Bà Rịa - Vũng Tàu: Quê hương của những lễ hội đậm sắc màu

Đời sống văn hóa ở vùng BRVT từ xa xưa đã là sự kết hợp, dung hòa từ nhiều yếu tố, từ nhiều vùng miền. Qua bao tháng năm và thăng trầm lịch sử địa phương BRVT nói chung và TP. Vũng Tàu nói riêng vẫn luôn lưu giữ những truyền thống được tạo nên từ yếu tố văn hóa biển nổi bật kết hợp cùng với văn hóa bản địa đặc trưng. Sự tổng hòa và tiếp biến theo dòng lịch sử đã tạo nên một dấu ấn văn hóa đặc trưng của riêng vùng đất này.

Từ thuở hồng hoang cho đến những ngày chưa xa lắm, người dân ở mảnh đất này đã sinh sống chủ yếu bằng nghề đánh bắt thủy hải sản, họ thường lênh đênh trên biển cả nhiều ngày ròng rã nên tín ngưỡng và văn hóa dân gian luôn gắn với những lễ hội đặc sắc không tách rời với đời sống, sinh hoạt biển. Bên cạnh phong tục thờ Thành Hoàng và các vị thần dân gian quen thuộc giống như ở nhiều vùng nông thôn đất Việt, người dân địa phương nơi đây còn thờ cá Ông và cả những thần trong các lĩnh vực khác như nông nghiệp, thương nghiệp và một số thần của các dân tộc, vùng miền khác.

Lễ hội Nghinh Ông cũng được tổ chức hàng năm với quy mô lớn vào ngày 16-18/8 âm lịch. Lễ hội là nét đẹp văn hóa của ngư dân vùng biển với những hoạt động đặc sắc như hát bả trạo, hát bội, diễn tuồng. Lễ hội Nghinh Ông là dịp cúng tế thần biển để ngư dân cung kính dâng lên ý nguyện cầu an và thể hiện tấm lòng biết ơn đối với vị cứu tinh của họ. Nghi thức tiến hành cúng tế cũng có những đan xen từ những nghi thức truyền thống cung đình và đền miếu.

Người dân vùng biển BRVT còn có lễ giỗ Đức Thánh Trần, lễ hội Miếu Bà Ngũ Hành, lễ hội Trùng Cửu… Những lễ hội này đều được các thế hệ con cháu lưu giữ qua nhiều thế hệ, góp phần tô điểm bản sắc văn hóa đặc sắc của biển. Sau khi kết thúc phần lễ, phần hội là dịp để người dân và du khách được vui chơi, giải trí với các hoạt động đa dạng như hát hò khoan – chèo cạn, trò múa bông – mâm ngũ sắc, đua ghe, đua thuyền thúng, hát bả trạo và múa lân, múa rồng như các vùng duyên hải Nam Trung Bộ và Nam Bộ.

Người xưa đã từng nói “tháng tám giỗ cha, tháng ba giỗ mẹ” – câu nói như để nhắc đến ngày giỗ của hai vị tiền nhân Đức Thánh Trần và thánh Mẫu Liễu Hạnh. Như để bày tỏ lòng tri ân tới vị anh hùng của dân tộc – Hưng Đạo đại vương, cứ đến ngày 20/8 hàng năm tại TP. Vũng Tàu người dân lại tổ chức nghi lễ tưởng nhớ công ơn của ngài tại đền thờ Đức Thánh Trần Hưng Đạo. Lễ giỗ được tổ chức với các nghi lễ mang đậm nét truyền thống, đã được bảo tồn và gìn giữ từ đời này sang đời khác.

Nằm bên trái Khu di tích Đình thần Thắng Tam, trên đường Hoàng Hoa Thám, TP. Vũng Tàu, Miếu Bà Ngũ Hành đã trở thành địa điểm thăm quan Vũng Tàu không thể bỏ qua của nhiều du khách. Hàng năm, Miếu Bà Ngũ Hành tổ chức nhiều ngày cúng lễ, trong đó ngày lễ lớn nhất và hấp dẫn nhất được đông đảo du khách quan tâm là lễ hội Cúng Bà – Nghinh Bà diễn ra trong 03 ngày, từ 16 – 18/10 Âm lịch.

Lễ hội Trùng Cửu được tổ chức nhằm cầu mong mọi người được mạnh khỏe an khang, diễn ra hàng năm vào đêm mùng 8 và ngày 9/8 Âm lịch. Lễ hội này vốn do những người theo đạo Ông Trần tổ chức, hàng năm cứ đến dịp đó họ lại cùng nhau tề tựu nhớ đến công lao của Ông Trần và lập lễ cầu cho quốc thái dân an. Lễ hội mặc dù không tổ chức đám rước linh đình, cờ quạt lộng lẫy choáng ngợp như các lễ hội khác, nhưng được tổ chức linh đình và vô cùng trang nghiêm, thể hiện đậm nét văn hóa của đạo Ông Trần. Lễ hội Trùng Cửu thường được tổ chức tại nhà lớn xã đảo Long Sơn, TP. Vũng Tàu.

Vũng Tàu từ lâu đã thể hiện dáng vóc của một đô thị biển văn minh, hiện đại. Đô thị này hiện vẫn còn những làng chài bên những bờ biển sóng vỗ ì ầm nồng nàn gió biển. Đến làng chài Bến Đá – Bến Đình gần ngay trung tâm TP. Vũng Tàu trong buổi sớm tinh mơ, bạn sẽ thấy cuộc sống dân dã, mộc mạc và hồn hậu của những người ngư dân nơi đây. Người tung chài, người giăng lưới đánh bắt hải sản gần bờ, có thuyền ra khơi và cũng có thuyền vừa trở về mang theo bao tôm cá – “quà tặng” của biển khơi, và cũng có những nụ cười chào đón người thân, ánh mắt ngóng trông, đợi chờ những người xa khơi trở về.

Cuộc sống cư dân vùng biển BRVT đã đổi thay, đỡ vất vả hơn trước rất nhiều, nhưng với biển vẫn còn đó những bấp bênh sóng nước và dẫu thế nào thì họ vẫn luôn hướng về biển cả với tình yêu thủy chung, chân thành đã kết lấy họ từ thuở ấu thơ đến khi trưởng thành, rồi già yếu.

Đến với BRVT bạn có thể cùng trò chuyện về cuộc sống sinh hoạt với người dân xứ biển nơi đây, chia sẻ và trải lòng cùng tình yêu biển cả bao la hoặc thử trải nghiệm nghề đánh cá ven bờ, tin rằng tình yêu biển trong bạn thông qua hồn đất – hồn người BRVT sẽ dâng lên gấp bội.

Có thể nói, vùng đất BRVT và TP. Vũng Tàu có đời sống văn hóa (bao gồm cả nghệ thuật, phong tục tập quán, tín ngưỡng, tôn giáo,…) vô cùng đa dạng và phong phú. Trong sự đa dạng và phong phú của tiểu vùng văn hóa miền Đông Nam Bộ đó, địa phương này có những yếu tố văn hóa riêng, đậm đà mà các địa phương lân cận không có được, hoặc có nhưng không tiêu biểu, đặc trưng nhất là yếu tố văn hóa biển và các yếu tố địa văn hóa.

Văn hóa được xác định là một trong những yếu tố có vai trò quyết định sức mạnh và vị thế của mỗi quốc gia, dân tộc. BRVT nói chung, TP. Vũng Tàu nói riêng đang thực hiện nhiều chương trình phát triển văn hóa, phấn đấu đưa không gian BRVT trở thành những đô thị du lịch biển phát triển văn minh, đậm đà bản sắc và bền vững.