Trung tâm logistics - Thành tố cốt lõi của hệ thống logistics (Kỳ 2)

Phân loại trung tâm logistics

Dưới đây là một số cách phân loại phổ biến nhất:

Căn cứ vào quy mô và vai trò

- Trung tâm logistics cấp toàn cầu thường bố trí ở các đầu mối GTVT mang ý nghĩa cấp toàn cầu, gần các trung tâm kinh tế - thương mại cấp toàn cầu, và thường có diện tích quy mô từ 100-500ha, cung cấp dịch vụ trung tâm logistics cho một châu lục và toàn cầu tạo nên hệ thống logistics quốc tế phục vụ phát triển kinh tế thương mại toàn cầu.

- Trung tâm logistics cấp khu vực được thiết lập ở các đầu mối GTVT mang ý nghĩa cấp vùng, gần các trung tâm kinh tế - thương mại cấp khu vực, có diện tích quy mô từ 20-30ha, có bán kính phục vụ trung bình 300-800km kể từ khu vực trung tâm. Trung tâm này thường phục vụ phát triển kinh tế - thương mại cho một số quốc gia tại một khu vực nào đó cũng như phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh của các tập đoàn đa quốc gia.

- Trung tâm logistics cấp quốc gia thường bố trí ở các đầu mối GTVT và trung tâm kinh tế - thương mại của một quốc gia, có diện tích quy mô từ 10-30ha, có bán kính phục vụ từ 20-30km cho đến 300km kể từ khu vực trung tâm. Trung tâm này thường phục vụ kinh tế - thương mại của một quốc gia cũng như hoạt động kinh doanh của các tập đoàn kinh tế lớn.

- Trung tâm logistics cấp địa phương phục vụ hoạt động kinh tế - thương mại của một địa phương, tỉnh, thành phố, phục vụ hoạt động kinh doanh cho các tổng công ty lớn tại một khu vực.

-Trung tâm logistics cấp DN có quy mô và phạm vi năng lực hoạt động là nhỏ nhất và thường phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh của một hoặc một vài DN lớn (Trần Sĩ Lâm 2010, tr. 58-60).

Căn cứ vào vị trí địa lý

- Trung tâm logistics hàng hải: là một dạng cấu trúc logistics điểm là nơi hàng hóa được chuyển tải hoặc thông qua liên tục giữa các tuyến vận tải biển và các tuyến vận tải bộ, nơi hàng hóa lưu kho tạm thời và được phân loại chia tách, nơi tạo ra các giá trị dịch vụ gia tăng (VAS-Value Added Services) ở cấp độ khu vực hoặc cấp quốc tế. Các trung tâm logistics hàng hải còn là nơi cung cấp các dịch vụ logistics đa dạng cũng như tạo ra các giá trị logistics gia tăng (VAL-Value Added Logistics) cho các luồng hàng hóa luân chuyển liên tục kết nối giữa phương thức vận tải biển và các phương thức vận tải trên bộ khác trong chuỗi cung ứng của khách hàng (Hyung-Sik Nam và Dong-Wook Song 2011, tr. 269-292).

- Trung tâm logistics hàng không là nơi có luồng hàng hóa luân chuyển và chuyển tải không ngừng giữa phương thức vận tải hàng không và các phương thức vận tải khác, nơi cung cấp các dịch vụ logistics và tạo ra giá trị gia tăng logistics cho khách hàng. Các trung tâm dạng này thường là các cảng hàng không trung chuyển lớn của khu vực và toàn cầu.

- Trung tâm logistics đường bộ về cơ bản cũng có đầy đủ các chức năng và vai trò như các trung tâm logistics hàng hải và hàng không nhưng vị trí nằm trên bộ. Các trung tâm loại này có thể là bến cảng sông quy mô lớn, ga đường sắt - bộ quy mô lớn, nơi các luồng hàng hóa lớn luân chuyển không ngừng, nơi cung cấp các dịch vụ phân phối, phân loại, lưu kho lưu bãi hàng hóa cũng như tạo ra các giá trị logistics gia tăng cho hàng hóa của khách hàng sử dụng dịch vụ của trung tâm.

Căn cứ vào chức năng và mục đích hoạt động

-Trung tâm logistics cung cấp dịch vụ logistics cho hoạt động kinh tế - thương mại toàn cầu, châu lục, cho một khu vực kinh tế (gồm nhiều nước có cùng vị trí địa - kinh tế), của một quốc gia, và của một vài hoặc một tỉnh, thành phố.

