Quá trình đầu tư Dự án Nhà máy bột giấy Phương Nam
Dự án Nhà máy Bột giấy (NMBG) Phương Nam được Thủ tướng cho phép Công ty Đầu tư phát triển Giao thông vận tải (TRACODI) làm chủ đầu tư vào tháng 10/2003 với số vốn hơn 1.487 tỷ đồng, quy mô 100.000 tấn bột giấy/năm. Tháng 11/2007, TRACODI điều chỉnh tổng mức đầu tư lên gần 2.287 tỷ đồng (vốn ngân sách cấp 69,486 tỷ đồng; vay nước ngoài 1.322,35 tỷ đồng; vay ngân hàng thương mại 28,252 tỷ đồng; vay Công ty Tài chính Dầu khí 845,12 tỷ đồng và vốn tự có 21,519 tỷ đồng).
Do chủ đầu tư gặp khó khăn, tháng 6/2009, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định chuyển giao chủ đầu tư dự án từ TRACODI sang Tổng công ty Giấy Việt Nam (VINAPACO). Tổng số vốn TRACODI đã thực hiện đầu tư vào dự án là 2.021,704 tỷ đồng.
Tháng 6/2012, VINAPACO cơ bản hoàn thành xây dựng, lắp đặt thiết bị và chạy thử không tải. Tuy nhiên, quá trình chạy thử có tải không thành công. VINAPACO tiếp tục điều chỉnh tổng mức đầu tư lên gần 3.410 tỷ đồng và tìm các phương án đưa dự án vào hoạt động nhưng nhà máy không vận hành được.
VINAPACO cũng đã 3 lần đàm phán để ký lại hợp đồng chạy thử với Nhà thầu ANDRITZ nhưng phía ANDRITZ không cam kết đảm bảo kết quả chạy thử ra được sản phẩm cuối cùng vì nghĩa vụ của nhà thầu với hợp đồng cung cấp thiết bị và dịch vụ kỹ thuật ký với TRACODI đã hết.
Sau khi xem xét, đánh giá toàn diện hiện trạng dự án, các bộ, ngành và đơn vị có liên quan, Bộ Công Thương nhận thấy dự án đã không đạt được mục tiêu, việc đưa nhà máy vào vận hành không khả thi và đề xuất với Chính phủ cho phép dừng dự án.
Năm 2014, Thủ tướng Chính phủ đồng ý đề nghị của Bộ Công Thương về việc dừng đầu tư dự án, đồng thời giao Bộ Công Thương khẩn trương xây dựng phương án xử lý đối với dự án, như thanh lý, nhượng bán... Tuy nhiên đến thời điểm hiện tại dự án vẫn chưa được xử lý dứt điểm.
Dự án “chết” vì đầu tư “ngẫu hứng”
Đến thời điểm hiện tại, dự án này thể hiện là không khả thi do không còn vùng nguyên liệu (hiện khu vực không còn trồng đay – nguyên liệu để sản xuất của nhà máy). Giải pháp điều chỉnh tính năng sản xuất để phù hợp với các nguyên liệu khác cũng không khả thi, sản phẩm làm ra (chủ yếu là giấy in báo) cũng khó tiêu thụ. Mặt khác, Tổng công ty Giấy gặp khó khăn trong xử lý các vấn đề liên quan đến tài chính của dự án. Đang bị các chủ nợ khởi kiện,…
Để xử lý dự án, Bộ Công Thương cho biết, đã trình cấp có thẩm quyền phê duyệt và triển khai phương án bán đấu giá tài sản, nhưng những năm qua, phương án này không triển khai được do không có nhà đầu tư nào tham gia qua 3 lần tổ chức đấu giá (do giá khởi điểm được định giá không phù hợp với thị trường, một số nội dung liên quan tới chủ nợ cũng có vướng mắc.
Về phía tỉnh Long An đề xuất phương án chuyển đổi mục đích sử dụng quyền sử dụng đất dự án để xây dựng Khu đô thị sinh thái gắn với công nghệ cao. Bộ Công Thương cũng đề xuất phương án 3 là dừng thực hiện và bán thanh lý tài sản trên đất của dự án. Bộ cũng đề xuất cấp có thẩm quyền chỉ đạo ban hành cơ chế đặc thù để xử lý những tồn tại của dự án này.
