Tóm tắt sự việc
Một công ty cổ phần chế tạo ô tô (Công ty chế tạo) tham gia bảo hiểm hàng hoá theo Đơn bảo hiểm số 4586869 cấp ngày 24/08/2020 (Giấy sửa đổi, bổ sung số 1984575 ngày 24/08/2020) tại một doanh nghiệp bảo hiểm với số tiền bảo hiểm là 34.487.011.694 đồng Việt Nam. Ngày 01/12/2019, Công ty chế tạo đã ký Hợp đồng dịch vụ (Hợp đồng) với Bị đơn (Công ty vận chuyển), theo đó, Bị đơn nhận vận chuyển hàng hoá được bảo hiểm cho Công ty chế tạo từ Cảng Xingang, Trung Quốc tới Cảng Hải Phòng, Việt Nam theo các Vận đơn số CKPANXG2008169 và số HASLC2200800106.
Ngày 02/10/2020, khi tiến hành kiểm tra giao nhận hàng hoá tại Kho hàng Công ty chế tạo thuộc Khu Công nghiệp Gián Khẩu, xã Gia Trấn, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình, Công ty chế tạo phát hiện hàng hoá trong các container số TEMU8652994 và DRYU9733017 bị ẩm ướt và gửi Thông báo tổn thất đề ngày 05/10/2020 đến các bên có liên quan.
Doanh nghiệp Bảo hiểm (Nguyên đơn) đã trả tiền bồi thường bảo hiểm cho Công ty chế tạo và thế quyền của họ để đòi Công ty vận chuyển bồi hoàn số tiền đó nhưng Công ty vận chuyển không trả và phát sinh tranh chấp về nhiều vấn đề liên quan đến tổn thất hàng hóa (linh kiện). Dưới đây là tranh chấp về “bão” có phải là sự kiện bất khả kháng hay không. Bị đơn cho rằng bão làm hàng hóa bị tổn thất nên phải được coi là bất khả kháng và họ không phải bồi thường thiệt hại nhưng Nguyên đơn không chấp nhận và đã khởi kiện tại trọng tài, yêu cầu Bị đơn bồi hoàn số tiền 1.776.998.112 đồng Việt Nam (chưa bao gồm 10% thuế GTGT).
Quan điểm của bị đơn
Bị đơn cho rằng theo Điều 10 của Hợp đồng thì “bão” phải được coi là sự kiện bất khả kháng bởi vì, đó là: “... một sự kiện hoặc hoàn cảnh, hoặc sự kết hợp của các sự kiện hoặc hoàn cảnh, mà toàn bộ hoặc một phần, ngăn chặn hoặc không thể tránh khỏi sự chậm trễ của một bên trong việc thực hiện nghĩa vụ của mình theo Hợp đồng, nhưng không chỉ nếu và trong phạm vi các sự kiện hoặc hoàn cảnh không nằm trong sự kiểm soát hợp lý, trực tiếp hoặc gián tiếp, của bên bị ảnh hưởng và không thể tránh được nếu bên bị ảnh hưởng đã chăm sóc hợp lý, bao gồm nhưng không giới hạn bởi: chiến tranh, chiến sự (trong đó chiến tranh có được tuyên bố hay không), xâm lược, hành động của kẻ thù nước ngoài, huy động, trưng dụng, cấm vận, nổi loạn, cách mạng, nổi dậy, quân sự hoặc chiếm đoạt quyền lực, nội chiến, khủng bố, thảm hoạ tự nhiên theo luật pháp Việt Nam”.
Cơn bão Maysak đã gây ra tình trạng các container chứa hàng hoá đặt tại Gamman Terminal của cảng Busan (Hàn Quốc) bị ngập nước biển, gây hư hỏng gioăng (gasket) và sàn (floor) của container, và nước biển đã làm hư hại hàng hoá. Bị đơn cho rằng đây là sự kiện bất khả kháng, do đó, theo quy định tại khoản 2 Điều 351 Bộ luật dân sự năm 2015 (“Bộ luật dân sự”), khoản 2 Điều 151 Bộ luật hàng hải Việt Nam, khoản 1 Điều 294 Luật thương mại và khoản 4 Điều 10 của Hợp đồng, Bị đơn được miễn trách nhiệm khi vi phạm hợp đồng do sự kiện bất khả kháng.
Quan điểm của nguyên đơn
Về sự kiện bất khả kháng, Nguyên đơn căn cứ quy định tại Điều 156 Bộ luật dân sự và cho rằng bão Maysak không phải là sự kiện bất khả kháng, bởi lẽ: (a) bão Maysak không phải là sự kiện không thể lường trước được; (b) Bị đơn không chứng minh được đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết và khả năng cho phép với tư cách là bên cung cấp dịch vụ vận tải cho khách hàng của mình; và (c) Bị đơn không chứng minh được bão Maysak là nguyên nhân trực tiếp gây ra tổn thất. Ngoài ra, Bị đơn cũng không thực hiện nghĩa vụ thông báo theo quy định của Hợp đồng đối với trường hợp xảy ra sự kiện bất khả kháng.
Phán quyết trọng tài
Hội đồng Trọng tài cho rằng để được công nhận là sự kiện bất khả kháng thì sự kiện đó phải đáp ứng các điều kiện theo quy định tại Điều 156 Bộ luật dân sự. Bão Maysak mặc dù là một sự kiện xảy ra một cách khách quan nhưng không phải là không thể lường trước được trong quá trình thực hiện Hợp đồng, do đã được dự báo công khai bởi các cơ quan hữu trách và các Bên đều biết về sự xuất hiện của cơn bão này.
Hồ sơ vụ việc cũng cho thấy, không có bất cứ thông báo nào của Bị đơn về sự kiện bất khả kháng. Cũng không có bằng chứng về việc Bị đơn đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết và khả năng cho phép để khắc phục, hạn chế ảnh hưởng của sự kiện bão Maysak ở Busan, Hàn Quốc. Ngoài ra, Khoản 3 Điều 9 của Hợp đồng quy định: “Nếu thiệt hại phát sinh do [...] sự thiếu sót của Bên A (tức Bị đơn) trong quá trình nhận định nguy cơ về việc xảy ra thiệt hại, Bên A không thể vận dụng giới hạn trách nhiệm được quy định trong Luật Thương mại, Luật Hàng Hải và Vận đơn”.
Hội đồng Trọng tài cho rằng, Bị đơn đã không đánh giá đầy đủ nguy cơ gây ra thiệt hại của cơn bão Maysak nên đã không thông báo về sự kiện bất khả kháng và không áp dụng các biện pháp cần thiết và khả năng cho phép để khắc phục, hạn chế ảnh hưởng của sự kiện bão Maysak ở Busan, Hàn Quốc. Đây là thiếu sót của Bị đơn theo quy định tại khoản 3 Điều 9 của Hợp đồng. Vì những lý do nói trên, Bị đơn không thể căn cứ vào sự kiện bão Maysak để yêu cầu được miễn trách nhiệm đối với các tổn thất về hàng hoá mà Bị đơn nhận vận chuyển. Do đó, Hội đồng Trọng tài quyết định buộc Bị đơn phải bồi hoàn toàn bộ số tiền mà Nguyên đơn đã bồi thường cho người được bảo hiểm.
(*) Trọng tài viên VIAC
.jpg "Developing Green Logistics in the Transition to New-Generation Industrial Parks")
.png "KCN Việt Nam nhận giải Nhà phát triển bất động sản công nghiệp tiêu biểu")