Khi dòng chảy hàng hóa ngày càng phức tạp và phụ thuộc vào dữ liệu, an toàn chuỗi cung ứng không còn là việc “phòng ngừa rủi ro” – mà là một phần thiết yếu trong chiến lược vận hành và tăng trưởng của doanh nghiệp hiện đại.
Nguy cơ đa tầng: từ hacker đến nội gián
Các cuộc tấn công vào chuỗi cung ứng không còn là chuyện hiếm trong thời đại số hóa. Tin tặc có thể chiếm quyền truy cập vào hệ thống quản lý logistics, làm gián đoạn toàn bộ chuỗi vận hành chỉ với một email chứa mã độc. Từ các hệ thống quản lý tồn kho, đặt hàng đến theo dõi vận chuyển – bất kỳ điểm nào bị xâm nhập cũng có thể dẫn đến hậu quả dây chuyền nghiêm trọng.
Không chỉ có nguy cơ mạng, các vụ mất cắp container, giả danh tài xế, hay bẻ khóa kho hàng cũng gia tăng ở nhiều quốc gia châu Á và châu Phi, nơi các tuyến vận chuyển quốc tế thường đi qua. Trong khi đó, phá hoại từ nội bộ – do nhân viên bất mãn hoặc cấu kết với đối tác bên ngoài – cũng được xác định là nguyên nhân của gần 30% sự cố gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu theo khảo sát của TAPA năm 2023.
Các “chiêu” phá hoại ngày nay cũng rất tinh vi: can thiệp vào cảm biến theo dõi nhiệt độ, làm giả nhãn vận đơn, hoặc cố tình trễ giao hàng nhằm gây mất uy tín cho đối thủ cạnh tranh.
Quản trị rủi ro logistics không còn là chuyện ‘điều phối kho và xe’ – mà là nghệ thuật kết nối giữa con người, công nghệ và kiểm soát rủi ro ở từng điểm nút.
Kịch bản & phản ứng: phải tập dượt như phòng cháy chữa cháy
Nhiều doanh nghiệp dẫn đầu trong lĩnh vực vận tải – logistics hiện nay đã áp dụng kịch bản phản ứng sự cố, tương tự như diễn tập phòng cháy chữa cháy. Điều này bao gồm việc thiết lập quy trình 5 bước: phát hiện – đánh giá – cô lập – khôi phục – và rút kinh nghiệm. Đặc biệt, những doanh nghiệp có chuỗi cung ứng xuyên biên giới còn có “bản đồ rủi ro khu vực” theo từng tuyến đường – từ đó lên kế hoạch luân chuyển kho bãi, đổi lộ trình hoặc tăng cường giám sát khi cần thiết.
Các giải pháp blockchain đang dần được tích hợp để tạo ra một hệ thống theo dõi vận đơn không thể giả mạo. Công nghệ IoT và AI giúp cảnh báo sớm khi có thay đổi bất thường về lộ trình, mở thùng trái phép hay thay đổi môi trường hàng hóa.
Đặc biệt, vai trò của bộ phận IT nội bộ và bảo mật vật lý cần được phối hợp chặt chẽ hơn bao giờ hết. Một hacker có thể mở cửa kho bằng cách chiếm quyền điều khiển hệ thống kiểm soát ra vào – nếu chỉ một mắt xích sơ suất, cả chuỗi sẽ bị kéo đổ.
Chứng chỉ & kiểm toán: phòng ngừa bằng tiêu chuẩn hóa
Việc doanh nghiệp có chứng chỉ ISO 28000, TAPA TSR/FSR, hay các tiêu chuẩn vận tải an toàn như C-TPAT (Customs-Trade Partnership Against Terrorism) hiện đang là một “lợi thế mềm” khi đàm phán hợp đồng, nhất là trong các chuỗi cung ứng của khối EU – Mỹ.
Vai trò của auditor (kiểm toán viên) không chỉ dừng lại ở việc kiểm tra tuân thủ mà còn giúp doanh nghiệp xác định điểm yếu, lập bản đồ rủi ro theo chu kỳ và xây dựng chiến lược cải tiến dài hạn. Các auditor độc lập quốc tế thường cung cấp bản đánh giá theo khung “tiered risk model” – phân loại mức độ nguy cơ theo ngành, khu vực, loại hình vận chuyển và năng lực ứng phó của doanh nghiệp.
Trong khi đó, một số tập đoàn đa quốc gia đã xây dựng bảng điểm an toàn chuỗi cung ứng – nơi nhà cung ứng nào không đạt đủ điểm an toàn sẽ không được tiếp tục hợp tác, bất kể giá cả hay năng lực sản xuất.
Chứng chỉ an toàn không phải để trang trí trong hồ sơ đấu thầu – mà là ‘giấy thông hành’ cho doanh nghiệp trong chuỗi giá trị toàn cầu ngày càng khắt khe về tuân thủ và minh bạch.
Khi chuỗi cung ứng trở thành “mạch máu” của nền kinh tế số, doanh nghiệp không thể chỉ tập trung vào tốc độ và chi phí – mà phải xem an toàn là năng lực cạnh tranh cốt lõi. Càng phức tạp, càng số hóa, thì rủi ro càng khó lường – và chỉ những chuỗi cung ứng được thiết kế với tinh thần phòng ngừa toàn diện, minh bạch dữ liệu và hành động nhanh chóng mới có thể đứng vững trước biến động.
