VASEP: Dịch COVID-19 gây ra hàng loạt xáo trộn trong chuỗi giá trị thủy sản

Dịch COVID-19 gây ra hàng loạt xáo trộn trong chuỗi giá trị thủy sản

Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản (VASEP) cho biết, quý I/2020, dịch COVID-19 bùng phát mạnh trên toàn giới, nhất là những nước đang nhập khẩu nhiều thủy sản của Việt Nam khiến kết quả xuất khẩu thủy sản của cả nước giảm gần 10% so với cùng kỳ năm 2019 đạt 1,62 tỷ USD. Tuy nhiên, dịch COVID-19 đang và sẽ tạo ra những xu hướng mới đối với chuỗi cung ứng thủy sản, có thể được coi như là cơ hội và thách thức mới cho ngành thủy sản Việt Nam.

Những thị trường bị tác động giảm nhiều nhất gồm Trung Quốc, giảm 27%, EU giảm 16%, Hàn Quốc giảm 11% và ASEAN giảm gần 7%. Xu hướng của thị trường tiêu dùng thế giới thay đổi do tác động của dịch Covid, lệnh cấm, lệnh phong tỏa của nhiều quốc gia và nỗi lo sợ của người tiêu dùng khiến nhu cầu tiêu thụ trong phân khúc dịch vụ thực phẩm giảm mạnh.

Thu nhập của người tiêu dùng giảm nên tiêu thụ các sản phẩm cao cấp có xu hướng giảm, tác động giảm giá trung bình xuất khẩu các sản phẩm thủy sản. Trong các sản phẩm xuất khẩu cá tra giảm mạnh nhất trên 29%, mực bạch tuộc giảm 24%, cá ngừ giảm 10% trong khi xuất khẩu tôm còn duy trì mức tăng nhẹ 1,8%.

Theo VASEP, dịch COVID-19 gây ra hàng loạt xáo trộn trong chuỗi giá trị thủy sản. Chuỗi cung ứng nguyên liệu và cung ứng thành phẩm bị "đứt gãy", đơn hàng bị sụt giảm, hoạt động vận chuyển, vận tải hàng hóa bị trì hoãn, tắc nghẽn tại các cảng, dòng hàng và dòng tiền đều thiếu hụt hoặc ùn ứ/tồn kho trong bối cảnh doanh nghiệp phải gia tăng tối đa trách nhiệm xã hội với chuỗi và với người lao động khiến doanh nghiệp chịu nhiều khó khăn và các sức ép lớn trong đợt dịch COVID-19.

Tuy nhiên, dịch COVID-19 đang và sẽ tạo ra những xu hướng mới đối với chuỗi cung ứng thủy sản, có thể được coi như là cơ hội và thách thức mới cho ngành thủy sản Việt Nam.

Theo đó, thách thức đầu tiên có thể kể đến là sức mua từ các thị trường giảm và phục hồi "thận trọng", sẽ có 1 số doanh nghiệp bị đào thải (đóng cửa/phá sản hay bán lại cho nhà đầu tư khác). Đồng thời, nợ xấu có thể sẽ gia tăng, ảnh hưởng đến cả các ngành có liên quan (bảo hiểm, ngân hàng, các ngành phụ trợ như sản xuất thuốc, hóa chất, bao bì vật tư,…), chi phí sản xuất tăng cao. Tình trạng treo ao xảy ra với quy mô không nhỏ khiến nguyên liệu càng thêm thiếu hụt trong tương lai và giá nguyên liệu sẽ tăng cao, chuỗi cung ứng bị gián đoạn, lượng tồn kho tăng và tình trạng thiếu hụt kho lạnh tiếp tục gia tăng,...

Bên cạnh những khó khăn vẫn còn nhiều cơ hội của ngành thủy sản để thích ứng, phục hồi và phát triển trong giai đoạn tới. Theo đó, niềm tin của các nhà đầu tư với Việt Nam và với thủy sản Việt Nam gia tăng đáng kể hiện nay và sau dịch COVID-19 (quyết sách và phương châm chống dịch hiệu quả, an sinh xã hội kèm phát triển kinh tế). Các quốc gia cạnh tranh thủy sản chính với Việt Nam như Ấn Độ, Ecuado phải phong tỏa cách ly chống dịch, giảm đáng kể đến 50% sản lượng sản xuất và xuất khẩu; Indonesia hay Philipin, Thái Lan cũng giảm khoảng 30%. Các nước này sẽ có độ trễ đáng kể hơn Việt Nam về phục hồi sản xuất để duy trì nguồn cung cho thế giới. VASEP cho rằng đây là cơ hội lớn cho thủy sản Việt Nam.

Ngoài ra, sẽ có sự dịch chuyển sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam, nhất là sau khi xảy ra "chiến tranh" thương mại Mỹ - Trung và dịch COVID-19. Các sản phẩm thủy sản tiện dụng (RTC và RTE) có giá trị gia tăng có xu hướng được ưa chuộng hơn trên thị trường thế giới. Các ngành hàng phụ trợ cho sản xuất thủy sản (sản xuất thuốc, hóa chất, bao bì vật tư, trang thiết bị, dụng cụ cho NTTS, chế biến,…) có cơ hội phát triển tại Việt Nam, từ đó tạo điều kiện để các doanh nghiệp thủy sản chủ động hơn trong sản xuất...

VASEP dự báo, diễn biến dịch bệnh COVID-19 còn đang rất phức tạp tại các nước trên thế giới, do vậy, trong vài tháng tới, tình hình xuất khẩu chắc chắn tiếp tục bị tác động giảm. Doanh nghiệp chưa thể thoát khỏi tình trạng bị sụt giảm, hoãn/hủy đơn hàng, vận tải hàng hóa khó khăn, việc thanh toán cũng không thuận lợi.

Xuất khẩu thủy sản trong tháng 4 và cả quý II sẽ chưa thể hồi phục vì một số thị trường vẫn bị ảnh hưởng mạnh bởi dịch COVID-19, nhất là thị trường EU. Xuất khẩu sang Trung Quốc cũng chưa thể hồi phục được như trước thời điểm có dịch. Các nước ở tâm điểm dịch có thể sẽ nới lỏng phong tỏa, nhưng việc giao dịch chưa thể thông suốt và hồi phục ngay.

Xuất khẩu thủy sản quý II được VASEP dự báo sẽ tiếp tục giảm nhẹ 5% so với cùng kỳ năm ngoái đạt 2,0 tỷ USD, sau đó sẽ hồi phục dần vào quý III và quý IV, kết quả cả năm 2020 sẽ đạt 8,26 - 8,30 tỷ USD, giảm 3,8% so với năm 2019.