Sau khi nghe báo cáo của Bộ Công Thương đại diện Văn phòng Chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Ngân hàng nhà nước, Tổng Công ty Giấy Việt Nam, Bộ Công Thương, Bộ Tư pháp, 2 ngân hàng (chủ nợ), lãnh đạo UBND tỉnh Long An cho rằng, đến nay việc xử lý tồn tại của dự án chưa thành công bởi vẫn chưa có giải pháp khả thi. Đây là dự án khó xử lý nhất trong số 12 dự án yếu kém, thua lỗ của ngành Công Thương.
Theo đó, đề nghị Bộ Công Thương, phải nghiên cứu các phương án trong đó làm rõ có khắc phục được hay không. Đề xuất các phương án, phải rất chi tiết, cụ thể, chỉ rõ phương án tối ưu trình cấp có thẩm quyền, đánh giá khả năng tổn thất của nhà nước, của doanh nghiệp, các yếu tố liên quan đến pháp lý để báo cáo những vấn đề vượt thẩm quyền.
"Bơm" thêm tiền vẫn không khả thi
Tại buổi làm việc, đại diện VINAPACO khẳng định, về mặt kỹ thuật, Dự án NMBG Phương Nam là không thể khắc phục được vì dây truyền sản xuất bột giấy từ cây đay là "đặc thù". Trên thế giới chỉ duy nhất Việt Nam có. Công nghệ này từ phòng "thí nghiệm đi thẳng ra thực tế", không phù hợp nên không hoạt động được.
Vậy có thể chuyển nguyên liệu sản xuất bột giấy từ đay sang gỗ được không? Trả lời câu hỏi này, VINAPACO cho rằng, về kỹ thuật là "có", nhưng cần bổ sung thêm vốn khoảng 1000 tỷ để cải tạo công năng sản xuất bột giấy từ cây keo và bạch đàn. Tuy nhiên sản phẩm giấy hóa nhiệt cơ, chủ yếu được sử dụng để in báo (nhu cầu thị trường thấp), thời gian bảo quản không dài nên cũng khó xuất khẩu… Do vậy, phương án "bơm thêm tiền" cải tạo công năng sản xuất bột gấy từ cây đay sang các nguyên liệu khác cũng không khả thi.
Bên cạnh đó, về mặt môi trường, dự án này nằm ngay ở đầu nguồn sông Vàm Cỏ, dòng chảy không lớn, nên nguồn nước thải ra khó thoát được nhanh, dễ tạo ra nguy cơ ô nhiễm cho tỉnh Long An và các địa phương trong khu vực nên không nên tiếp tục dự án.
Đại diện VINAPACO nêu rõ: Do tính "đặc thù" của dây truyền này nên khó thanh lý. Vì vậy, nên tổ chức định giá và bán đấu giá theo từng cụm thiết bị, hoặc "nước cùng" thì cho thanh lý.
Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Thị Bích Ngọc nhấn mạnh rằng: Về thực tiễn các yếu tố bảo đảm cho dự án hoạt động đều không còn. Việc cơ quan có thẩm quyền đã chỉ đạo dừng dự án từ 2014 để tránh thiệt hại thêm là chính xác. Tuy nhiên tiến độ xử lý chậm nên gây thiệt hại rất lớn.
Dự án không triển khai được thì phải xử lý theo quy định của pháp luật. Phương án đề xuất của Bộ Công Thương phải cần làm rõ các khoản nợ và giải pháp xử lý nợ; xử lý tài sản trên đất và các vấn đề liên quan tới đất đai. VINAPACO phải xây dựng phương án thanh lý tài sản, trong đó có các giải pháp cụ thể để xử lý các vấn đề liên quan.
