Ẩn sau đồ thị giá là hai biến số lớn: định tuyến vòng mũi Hảo Vọng vì bất ổn Hồng Hải và tâm lý “chờ xem” thời điểm các hãng tàu quay lại Suez. Bức tranh này buộc DN vừa quản trị chi phí, vừa bảo toàn tốc độ đưa hàng ra kệ, nhất là với nhóm sản phẩm nhạy thời gian như điện tử tiêu dùng, thời trang theo mùa và linh kiện giá trị cao.
Đỉnh sớm, hạ nhanh
Từ tuần đầu 2025, hiệu ứng front-loading trước Tết, cộng hưởng với phụ phí GRI và rủi ro trung chuyển qua Hồng Hải, đã đẩy giá cước xuyên Thái Bình Dương và Á–Âu bật mạnh. Nhiều nhà nhập khẩu Mỹ kéo sớm đơn mùa xuân hè để né rủi ro, khiến năng lực chở hàng bị hút cạn trong vài tuần. Nhưng sau Tết, khi nhu cầu tiêu dùng hạ nhiệt và đội tàu thích nghi với cung đường vòng châu Phi, mặt bằng giá bắt đầu trượt xuống vùng thấp hơn. Đến cuối quý III, đa số chỉ số cho thấy xu hướng hạ vẫn chiếm ưu thế so với các “đỉnh” đầu năm, dù vẫn tồn tại những pha nảy giá ngắn hạn do blank sailings hoặc điều chỉnh dịch vụ. Đường cong giá vì thế vừa mang tính mùa vụ, vừa chịu tác động mạnh của địa chính trị.
Khi nào cần chuyển mode
“Hiệu ứng bình thông nhau” giữa đường biển và hàng không nổi lên rõ rệt mỗi khi box rate tăng quá nhanh hoặc chuỗi cung ứng xuất hiện điểm nghẽn. DN có xu hướng đẩy một phần lô hàng sang air hoặc sea-air để giữ lịch trưng bày, ra mắt bộ sưu tập và đáp ứng cam kết với các chuỗi bán lẻ. Tuy nhiên, khác với giai đoạn 2021–2022, nhịp bật sang air hiện ngắn hơn do hai yếu tố: các hãng tàu chủ động dàn tải để giữ sàn giá khi nhu cầu yếu và năng lực belly cộng đội bay chở hàng đã linh hoạt hơn, giúp giá air ít “phi mã” kéo dài. Quy tắc mới là xác định ngưỡng kích hoạt định lượng thay vì phản ứng theo cảm tính: nếu thời gian vận chuyển đường biển trễ hơn kế hoạch một ngưỡng nhất định, nếu biên lợi nhuận có nguy cơ bị phụ phí và phạt giao trễ bào mòn vượt mức cho phép, nếu chi phí cơ hội vì lỡ kệ hàng lớn hơn chênh lệch cước giữa sea và air, khi đó chuyển mode là cần thiết.
Hồng Hải chưa yên
Tín hiệu tích cực từ kênh Suez về ưu đãi phí và nỗ lực ổn định điều hướng có lúc khiến thị trường kỳ vọng đường qua Hồng Hải sớm “bình thường mới”. Dẫu vậy, diễn biến an ninh còn thay đổi nhanh, khiến nhiều hãng tàu tiếp tục chọn vòng châu Phi như một phương án an toàn. Mỗi chuyến vòng xa kéo dài transit vài ngày đến hơn một tuần, làm tăng thời gian giam container trên biển, khiến nguồn rỗng phân bổ không đều và tạo ra một “sàn” giá tự nhiên khó rơi tự do. Nếu tình hình dịu đi và đoàn tàu đồng loạt quay lại Suez, năng lực sẽ bật tăng tức thì, đè giá về vùng thấp mới. Quyết định mua cước vì vậy không thể khóa cứng trên một kịch bản duy nhất, mà cần kèm các cơ chế điều chỉnh theo ngưỡng.
Playbook ra quyết định
Thay vì các bảng gạch đầu dòng rời rạc, DN nên chuẩn hóa playbook theo một mạch liền mạch từ dữ liệu đến hành động, bắt đầu bằng dashboard giá cập nhật theo tuần cho bốn hành lang trọng yếu Á–Bờ Tây Mỹ Á–Bờ Đông Mỹ Á–Bắc Âu Á–Địa Trung Hải, theo dõi song song giá spot và chỉ số hợp đồng, đi kèm ba chỉ báo vận hành là tỷ lệ chuyến rỗng hoặc hoãn chuyến, thời gian chờ xếp dỡ tại các hub trung chuyển, và độ lệch ETA thực tế so với kế hoạch. Dựa trên dashboard này, DN xác định dải ngưỡng cho ba trục kích hoạt là biên lợi nhuận đơn hàng, độ lệch lead time, chi phí cơ hội doanh thu. Khi một trong ba trục vượt ngưỡng, hệ thống tự động gợi ý phương án chuyển một phần danh mục sang air hoặc sea-air, ưu tiên nhóm hàng nhạy thời gian.
