Mây tre đan xuất ngoại
Làng nghề mây tre đan bản Diềm nằm lọt giữa đại ngàn xã Châu Khê, huyện Con Cuông có 153 hộ đồng bào ái và Đan Lai sinh sống. Đất canh tác ít nên người dân chủ yếu sống dựa vào rừng, vào cây mây, cây mét. Nghề đan lát có từ xa xưa, là nghề truyền thống của đồng bào ái nơi đây. Trước kia, bà con chủ yếu đan các vật dụng phục vụ sinh hoạt thường ngày như rổ, rá, quạt, mâm mây, thúng, mủng, gùi, ép xôi... Các sản phẩm dư thừa thì được người dân đem đưa ra chợ bán, đổi các nhu yếu phẩm khác. Nhưng nhìn chung, lợi ích thu về từ nghề đan lát các sản phẩm mây tre là không đáng kể.
Tuy nhiên, do chủ yếu buôn bán trong vùng, trong khi phần lớn người dân đều có thể tự cung tự cấp, nên có giai đoạn sản phẩm làm ra không tiêu thụ được, tồn đọng. Nghề mây tre đan ở bản Diềm cũng mai một.
Năm 2016, thực hiện việc khôi phục và phát triển nghề, làng nghề truyền thống, Hợp tác xã (HTX) mây tre đan bản Diềm được thành lập, có sự hướng dẫn chung tay vào cuộc của các cấp ngành, sự cố gắng của người dân. Đây chính là bước đánh dấu sự phục hồi và đi lên mạnh mẽ của làng nghề truyền thống này. Từ bàn tay khéo léo, sáng chế ra những sản phẩm chất lượng, đẹp mắt của các nghệ nhân, sản phẩm đan lát làng nghề bản Diềm dần khẳng định được chỗ đứng trên thị trường.
Giá thành mỗi sản phẩm mây tre đan tùy kích thước, chủng loại mà được bán từ 30 nghìn đến cả triệu đồng. Với nhiều mẫu mã phong phú, mở rộng thị trường tiêu thụ, qua thời gian, sản phẩm mỹ nghệ làng nghề bản Diềm dần khẳng định được thương hiệu của mình và được nhiều người tiêu dùng biết đến.
Từ việc sản xuất các sản phẩm gia dụng thuần tuý, HTX mây tre đan bản Diềm đã sản xuất các sản phẩm đồ lưu niệm, trang trí phục vụ khách du lịch. Các thành viên trong hợp tác xã không ngừng sáng tạo ra những mẫu mã, hoa văn họa tiết mới, màu sắc độc lạ trên các sản phẩm mây tre đan mỹ nghệ... Nhờ đó, các sản phẩm mây tre đan của bản Diềm đã rời khỏi bản nghèo của rừng Pù Mát, từng bước tìm đến các thị trường lớn trong nước như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh. Những năm gần đây, sản phẩm mây tre đan bản Diềm còn xuất ngoại sang Nhật Bản, rồi thị trường Châu Âu xa xôi như Đức, Pháp.
Hiện nay, mỗi tháng, HTX mây tre đan bản Diềm có 5-7 đơn hàng với hàng trăm sản phẩm xuất ngoại đã đem lại thu nhập khá cho bà con làng nghề, giúp họ yên tâm gắn bó với nghề. Bà Lang Thị Hoa, Giám đốc HTX mây tre đan bản Diềm cho biết: Các đơn hàng xuất khẩu có giá trị cao gấp 3-4 lần so với bán trong nước. Ví dụ mâm cơm có giá 3 triệu đồng nhưng nếu xuất khẩu có thể bán lên được 6 - 7 triệu đồng. Do đó, thu nhập của các thành viên trong HTX cũng cao hơn, ổn định hơn, giúp bà con gắn bó hơn với nghề.
Giữ lửa nghề truyền thống
Hiện làng nghề mây tre đan bản Diềm có 52 hộ với 54 người tham gia lao động, sản xuất. Bà Vy Thị Nội (73 tuổi) là một trong những thợ lành nghề và có thâm đan lát. Vừa nói chuyện, tay vừa thoăn thoắt với từng sợi mây, bà Nội kể mình theo mẹ học đan lát từ nhỏ. Lớn lên, không chỉ đan các sản phẩm bằng mây, tre, bà còn thạo nghề dệt thổ cẩm.
“Con gái Thái ngày xưa trước khi về nhà chồng phải tự tay thêu váy áo, gối, chăn và đan các vật dụng cho mình và tặng người thân. Vì vậy, tuổi như bà ai cũng thạo nghề cả. Bọn trẻ bây giờ học hành rồi đi làm ăn xa nên ít người theo nghề như các bà, các mẹ”, bà Nội tâm sự.
Tham gia HTX, bà Nội cũng đề xuất sáng kiến đưa hoa văn trên váy áo thổ cẩm của người ái vào trong sản phẩm đan lát. Từ đó, vừa tăng tính thẩm mỹ, tạo nét đặc biệt của sản phẩm mây tre đan làng Diềm, vừa giới thiệu được nét bản sắc văn hóa người ái.
Các thành viên HTX còn tận dụng nguyên liệu tự nhiên sẵn có trên rừng để chế ra các loại màu tự nhiên nhuộm lên sản phẩm mây tre đan. Tạo thành họa tiết nhiều màu sắc trên sản phẩm như đĩa đựng hoa quả, mâm cơm, khay đựng trà...
Sản phẩm thu hút khách hàng mà vẫn giữ được tính an toàn, thân thiện với môi trường. Tùy vào độ khó và phức tạp của sản phẩm, trung bình 2 - 3 ngày một người có thể hoàn thành 1 đồ dùng bằng mây tre có giá 200 - 300 nghìn đồng.
Ông Vi Văn Quý - Phó Chủ tịch UBND huyện Con Cuông cho biết: Tuy quy mô của HTX mây tre đan bản Diềm còn nhỏ, nhưng sản phẩm có sức tiêu thụ tốt, thu hút nhiều khách hàng tiềm năng. ông qua Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) và Văn phòng Quốc gia về giảm nghèo cũng đã tạo cơ hội cho HTX mây tre đan bản Diềm phát triển. Năm 2018, bắt đầu có đơn đặt hàng từ nước ngoài như Đức, Pháp, Nhật... đến với bà con bản Diềm. Qua đó tạo đầu ra ổn định, giúp bà con yên tâm gắn bó và làm nghề truyền thống.
Theo ông Vi Văn Quý, Con Cuông có lợi thế về nguồn nguyên liệu sẵn có để phát triển làng nghề mây tre đan. Thời gian tới chính quyền địa phương sẽ tạo điều kiện cho các cơ sở nhỏ và vừa vay vốn, đồng hành cùng bà con mang sản phẩm xuất khẩu chính ngạch.
Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay không nằm ở đầu ra mà là lao động đáp ứng đơn hàng. Phần lớn bà con tham gia làng nghề là phụ nữ cao tuổi, ở nhà làm nông nghiệp và tranh thủ thời gian rảnh rỗi, lúc nông nhàn để đan lát. Nguồn lao động trẻ kế cận thiếu thốn là trở ngại đối với việc mở rộng quy mô HTX. Hiện huyện đang mở rộng đào tạo nghề nhằm thu hút lao động, đồng thời nâng cao chất lượng sản phẩm có tính cạnh tranh, tăng thu nhập và tạo sinh kế ổn định cho bà con, ông Quý cho biết thêm.
.png "Saigon Newport Corporation: Global reach, global connection")
