Chính sách thương mại mới và tác động đến logistics toàn cầu

Bối cảnh chính sách thương mại mới

Trong những năm gần đây, các thay đổi về chính sách thương mại toàn cầu đang diễn ra theo hướng phức tạp hơn, xuất phát từ nhiều nguyên nhân: từ cạnh tranh chiến lược giữa các nền kinh tế lớn như Mỹ - Trung Quốc, cho đến tác động của đại dịch COVID-19 và các xung đột địa chính trị như chiến tranh Nga - Ukraine. Nhiều quốc gia đã rút lại hoặc sửa đổi các hiệp định thương mại tự do, đồng thời đẩy mạnh chủ nghĩa bảo hộ nhằm bảo vệ ngành sản xuất trong nước.

Cụ thể, Mỹ đã tái cấu trúc một số hiệp định thương mại như NAFTA (chuyển thành USMCA), áp đặt thuế nhập khẩu lên hàng hóa Trung Quốc, và gần đây là kiểm soát xuất khẩu công nghệ cao. EU cũng gia tăng kiểm tra nguồn gốc và tiêu chuẩn hàng hóa nhập khẩu, trong khi các nước châu Á như Ấn Độ và Việt Nam điều chỉnh thuế để thúc đẩy sản xuất nội địa.

Sự thay đổi nhanh chóng và không đồng nhất giữa các khu vực đang đặt ra thách thức lớn cho các nhà hoạch định logistics, bởi dòng chảy hàng hóa không còn ổn định như trước và đòi hỏi các hệ thống cung ứng phải phản ứng linh hoạt, gần như theo thời gian thực.

Nhiều quốc gia đang thúc đẩy sản xuất nội địa để giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu, từ đó ảnh hưởng đến dòng chảy hàng hóa quốc tế và yêu cầu các doanh nghiệp logistics điều chỉnh chiến lược vận hành.

Tác động đến chi phí và thời gian vận chuyển

Một trong những hậu quả trực tiếp và dễ nhận thấy nhất từ các chính sách thương mại mới là sự gia tăng chi phí logistics, đặc biệt trong lĩnh vực vận chuyển quốc tế. Khi các nước áp đặt thuế cao hơn lên hàng hóa nhập khẩu hoặc thiết lập rào cản kỹ thuật, chi phí không chỉ dừng lại ở thuế, mà còn bao gồm chi phí tuân thủ, chi phí giấy tờ, kiểm tra, chứng nhận nguồn gốc xuất xứ, và chi phí lưu kho do chậm trễ.

Đặc biệt trong lĩnh vực vận tải container, các nhà vận chuyển quốc tế phải thay đổi lộ trình vận chuyển, hoặc trong nhiều trường hợp buộc phải chuyển hàng qua các điểm trung chuyển mới để né tránh các chính sách hạn chế mới. Điều này làm kéo dài thời gian vận chuyển, tăng nhu cầu về đội tàu và container rỗng, khiến cước phí vận chuyển biển tăng cao không kiểm soát trong những thời điểm nhạy cảm như năm 2021.

Các doanh nghiệp không kịp thích nghi với biến động chi phí này có nguy cơ giảm biên lợi nhuận hoặc mất đơn hàng do không thể đảm bảo thời gian giao hàng ổn định.

Các doanh nghiệp đang tìm cách đa dạng hóa nguồn cung và tuyến đường vận chuyển để giảm thiểu rủi ro từ các biện pháp bảo hộ thương mại và đảm bảo tính liên tục trong chuỗi cung ứng.

Thay đổi trong chuỗi cung ứng

Chính sách thương mại mới đã khiến khái niệm “chuỗi cung ứng toàn cầu hóa” dần dịch chuyển sang “chuỗi cung ứng phân tán và khu vực hóa”. Những rủi ro đến từ việc tập trung quá nhiều vào một nguồn cung (ví dụ như phụ thuộc vào Trung Quốc về linh kiện điện tử hay dược phẩm) đã thúc đẩy các doanh nghiệp đa dạng hóa địa lý sản xuất và nguồn cung cấp.

Đây cũng là thời điểm mà nhiều công ty chọn mô hình “China +1” – tức vẫn duy trì sản xuất tại Trung Quốc nhưng mở rộng thêm sang một quốc gia khác (như Việt Nam, Mexico, Ấn Độ…). Bên cạnh đó, xu hướng “reshoring” (đưa sản xuất về nước) và “nearshoring” (đưa sản xuất về khu vực lân cận thị trường tiêu thụ) cũng gia tăng mạnh.

Hệ quả là các doanh nghiệp logistics buộc phải tái cấu trúc mạng lưới kho bãi, đầu tư vào hệ thống quản lý phức tạp hơn để theo dõi các chuỗi cung ứng phân tán, đồng thời duy trì khả năng dự báo và phản ứng trước những thay đổi bất ngờ về chính sách tại từng khu vực.

Ứng dụng công nghệ trong thích ứng

Trước áp lực thay đổi nhanh từ các chính sách thương mại, công nghệ đang trở thành công cụ không thể thiếu giúp doanh nghiệp logistics duy trì tính cạnh tranh và thích ứng kịp thời. Hệ thống quản lý vận tải (TMS), quản lý kho (WMS), và nền tảng chuỗi cung ứng tích hợp giúp các doanh nghiệp theo dõi tình trạng hàng hóa, thời gian vận chuyển và chi phí phát sinh theo thời gian thực.

Đặc biệt, AI và học máy (machine learning) đang giúp doanh nghiệp dự báo xu hướng chính sách, giá cả và hành vi tiêu dùng, từ đó lập kế hoạch nhập - xuất hàng thông minh hơn. Trong khi đó, công nghệ blockchain giúp minh bạch hóa xuất xứ hàng hóa, một yếu tố ngày càng trở nên quan trọng để vượt qua rào cản kỹ thuật tại các thị trường phát triển.

Các hệ thống phân tích dữ liệu lớn (big data) cũng cho phép doanh nghiệp đánh giá hiệu quả vận hành tại từng khu vực thị trường cụ thể, từ đó quyết định nên tiếp tục duy trì, thu hẹp, hay mở rộng chuỗi cung ứng tại đâu. Công nghệ không chỉ là giải pháp, mà còn là lợi thế cạnh tranh sống còn trong môi trường chính sách biến động như hiện nay.

"Chúng tôi đang đầu tư mạnh vào công nghệ và đào tạo nhân lực để đảm bảo rằng chúng tôi có thể thích ứng nhanh chóng với bất kỳ thay đổi nào trong chính sách thương mại toàn cầu." - John Smith, Giám đốc điều hành Công ty Logistics ABC.

Chính sách thương mại mới đang tạo ra những thách thức đáng kể cho ngành logistics và chuỗi cung ứng toàn cầu. Tuy nhiên, với sự thích ứng linh hoạt và ứng dụng công nghệ hiện đại, các doanh nghiệp có thể vượt qua khó khăn và tìm kiếm cơ hội trong bối cảnh mới.