Toàn bộ quy trình được gắn với hợp đồng linh hoạt bao gồm khung thời gian chuyển cửa bay hoặc cửa cảng, cơ chế phụ phí cao điểm minh bạch, và điều khoản đo lường đúng giờ kèm hoàn tiền hoặc bồi thường nếu trễ. Chuỗi sea-air cũng cần được chuẩn hóa từ trước thay vì “chữa cháy”, với những lane cố định đi qua các hub có năng lực xử lý cao, SLA mặt đất rõ ràng, tiêu chuẩn đóng gói và ULD phù hợp, đồng thời ứng dụng E-freight và E-AWB để không đánh mất lợi thế tốc độ ở chặng cuối.
Hành động cho quý tới
Trọng tâm ngắn hạn là tăng tính linh hoạt mà không nới lỏng kỷ luật chi phí, bắt đầu bằng việc rà soát mạng cửa thay thế để bổ sung ít nhất một cổng ra vào hàng hải trong nước hoặc khu vực và một cổng hàng không ở châu Âu hoặc Mỹ, đảm bảo quy trình đổi cửa không vượt quá hai ngày làm việc về mặt chứng từ và vận hành. Tiếp đó là ký phụ lục cao điểm với hãng tàu và hãng bay hoặc forwarder để cố định cơ chế phụ phí và cam kết đúng giờ, tránh những điều khoản mở dễ leo thang chi phí, đồng thời hoàn thiện sổ tay sea-air với các lane chuẩn, mức dung lượng tối thiểu theo tuần, SLA thông quan và bàn giao last-mile. Lớp đệm cuối cùng là chiến lược tồn kho theo mùa ở thị trường đích với biên an toàn một đến hai tuần cho danh mục có rủi ro cao trong các giai đoạn nhiễu như dịp lễ hội và trước những đợt điều chỉnh giá hàng hải, kết hợp thí điểm near-shoring hoặc light assembly khi hạ tầng đối tác cho phép để giảm phụ thuộc vào một hành lang duy nhất
Ý nghĩa với Việt Nam
Việt Nam đứng ở giao điểm giữa hai “bình thông nhau” là gia công lắp ráp điện tử và dệt may thời trang nhanh cùng với nhu cầu dược phẩm kiểm soát nhiệt độ ngày càng tăng, vì thế lợi thế cạnh tranh phụ thuộc mạnh vào tốc độ và độ tin cậy giao hàng hơn là chỉ số giá đơn thuần. Doanh nghiệp Việt cần đồng thời triển khai hợp đồng cước hỗn hợp để khóa nền chi phí nhưng vẫn giữ biên linh hoạt cho các đợt sóng ngắn, mở rộng phương án đa cổng nhằm giảm rủi ro nút thắt theo mùa, và đầu tư cho chuẩn số E-AWB E-freight cùng kho lạnh đạt chuẩn GDP để đáp ứng những yêu cầu khắt khe của chuỗi bán lẻ quốc tế. Khi các liên minh tàu biển tiếp tục tinh chỉnh dịch vụ trong năm 2025 và Hồng Hải chưa hoàn toàn yên ả, việc đứng một chân trên một tuyến hoặc một cửa là rủi ro hệ thống; thay vào đó, tư duy kịch bản và kích hoạt theo ngưỡng mới là phương thức quản trị an toàn và hiệu quả hơn cho cả doanh nghiệp vừa và doanh nghiệp lớn.
Cơn lốc cước biển năm 2025 không phải một cơn bão kéo dài mà là chuỗi gió giật ngắn và bất định. Mỗi cú giật đều có thể làm DN trễ kệ hàng hoặc rơi biên lợi nhuận nếu không có kịch bản sẵn. Playbook đúng đắn là kết hợp hợp đồng linh hoạt với đa cổng và chuỗi sea-air đã được chuẩn hóa, cộng thêm một lớp đệm tồn kho thông minh theo mùa. Khi thị trường còn chịu ảnh hưởng bởi định tuyến vòng Hồng Hải và những điều chỉnh mạng lưới dịch vụ, doanh nghiệp ASEAN nói chung và Việt Nam nói riêng hoàn toàn có thể biến “hiệu ứng bình thông nhau” thành lợi thế: tận dụng tốc độ của hàng không khi cần và hưởng chi phí tối ưu của đường biển khi sóng lặng.