-Trung tâm logistics phục vụ cho một hay một số chủ thể kinh tế nhất định như trung tâm logistics chỉ phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh cho riêng một hoặc một vài tập đoàn kinh tế lớn, một hay nhóm các DN lớn. Hay nói cách khác đây dạng trung tâm logistics cung cấp dịch vụ hỗ trợ hoạt động logistics 1PL và 2PL của các tập đoàn kinh tế, các DN lớn,…

-Trung tâm logistics phục vụ cho các nhà cung cấp dịch vụ logistics như 3PL, 4PL, 5PL, là nơi các nhà cung cấp dịch vụ logistics (LSP - Logistics Services Provider) cung cấp các dạng dịch vụ 3PL, 4PL và 5PL cho khách hàng sử dụng dịch vụ logistics của họ.

Căn cứ vào loại hàng hóa phục vụ hoặc loại dịch vụ cung cấp

-Trung tâm logistics tổng hợp: cung cấp dịch vụ cho tất cả các loại, nhóm hàng hóa khác nhau với các dịch vụ đa dạng.

-Trung tâm logistics nhóm ngành, nhóm dịch vụ: cung cấp dịch vụ chỉ cho một nhóm ngành hàng nhất định có mối liên hệ với nhau, cũng như chỉ cung cấp một số nhóm dịch vụ trung tâm logistics nhất định.

-Trung tâm logistics chuyên dụng: cung cấp dịch vụ chủ yếu cho một ngành hàng chuyên biệt, ngành sản xuất kinh doanh chuyên biệt. Thông thường các trung tâm này phục vụ hàng nguy hiểm, hàng dược phẩm hay các ngành sản xuất kinh doanh lớn như đóng tàu, sản xuất lắp ráp ôtô, máy bay, các tổ hợp sản xuất công nghiệp vũ khí quốc phòng,….

Căn cứ theo tính chất sở hữu

-Trung tâm logistics Công: là dạng được xây dựng và hoạt động trên cơ sở ngân sách nhà nước, hay các tỉnh thành phố địa phương. Trung tâm này chủ yếu hoạt động vì mục đích công.

-Trung tâm logistics Tư: là dạng được xây dựng và hoạt động từ nguồn vốn của khối tư nhân, phục vụ lợi ích và mục đích kinh doanh của khối tư nhân.

-Trung tâm logistics Công-Tư: Là dạng mà được xây dựng và hoạt động trên cơ sở kết hợp từ nguồn vốn nhà nước hay chính quyền địa phương với nguồn vốn tư nhân. Trung tâm này hoạt động kết hợp vì mục đích công và lợi ích của cả khối tư nhân (Beata Skowron-Grabowska 2010, tr. 45-52).

Các nhân tố ảnh hưởng đến việc xác định vị trí trung tâm logistics

Về phía DN sử dụng dịch vụ trung tâm logistics

• Nguồn tài nguyên tự nhiên

Vị trí xác định trung tâm logistics thường được các DN lựa chọn gần nơi có nguồn tài nguyên cơ bản phục vụ cho hoạt động sản xuất, lắp ráp để giảm thiểu chi phí vận chuyển nguyên vật liệu tới nhà máy sản xuất.

• Đặc điểm cư dân

Trung tâm logistics cũng thường được các DN cân nhắc bố trí gần hoặc tại những nơi mà các DN coi là các thị trường lớn có quy mô khách hàng mục tiêu lớn và cũng có thể gần cả những thị trường mục tiêu lớn tiềm năng. Khi lựa chọn vị trí trung tâm logistics, các DN cũng xét đến không chỉ xu hướng phát triển và thay đổi của quy mô dân số mà còn cần phải xét đến sự thay đổi cơ cấu dân số mà có ảnh hưởng rất lớn đến xu hướng lựa chọn và mua sắm sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ.

Bên cạnh đó đặc điểm dân số cũng là nhân tố mà các DN này xét đến như: lực lượng lao động phục vụ hoạt động sản xuất, lắp ráp và phân phối… cũng như các yếu tố như: quy mô lực lượng lao động có sẵn, tỷ lệ thất nghiệp, cơ cấu tuổi lao động, kỹ năng và trình độ giáo dục, mức lương, thưởng, các quy định liên quan, hoạt động của công đoàn, quy định pháp luật liên quan đến tuyển dụng, sử dụng và sa thải người lao động. Ngoài ra các DN này cũng quan tâm đến: chủng tộc, các nhóm dân tộc, khác biệt về văn hóa….

• Hệ thống giao thông vận tải

Các DN sử dụng dịch vụ trung tâm logistics đặc biệt quan tâm đến mức độ phát triển của hệ thống GTVT cũng như chi phí vận tải. Đây là một trong những nhân tố then chốt cần phải cân nhắc do chi phí vận tải thường chiếm tỷ trọng lớn trong kết cấu chi phí logistics. Các DN này quan tâm đến thực trạng phát triển của các phương thức vận tải, đặc biệt là các phương thức vận tải phục vụ cho hoạt động của trung tâm logistics cũng như số lượng và chất lượng phục vụ của các nhà vận tải, thị trường dịch vụ vận tải. Nếu như hệ thống vận tải kém phát triển, thị trường dịch vụ vận tải phát triển không lành mạnh sẽ ảnh hưởng tới chi phí vận tải cũng như chất lượng dịch vụ khách hàng. Thông thường các DN lựa chọn trung tâm logistics ở gần các đầu mối GTVT lớn.