Đại diện Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đề nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền phải ra quyết định chấm dứt dự án. Về phía địa phương, cần điều chỉnh quy hoạch và điều chỉnh mục đích sử dụng đất,…
Tại cuộc họp, đại diện, Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tư pháp cũng làm rõ một số vấn đề liên quan đến xử lý tín dụng; các vấn đề liên quan đến pháp lý để xử lý dự án. Đại diện các ngân hàng (chủ nợ), bày tỏ chia sẻ với khó khăn của Tổng công ty giấy và sẵn sàng hợp tác với Tổng công ty giấy để xử lý các vướng mắc dự án theo quy định của pháp luật.
Về phía địa phương, Chủ tịch UBND tỉnh Long An Nguyễn Văn Út nhấn mạnh: Đến thời điểm hiện tại, tính khả thi để triển khai dự án đã không còn. Chúng ta đã tạm dừng dự án từ 2014 để xử lý nhưng chưa giải quyết được. Chính vì vậy, tỉnh Long An đề nghị Ban Chỉ đạo báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét chấm dứt dự án để xử lý theo quy định của pháp luật.
Trên cơ sở đó, các bộ ngành, chủ nợ và địa phương "ngồi với nhau, nhìn thẳng vào thực tế" để thống nhất tiếng nói chung xử lý dự án. Từ thực tiễn dự án và địa phương, tỉnh Long An để nghị chuyển đổi dự án thành khu đô thị sinh thái, nông nghiệp công nghệ cao.
Tổng kết các ý kiến tại cuộc họp, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái nêu rõ: Do các phương án của Bộ Công Thương đề xuất chưa rõ nên thời gian qua, việc xử lý "vẫn loay hoay, không dứt điểm được".
Ông yêu cầu Bộ Công Thương, trong các phương án đề xuất phải làm rõ các giải pháp về kỹ thuật, tài chính, phân định rõ giữa tài sản và đất, các vấn đề liên quan đến pháp lý,… đồng thời phải căn cứ vào thực tế để đề xuất phương án cuối cùng cho Ban Chỉ đạo.
Phó Thủ tướng cho biết, trong 12 dự án yếu kém, Ban Cán sự Đảng Chính phủ đã trình Bộ Chính trị phương án xử lý 8 dự án. Đối với 4 dự án còn lại (NMBG Phương Nam; Thép Lào Cai; Thép Thái Nguyên, Đóng tàu Dung Quất) thì Dự án NMBG Phương Nam là khó khăn nhất.
Tại cuộc họp, các ý kiến đều thống nhất dừng thực hiện dự án. Để có phương án hiệu quả, đúng pháp luật, xử lý dứt điểm dựa án này, đề nghị Bộ Công Thương phối hợp với địa phương và các cơ quan liên quan bàn thảo, phân tích, tính toán, đề xuất "phương án cuối cùng".
Các phương án phải làm rõ giải pháp về xử lý tài sản trên đất, nghĩa vụ trả nợ, các vấn đề liên quan đến đất đai,… Đối với việc xử lý dây truyền, máy móc, trang thiết bị, phải tính toán kỷ lượng để đạt hiệu quả cao nhất có thể. Không thể bán cả dây truyền, thì phải tính toán bán từng bộ phận,…
Đối với tỉnh Long An, nếu dự án chấm dứt, thì tỉnh sẽ thu hồi và quản lý, sử dụng đất đai theo quy định của Luật Đất đai và quy hoạch sử dụng đất của địa phương.
Yêu cầu Bộ Công Thương phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương và các cơ quan liên quan trước 15/4/2023 phải trình Ban Chỉ đạo, để Ban Chỉ đạo trình cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định.
Phó Thủ tướng Lê Minh Khái: Nhấn mạnh tinh thần xử lý dự án phải the đúng quy định của pháp luật, đảm bảo các giải pháp phải công khai, minh bạch và công bằng giữa các bên liên quan, khi khó khăn thì "phải ngồi với nhau để cùng thống nhất xử lý theo tinh thần có lợi thì cùng hưởng, còn rủi ro phải chia sẻ",…
Nguồn: Chính phủ
.jpg "Logistics xanh tại châu Á: Động lực mới phát triển ngành vận tải")