pháp giảm thiểu và giám sát tác động.

Tại cuộc họp tham vấn, các đại biểu cũng đã nêu những quan ngại về Dự án, bao gồm: các tác động của Dự án đến tài nguyên nước vùng ĐBSCL, đặc biệt trong bối cảnh hạn hán, xâm nhập mặn diễn ra ngày càng thường xuyên và khắc nghiệt hơn; việc thực hiện Dự án sẽ chuyển nước từ sông Bassac, là phân lưu của sông Mê Kông ra cảng Kẹp nằm ngoài lưu vực sẽ gây suy giảm đáng kể tài nguyên nước tới vùng ĐBSCL, gây tác động tiêu cực đến các hoạt động sinh kế, sản xuất của người dân địa phương và các hệ sinh thái tự nhiên.

Tại cuộc họp tham vấn, PGS.TS. Lê Anh Tuấn - Giảng viên Cao cấp Khoa Môi trường và Tài nguyên thiên nhiên - Đại học Cần Thơ cho rằng: "Dự án Kênh đào Funan Techo khi vận hành chắc chắn sẽ tác động tiêu cực đến vùng ĐBSCL. Vùng ĐBSCL Việt Nam sẽ gia tăng tình trạng thiếu nước ngọt trong sinh hoạt, canh tác, sản xuất; mặn xâm nhập sâu và nhiều hơn; các hệ sinh thái cũng sẽ bị đảo lộn...”.

PGS.TS. Lê Anh Tuấn cũng lưu ý: "Đoạn một của Kênh Funan Techo kết nối sông Mê Kông - sông Tiền đến sông Bassac - sông Hậu, sau đó mới tiếp tục đào ra hướng Vịnh Thái Lan. Nước bạn Campuchia lấy lý do phát triển giao thông, nhưng rất có thể sẽ sử dụng nguồn nước rất lớn. Trong cơ cấu lượng nước sông Mê Kông, sông Tiền chiếm 90%, sông Hậu chiếm 10%, vì thế lượng nước từ sông Hậu không đủ nên mới có đoạn kênh đào nối thông với sông Tiền. Điều này sẽ dẫn đến việc chia lại nguồn nước giữa hai dòng sông nói trên trước khi chảy vào lãnh thổ Việt Nam. Tùy lượng nước đổ về sông Hậu nhiều hay ít khi vào tỉnh An Giang sẽ có những tác động gây nên sạt lở và vai trò điều tiết nước của sông Vàm Nao - nối sông Tiền và sông Hậu bị ảnh hưởng, kéo theo nhiều vấn đề liên quan".

Tại cuộc họp tham vấn, bà Nguyễn Thị Thu Linh, Chánh Văn phòng Thường trực Ủy ban sông Mê Kông Việt Nam đã đánh giá cao những nỗ lực của Ban Thư ký Ủy hội sông Mê Kông quốc tế trong việc tiến hành nghiên cứu độc lập tác động của Dự án; đồng thời, ghi nhận ý kiến của các đại biểu tại cuộc họp tham vấn này và sẽ chuyển tải các ý kiến đến Ủy hội sông Mê Kông quốc tế và phía Campuchia.

"Bộ TN&MT, Uỷ ban sông Mê Kông Việt Nam sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Ban Thư ký Ủy hội sông Mê Kông quốc tế, Campuchia và các quốc gia thành viên Ủy hội để thúc đẩy tiến độ thực hiện nghiên cứu về tác động của Dự án; đồng thời, đề xuất các biện pháp giảm thiểu, giám sát tác động và tiếp tục tổ chức các hoạt động tham vấn tại các quốc gia...", bà Nguyễn Thị Thu Linh cho hay.