Logistics đa phương thức – Cân bằng chi phí và độ tin cậy

Mô hình logistics đa phương thức (multi-modal logistics) nổi lên như một giải pháp tối ưu hóa tổng thể – giúp doanh nghiệp vừa kiểm soát chi phí, vừa đảm bảo độ tin cậy trong chuỗi vận hành.

Kịch bản tối ưu trong khủng hoảng chuỗi cung ứng
Trong các cuộc khủng hoảng lớn như dịch COVID-19, sự cố tắc nghẽn kênh đào Suez, chiến tranh Nga – Ukraine hay lạm phát chi phí nhiên liệu, các doanh nghiệp nhận ra một điều: không có phương tiện nào là “an toàn tuyệt đối”. Thay vì phụ thuộc vào một tuyến vận chuyển cố định, logistics đa phương tiện cho phép doanh nghiệp xây dựng các kịch bản thay thế linh hoạt. Khi đường biển bị gián đoạn, có thể nhanh chóng chuyển sang vận tải đường bộ kết hợp đường sắt. Khi đường hàng không bị hạn chế vì thiếu chuyến bay, có thể nối bằng xe tải đến các sân bay lân cận. Cách tổ chức này không chỉ mang lại sự linh hoạt, mà còn giúp doanh nghiệp “mua thời gian” để điều chỉnh kế hoạch sản xuất, bán hàng và giao nhận theo thực tế.

Một ví dụ điển hình là khi kênh đào Suez bị tắc nghẽn năm 2021, nhiều doanh nghiệp tại Đông Nam Á đã nhanh chóng chuyển sang tuyến vận tải kết hợp giữa cảng trung chuyển Singapore – Malaysia – Ấn Độ để đi châu Âu, thay vì chờ tàu được khai thông. Kết quả không chỉ giúp đảm bảo thời gian giao hàng, mà còn tiết giảm tới 30% chi phí so với tuyến cũ.

Cân nhắc TCO (Total Cost of Ownership)
Một sai lầm phổ biến của doanh nghiệp là chỉ so sánh chi phí đơn vị giữa các phương thức vận tải – chẳng hạn, chi phí/km của đường bộ rẻ hơn đường hàng không, hay đường biển tiết kiệm hơn đường sắt. Thực tế, điều doanh nghiệp cần cân nhắc là Tổng chi phí sở hữu – Total Cost of Ownership (TCO) – bao gồm không chỉ phí vận chuyển, mà còn chi phí lưu kho, bảo hiểm, xử lý rủi ro, thời gian vận hành và cả uy tín với khách hàng.

Một doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản, nếu chọn đường biển giá rẻ nhưng kéo dài thêm 10 ngày, có thể phải tốn thêm chi phí lưu kho lạnh, bảo hiểm rủi ro hư hỏng, đồng thời mất cơ hội bán hàng trong những ngày cao điểm. Ngược lại, nếu vận dụng logistics đa phương tiện – chẳng hạn kết hợp xe lạnh đến cảng gần nhất, sau đó đường biển tới cảng chính, rồi tiếp tục bằng đường sắt nội địa đến điểm phân phối – doanh nghiệp có thể tối ưu được chi phí tổng thể, đồng thời duy trì thời gian cam kết với khách hàng.

Bài toán TCO càng trở nên quan trọng với các ngành hàng có biên lợi nhuận thấp, vòng đời sản phẩm ngắn hoặc yêu cầu cao về thời gian giao hàng – như điện tử, thời trang, nông sản tươi sống. Những mô hình vận chuyển kết hợp, nếu được thiết kế chuẩn, sẽ tạo ra giá trị vượt trội so với lựa chọn đơn tuyến.

Hợp tác với 3PL/4PL: thế mạnh và rủi ro
Việc triển khai logistics đa phương thức đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhiều bên – từ nhà vận tải, kho trung chuyển, đơn vị xử lý chứng từ đến các nền tảng công nghệ giám sát hành trình. Chính vì thế, vai trò của các nhà cung cấp dịch vụ logistics bên thứ ba (3PL) và thứ tư (4PL) ngày càng trở nên quan trọng. Họ không chỉ cung cấp phương tiện, mà còn tham gia vào hoạch định mạng lưới, xây dựng giải pháp, thậm chí điều hành toàn bộ chuỗi vận hành theo yêu cầu của khách hàng.

3PL và 4PL có khả năng tích hợp nhiều tuyến vận tải, tận dụng công suất dư thừa, đồng thời đầu tư vào hệ thống công nghệ như hệ thống quản lý vận tải (TMS), hệ thống định vị GPS, nền tảng theo dõi hàng hóa thời gian thực... giúp doanh nghiệp không cần phải tự đầu tư và vận hành.

Tuy nhiên, việc phụ thuộc quá mức vào các đơn vị này cũng tiềm ẩn rủi ro – đặc biệt là khi thiếu các chỉ số đánh giá hiệu quả (KPI), cơ chế kiểm soát minh bạch và hệ thống phối hợp sự cố. Đã có những trường hợp doanh nghiệp bị “bắt làm con tin” vì nhà cung cấp vận tải không đảm bảo lịch trình, hoặc xảy ra sự cố nhưng không có quyền truy cập thông tin kịp thời để ứng phó.

Do đó, lựa chọn 3PL/4PL không nên chỉ dựa vào giá cả hay quy mô, mà cần dựa trên năng lực tích hợp, khả năng phản ứng và văn hóa hợp tác dài hạn. Doanh nghiệp cũng cần xây dựng hệ thống KPI rõ ràng, hợp đồng minh bạch và thường xuyên rà soát hiệu quả hoạt động để đảm bảo quyền kiểm soát cuối cùng vẫn thuộc về mình.

Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu tiếp tục đối mặt với biến động khó lường, logistics đa phương tiện không chỉ là một giải pháp kỹ thuật, mà là một tư duy chiến lược cần được thiết kế từ cấp độ hoạch định vận hành. Doanh nghiệp không thể kiểm soát được mọi rủi ro bên ngoài, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được khả năng ứng biến nếu sở hữu một mô hình logistics linh hoạt và tối ưu.

Chúng tôi cho rằng logistics đa phương thức là lời giải cho bài toán cân bằng giữa chi phí và độ tin cậy trong chuỗi cung ứng hiện đại. Nhưng để vận dụng hiệu quả, doanh nghiệp cần nhìn nhận bài toán logistics không chỉ là chi phí, mà là cấu phần giá trị tạo nên trải nghiệm khách hàng và sức cạnh tranh bền vững. Một mô hình vận chuyển tối ưu không chỉ đưa hàng đến đúng nơi, đúng thời gian, mà còn mở đường cho doanh nghiệp đi nhanh hơn, xa hơn trên bản đồ thương mại toàn cầu.