"Bỏ hộ khẩu" và góc nhìn từ chuỗi giá trị

Internet ra đời, bùng nổ; đặc biệt là cuộc cách mạng công nghệp 4.0 đã góp phần thay đổi thế giới, thay đổi cuộc sống. 

Quyền tự do đi lại, cư trú của công dân đã được khẳng định tại Điều 23 Hiến pháp năm 2013 đã khẳng định: “Công dân có quyền tự do đi lại và cư trú ở trong nước, có quyền ra nước ngoài và từ nước ngoài về nước”. Căn cứ vào Hiến pháp, các Bộ luật, Luật như Luật Dân sự, Luật Cư trú lần lượt ra đời. 

Theo khoản 3 Điều 38 của Luật Cư trú 2020, từ ngày 1/1/2023, toàn bộ sổ hộ khẩu, sổ tạm trú bằng giấy sẽ không còn giá trị sử dụng. Do đó, sổ hộ khẩu, sổ tạm trú đã cấp sẽ chỉ còn được sử dụng đến ngày 31/12/2022.

Như vậy, từ 1/1/2023 không dùng hộ khẩu giấy, người dân làm thủ tục nhập học cho con, đăng ký định mức điện nước, vay ngân hàng, mua bán tài sản... chỉ cần xuất trình căn cước công dân (CCCD) gắn chip là đủ chứng minh thông tin cư trú. Tuy nhiên, thực tế nhiều trường hợp người dân đang chật vật với giấy xác nhận cư trú.

“Thay sổ hộ khẩu bằng CCCD không biết cải tiến hay cải lùi mà người dân quá khổ”, một người dân ở TP.HCM bức xúc. Ông cho biết, là người thường xuyên giao dịch, mua bán bất động sản (BĐS) ở nhiều tỉnh, thành, nên việc xin giấy xác nhận cư trú với anh là chuyện thường ngày.

Ông kể, cách đây không lâu, có khách hàng liên hệ mua đất của anh ở TP Đà Nẵng. Ông mua vé máy bay bay ra để hoàn thành các thủ tục giao dịch. Tuy nhiên, khi nộp hồ sơ, công chứng viên yêu cầu anh phải có giấy xác nhận cư trú mới có thể hoàn tất giao dịch. 

Lý do mà công chứng viên đưa ra là khi quét mã trên CCCD của ông, một số thông tin cần thiết không hiện lên tường căn cước. Theo các văn phòng công chứng, CCCD khi quét mã vẫn không hiện các thông tin cần thiết cho việc giao dịch. Các công chứng viên và nhân viên tư pháp cho biết, họ không thể lấy được thông tin từ CCCD vì việc chia sẻ dữ liệu chưa đồng bộ.

Hậu quả của "trục trặc" của "hê thống" là ông chủ BĐS phải bay ra, bay vào đến 4 lần; tốn kém không biết bao nhiêu thời gian, tiền bạc, sức lực. Còn rất nhiều chuyện tương tự.

Khổ nhất là các công nhân (ngoại tỉnh) làm việc tại các khu chế xuất, khu công nghiệp, khi đăng ký cho con vào trường học, hay nộp hồ sơ xin việc tại các doanh nghiệp… đều được yêu cầu phải có giấy xác nhận cư trú.

Tất nhiên, không chỉ dân khổ. Nhiều cán bộ thực hiện thủ tục hành chính tại một số phường ở TP.Thủ Đức cho biết, không chỉ người dân phiền hà, mà chính họ cũng thêm khổ với các thủ tục bổ sung. Chính các cán bộ, nhân viên này cho biết, họ cũng muốn làm nhanh cho người dân, nhưng có những ngày số lượng quá đông, không giải quyết ngay được, buộc phải hẹn ngày trả.

Trước tình hình "tắc" chuỗi giá trị hành chính do "trục trặc" từ bỏ sổ hộ khẩu; Thủ tướng Phạm Minh Chính vừa ban hành Chỉ thị chỉ đạo tiếp tục đẩy mạnh triển khai Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030 tại các bộ, ngành, địa phương năm 2023 và những năm tiếp theo (Đề án 06).

Tất nhiên, Thủ tướng cũng kịp thời nhìn nhận, trong quá trình tổ chức triển khai thực hiện vẫn còn một số tồn tại, hạn chế là "điểm nghẽn" làm chậm tiến độ triển khai đề án. Ví dụ: Nhiều hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu của các bộ, ngành, địa phương đã đầu tư từ lâu còn rời rạc, manh mún, chưa đầy đủ, thiếu tính đồng bộ, chưa đáp ứng an toàn thông tin, an ninh mạng nên chưa thể thực hiện việc số hóa, kết nối, chia sẻ, liên thông, khai thác dữ liệu với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư trong việc thực hiện dịch vụ công trực tuyến…

Như vậy, để "khai thông" rắc rối, còn nhiều việc phải làm. Phấn đấu đến tháng 6 cấp được 40 triệu tài khoản định danh điện tử, là yêu cầu của người đứng đầu Chính phủ. "Không được yêu cầu người dân xuất trình sổ hộ khẩu khi làm thủ tục hành chính", ông nói rõ ràng.

Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu tăng cường kỷ luật, kỷ cương hành chính, đổi mới phương thức, lề lối làm việc, kiên quyết xử lý theo quy định những cán bộ, công chức, viên chức có hành vi nhũng nhiễu, tiêu cực, tự ý đặt ra thủ tục hành chính không đúng quy định hoặc để chậm, muộn hồ sơ giải quyết thủ tục hành chính.

Thông tin mới nhất, ngày 28/2, thay mặt Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà, vừa ký Công điện số 90/CĐ-TTg ngày 28/2/2023 của Thủ tướng Chính phủ chấn chỉnh thực hiện quy định liên quan đến bỏ sổ hộ khẩu, sổ tạm trú giấy.

Văn bản yêu cầu thực hiện nghiêm Luật Cư trú, Nghị định số 104/2022/NĐ-CP ngày 21 tháng 12 năm 2022 của Chính phủ và tổ chức triển khai Chỉ thị số 05/CT-TTg ngày 23/2/2023 của Thủ tướng Chính phủ về việc tiếp tục đẩy mạnh triển khai Đề án 06 tại các bộ, ngành, địa phương năm 2023 và những năm tiếp theo, quán triệt đến tất cả các sở, ban, ngành, Ủy ban nhân dân cấp huyện, cấp xã và bộ phận một cửa các cấp về việc không yêu cầu người dân xuất trình sổ hộ khẩu, sổ tạm trú giấy khi thực hiện tiếp nhận, giải quyết thủ tục hành chính, dịch vụ công trực tuyến; tăng cường rà soát, kiểm tra và xử lý nghiêm cán bộ, công chức, viên chức vi phạm các quy định nêu trên theo thẩm quyền; nâng cấp các hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính cấp bộ, cấp tỉnh bảo đảm việc kết nối, tích hợp với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư phục vụ việc tra cứu thông tin về cư trú trong thực hiện thủ tục hành chính.

Dù quyết tâm, tuy nhiên, có thực tế là còn khó khăn, vướng mắc trong quá trình khai thác dữ liệu từ Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Vậy nên, các cơ quan có trách nhiệm phải tìm ra nguyên nhân, giải pháp khắc phục,  để cấp có thẩm quyền xem xét, chấn chỉnh và xử lý.

Bởi, bỏ sổ hộ khẩu là xu thế của quản lý văn minh, thời chuyển đổi số.