Tìm giải pháp quản lý chất thải từ tàu và cảng biển

Hội thảo quốc gia và khu vực về quản lý chất thải từ tàu và cảng biển

Để giảm thiểu tình trạng tàu xả thải trái phép ra biển và nhằm cải thiện công tác xử lý chất thải tại các cảng biển Việt Nam, trong hai năm vừa qua, Bộ Giao thông vận tải và Cục Hàng hải Việt Nam đã hợp tác với Dự án “Suy nghĩ lại về nhựa - Giải pháp kinh tế tuần hoàn cho rác thải biển” do Liên minh châu Âu và Chính phủ Đức đồng tài trợ.

Từ tháng 4/2020 đến tháng 4/2022, Dự án “Suy nghĩ lại về nhựa” đã phối hợp với Bộ Giao thông vận tải và Cục Hàng hải Việt Nam thực hiện Dự án thí điểm “Quản lý chất thải từ tàu tại các cảng biển Việt Nam” tại cảng Tân Cảng Cát Lái (Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn). Dự án do Cơ quan hợp tác kỹ thuật quốc tế Pháp (Expertise France) triển khai, quản lý và được thực hiện với sự hợp tác chặt chẽ của Cục Hàng hải Việt Nam và Cảng vụ Hàng hải TP. HCM, cũng như được sự hỗ trợ của các chuyên gia hàng hải trong nước và quốc tế.

Tại Việt Nam, các tàu có thể chuyển chất thải đến các cơ sở tiếp nhận ở một số cảng. Tuy nhiên, nhiều cảng đang phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc cung cấp dịch vụ thu gom rác thải từ tàu một cách hiệu quả. Nhiều cảng biển Việt Nam chưa được trang bị các phương tiện, hệ thống tiếp nhận và xử lý chất thải tàu biển. Hầu hết các doanh nghiệp cảng biển đều ký kết hợp đồng với một đơn vị thu gom và xử lý chất thải bên ngoài, mặc dù Chính phủ đã xây dựng các quy định khuyến khích đầu tư, xây dựng các cơ sở tiếp nhận chất thải tại cảng (ví dụ: Thông tư 41/2017/TT-BGTVT của Bộ Giao thông vận tải, Luật Bảo vệ môi trường 2020). Nếu không thể chuyển chất thải lên các cơ sở tiếp nhận của cảng hoặc các hệ thống thu gom khác, các tàu ghé cảng Việt Nam sẽ đổ trái phép chất thải ra biển.

Trong quá trình triển khai tại cảng Cát Lái, dự án đã đưa ra một số khuyến nghị dựa trên cơ sở đánh giá hiện trạng tại cảng, rà soát văn bản pháp lý, thảo luận về các thông lệ tốt nhất đang áp dụng tại các cảng châu Âu. Dự án đã thiết kế xây dựng và triển khai thí điểm hệ thống khai báo chất thải trực tuyến, đề xuất xây dựng hệ thống thu phí bù chi mang tính khuyến khích hơn và chuẩn hóa các thủ tục kiểm soát (Sổ tay Quản lý chất thải từ tàu - SWMM) như các bên liên quan đã thống nhất gồm: Vinamarine, cảng vụ, các đơn vị quản lý rác thải.

Đại diện các Bộ, ngành liên quan trong nước và khu vực tham dự Hội thảo

Ông Nguyễn Hoàng, Phó cục trưởng Cục Hàng hải Việt Nam cho biết: “Hệ thống khai báo chất thải trực tuyến đã được triển khai thử nghiệm tại Cảng vụ Hàng hải TP. HCM và cũng đã được mô tả trong SWMM để cung cấp thông tin cho các bên liên quan, cảng có thể cung cấp dịch vụ thu gom, xử lý chất thải hiệu quả cho các tàu trong tương lai và giảm bớt các thủ tục hành chính cho các đại lý tàu biển”.

Ông Rui Ludivino, Tham tán thứ nhất, Phái đoàn Liên minh châu Âu tại Việt Nam đánh giá: “Áp dụng hệ thống thu phí bù chi sẽ thúc đẩy các tàu biển chuyển chất thải lên các cơ sở tiếp nhận tại cảng. Hệ thống này không chỉ mang lại lợi ích cho ngành vận tải biển mà còn mang lại lợi ích tài chính và hành chính cho các cảng và các bên liên quan, bao gồm cả đơn vị thu gom, xử lý chất thải. Điều này sẽ không chỉ giúp cảng tuân thủ đầy đủ các công ước quốc tế và quy định quốc gia mà còn là một ví dụ cho các cảng khác trong khu vực Biển Đông. Chúng tôi rất vui mừng khi hỗ trợ hoạt động này cho Việt Nam trên cơ sở chia sẻ kinh nghiệm và cách tiếp cận của các cảng biển châu Âu”.

Theo ông Jens Peter, chuyên gia chính về quản lý rác thải từ tàu của dự án “Suy nghĩ lại về nhựa”: “Điều quan trọng là chất thải thu được từ tàu phải tiếp tục được quản lý hợp lý trên đất liền và phù hợp với hệ thống quản lý chất thải đô thị và tuân thủ các quy định khác trong nước về xử lý cho đến khâu loại bỏ cuối cùng. Tất cả các bước từ thu gom đến xử lý và loại bỏ cuối cùng phải được quản lý một cách hiệu quả. Ví dụ, tại châu Âu, việc áp dụng đầy đủ hoặc một phần phương thức phí chất thải gián tiếp như vậy đã góp phần làm tăng đáng kể việc chuyển chất thải từ tàu lên các cơ sở tiếp nhận tại cảng của EU và làm giảm xả thải trái phép xuống biển. Chắc chắn, việc áp dụng phí gián tiếp rộng rãi hơn sẽ có tác động tích cực đến môi trường ở Đông Nam Á. Chúng tôi đã tích cực trao đổi và làm việc trong hai năm qua và sẽ phổ biến các kết quả của dự án thí điểm tới các cảng khác của Việt Nam và góp phần tăng cường hợp tác khu vực về quản lý chất thải từ tàu”.

Ông Nguyễn Phương Nam, Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn đại diện đơn vị thực hiện thí điểm Dự án Quản lý chất thải từ tàu tại các cảng biển Việt Nam trình bày các giải pháp

Tại Hội thảo, các thành viên tham dự đều đánh giá cao sự tham gia của cảng Tân Cảng Cát Lái và các đại diện Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn với các thông tin và đóng góp có giá trị giúp cho giai đoạn 1 của dự án thành công với nhiều giải pháp rất thiết thực. Ngay tại Hội thảo, đại diện TCSG cũng đã chia sẻ nhiều kinh nghiệm và đề xuất các biện pháp quản lý chất thải từ tàu ở tầm khu vực, việc thu phí gián tiếp về xử lý rác đảm bảo hài hòa khi tàu ghé nhiều cảng trong cùng một khu vực... Tân Cảng sài Gòn cam kết sẽ đồng hành trong các dự án nhằm xanh hóa cảng biển, giảm khí Cacbonic và các chất gây ô nhiễm trong và ngoài khu vực Cảng, góp phần thực hiện các cam kết của Chính phủ Việt nam về bảo vệ môi trường, chống biến đổi khí hậu tại COP 26.