Từ một lễ hội được chờ đón...
Lễ hội "Linh tinh tình phộc" năm 2023 đang rất được đón chờ sau 3 năm bị gián đoạn phần hội do ảnh hưởng của dịch COVID-19.
Theo ông Chử Đức Bách (71 tuổi) – đại diện Ban quản lý miếu Trò hay còn gọi là miếu Đụ Đị (xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ), sau 3 năm liên tiếp từ 2020-2022 ảnh hưởng của dịch COVID-19, phần hội của lễ hội "Linh tinh tình phộc" không được thực hiện, mà chỉ làm phần lễ.
Đến năm nay 2023, được sự đồng ý của các cấp chính quyền địa phương và các bô lão trong làng, lễ hội "Linh tinh tình phộc" sẽ được tổ chức đầy đủ với cả phần lễ và phần hội. Lễ hội được tổ chức vào ngày 1-2/2/2023 (tức 11-12 tháng Giêng).
Phần hội ngày 11 tháng Giêng bao gồm các trò chơi như: bóng chuyền, cầu lông, cờ người và trò diễn “Tứ dân chi nghiệp” hay còn gọi là “Bách nghệ khôi hài” - một màn kịch dân gian vui nhộn về bốn nghề chính trong đời sống là sĩ, nông, công, thương.
Điểm hấp dẫn và thu hút sự quan tâm của người xem hơn cả là “lễ Mật” được thực hiện vào 0 giờ ngày 12 tháng Giêng tại miếu Trò.
Vẫn theo ông Chử Đức Bách, năm 2023, vợ chồng anh Chử Đức Chiến (SN 1978) và chị Bùi Thị Thanh Huyền (SN 1990) tiếp tục được người dân trong làng tín nhiệm giao nhiệm vụ thực hiện nghi thức tình phộc. Đây đã là năm thứ 8 anh chị thực hiện nghi thức quan trọng này.
Theo tín ngưỡng của người dân thì việc thực hiện nghi thức “Tình phộc” thành công hay không sẽ có ảnh hưởng tới việc mưa, gió, làm ăn trong một năm của người dân.
Đúng 0 giờ, khoảnh khắc giao thời giữa ngày 11 sang ngày 12 tháng Giêng, Thủ từ miếu Trò sẽ mở khóa mang hòm thiêng bên trong chứa sinh thực khí của nam (Nõ) và sinh thực khí của nữ (Nường). Sau đó, cụ Thủ từ trao cho cặp vợ chồng anh Chiến, chị Huyền.
Ngay khi đèn, nến vụt tắt, cụ Thủ từ hô khẩu lệnh “linh tinh tình phộc”, 2 nhân vật chính là nam cởi trần đóng khố cầm Nõ, nữ mặc váy đeo yếm đào cầm Nường đâm vào nhau. Dân làng quan niệm, 3 lần Nõ Nường đâm trúng sẽ có mùa màng tươi tốt, bội thu.
Sau lễ Mật, sáng ngày 12 tháng Giêng là lễ “Rước lúa thần” cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi. Những bông lúa thu hoạch từ vụ trước thờ trong miếu được lấy ra và rước đến đền Xa Lộc thờ vị tướng Phùng Lân Hổ thời Trần, rồi tiếp tục được rước xung quanh làng.
Trong khi rước lúa trên đường làng, các trò diễn vẫn tiếp tục thực hiện tại miếu Trò để tạo không khí lễ hội. Lễ cúng thập bái thực hiện cuối cùng tại miếu Trò để kết thúc lễ hội.
...đến "tín ngưỡng phồn thực" trong văn hóa Việt Nam
Theo nhiều nhà nghiên cứu, trong kho tàng văn hóa dân gian của các nước, tín ngưỡng phồn thực mang ý nghĩa thiêng liêng. "Phồn" nghĩa là nhiều, "thực" là biểu hiện cho sự sinh sôi, nảy nở của vạn vật.
Tín ngưỡng phồn thực bao hàm tính phổ quát rộng lớn trong kho tàng tín ngưỡng văn hóa dân gian Việt Nam. Với cư dân nông nghiệp trồng lúa nước, các biểu tượng âm - dương, đất - trời, non - nước là những nhân tố chính tạo nên sự sinh sôi nảy nở của vạn vật, tất cả quyện hòa giữa sinh khí tự nhiên để tồn tại và phát triển. Trong mọi thời đại, con người vẫn có ước nguyện được tìm hiểu, nắm bắt mọi điều về thế giới xung quanh.
Thực tiễn đó đã hình thành nên hệ thống tín ngưỡng đa dạng và phong phú, trong đó có tín ngưỡng phồn thực, tín ngưỡng thể hiện niềm tin của con người trong nguyện cầu được sinh sôi nảy nở, phát triển giống nòi, ước mong được sản xuất phồn thịnh, mùa màng được bội thu. Nhân gian xưa còn quan niệm qua trực giác, năng lượng thiêng liêng được tích tụ trong thiên nhiên hay trong bản thân mỗi người có khả năng chuyển sang vật nuôi và cây trồng. Bởi vậy, tín ngưỡng phồn thực với nhiều nghi thức thờ cúng trong dân gian ngày càng phát triển.
Với quan niệm cho rằng bất cứ vật gì cũng có linh hồn, nên người xưa đã thờ rất nhiều thần linh, đặc biệt là những sự vật có liên quan đến nông nghiệp như trời, đất, rừng, sông, núi… Tín ngưỡng phồn thực từ thuở nguyên sơ đã có mối liên hệ chặt chẽ với quan niệm tín ngưỡng nông nghiệp. Điều đó tạo nên mối tương quan đồng nhất trong quan niệm nhân sinh quan từ xa xưa, khi con người có ước vọng được các vị thần linh nâng đỡ, che chở.
Tại Việt Nam, tín ngưỡng phồn thực phát triển rất phong phú. Đây là tín ngưỡng mang tính biểu tượng linh thiêng được thể hiện rõ nhất trong các lễ hội diễn ra vào mùa xuân, mùa của sự sinh sôi, nảy nở. Một số nghi lễ phồn thực còn được cách điệu hóa thành những trò chơi dân gian ngày xuân, tiêu biểu nhất là trò đấu vật. Sới vật ở bất cứ đâu cũng đều có hình tròn và thường được đặt trước sân đình hình vuông. Đó không phải là sự sắp đặt ngẫu nhiên mà đều có ý nghĩa sâu xa của nó, bởi vuông và tròn theo quan niệm của dân tộc Việt là 2 hình toàn vẹn. Hình tròn tượng trưng cho trời, cho tính dương, hình vuông tượng trưng cho đất, cho tính âm, vuông và tròn - âm và đương dặt cạnh nhau nghĩa là một sự kết hợp hài hòa, trọn vẹn và mang lại những điều tốt đẹp.
Dù ở bất kỳ dạng thức nào, dù mang tính thiêng hay tính trần tục thì tín ngưỡng phồn thực cũng in dấu đậm nét trong đời sống của người dân Việt. Qua đây chúng ta hiểu thêm phần nào về văn hóa dân gian Việt Nam giàu triết lý nhân văn.
* Những lễ hội mang tín ngưỡng phồn thực của người Việt hiện đang được lưu giữ ở nhiều làng quê và thu hút sự quan tâm của cộng đồng. Ngoài Lễ hội "Linh Tinh Tình Phộc" đã nói ở trên là "Lễ hội rước sinh thực quý" hay còn gọi là Lễ hội Ná Nhèm, Lạng Sơn; Lễ hội “Ông Đùng Bà Đà” Thái Bình; Hội làng Đồng Kỵ Bắc Ninh.