• Gần các nhà cung cấp chính

Những thập kỷ gần đây các DN sử dụng dịch vụ trung tâm logistics rất chú trọng lựa chọn trung tâm logistics có vị trí gần các nhà cung cấp chính cho DN để đảm bảo cho quá trình giao hàng được nhanh chóng, ổn định, đảm bảo việc giao hàng đúng lúc (JIT-Just In Time) và giảm thiểu chi phí dự trữ.

• Mô thức thương mại

Các DN cũng xem xét đến đặc trưng của luồng hàng hóa thương mại luân chuyển như: luồng hàng hóa đó được sản xuất, cung cấp như thế nào, hàng hóa đó sẽ được vận chuyển đi đâu. Đối với DN, cần xác định các nhà sản xuất và khách hàng tiêu dùng để chọn được vị trí có chi phí vận tải - phân phối là thấp nhất.

• Một số nhân tố khác

Một số nhân tố khác mà các DN sử dụng dịch vụ trung tâm logistics cũng xem xét khi lựa chọn trung tâm logistics là: chất lượng sống, môi trường sống và làm việc, quy định pháp lý liên quan đến hoạt động kinh doanh, mức độ ổn định chính trị, mức độ tham nhũng, chủ nghĩa dân tộc, tỷ lệ tội phạm, mức độ an toàn,…(P. R. Murphy và D. F. Wood 2008, tr. 187-214).

Về phía tổ chức, DN điều hành hoạt động và kinh doanh dịch vụ trung tâm logistics

Các tổ chức và DN này sẽ xem xét đến các yếu tố như trung tâm logistics cần nằm tại hay gần các đầu mối hành lang GTVT lớn (đặc biệt là các cảng biển lớn, các ga đường sắt lớn, các cảng hàng không lớn,…), chọn nơi có mức độ đô thị hóa cao, gần biên giới để thuận tiện cho các giao dịch thương mại quốc tế. Trung tâm logistics cũng thường được lựa chọn tại nơi được xác định là có tiềm năng lớn, ổn định về cầu dịch vụ logistics cả ở cấp độ vùng, quốc gia hay khu vực.

Cụ thể dưới đây là các nhân tố mà các tổ chức, DN điều hành hoạt động và kinh doanh dịch vụ trung tâm logistics quan tâm xem xét đầu tiên khi quyết định lựa chọn vị trí cho trung tâm logistics:

- Chính sách địa phương, quy định pháp lý, khả năng sử dụng quy mô diện tích đất lớn cho trung tâm logistics.

- Môi trường kinh tế, mức độ hấp dẫn và chất lượng sống.

- Mức độ ổn định về chính trị.

- Xu hướng phát triển kinh tế - thương mại.

- Chất lượng hệ thống giao thông và hệ thống CNTT.

- Khả năng sử dụng, tay nghề, quy mô lực lượng lao động.

- Đối thủ cạnh tranh và mức độ cạnh tranh về kinh doanh dịch vụ trung tâm logistics (Beata Skowron-Grabowska 2010, tr. 93-102).

Có thể thấy rằng có nhiều tiêu chí cân nhắc xác định vị trí trung tâm logistics giữa các DN sử dụng dịch vụ trung tâm logistics và các tổ chức, DN điều hành hoạt động, kinh doanh dịch vụ trung tâm logistics là tương đối giống nhau nhưng trong thực tế lại xuất phát từ các góc độ lợi ích, mục đích và tiêu chí đánh giá xem xét cân nhắc là hoàn toàn khác nhau.

Trung tâm logistics là một thành tố đặc biệt của hệ thống mạng lưới logistics, đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa tối ưu hóa quá trình luân chuyển của cả hệ thống logistics không chỉ một ngành kinh tế, một quốc gia, một vùng kinh tế mà còn có thể có ý nghĩa ở cấp độ toàn cầu. Tại đây có nhiều dịch vụ được cung cấp mang lại lợi ích nhiều mặt cho các bên sử dụng dịch vụ trung tâm logistics. Một trong các nhân tố quan trọng nhất quyết định thành công của một trung tâm logistics đó là vị trí. Cần có các nghiên cứu khoa học khi xác định vị trí cũng như khi quyết định đầu tư xây dựng, các trang thiết bị và phương án kinh doanh cho một trung tâm logistics.