Theo Quyết định 442/QĐ-TTg phê duyệt điều chỉnh quy hoạch tổng thể hệ thống cảng biển Việt Nam thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 (ngày 22/5/2024), Cảng biển Bà Rịa - Vũng Tàu (BRVT) nằm trong nhóm cảng biển số 4, vùng kinh tế trọng điểm phía nam.
BRVT không chỉ là cửa ngõ hướng ra biển của vùng Đông Nam bộ, là một trong những đầu mối chính của Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) trong giao lưu thương mại quốc tế, mà còn là cửa ngõ ra biển của hành lang kinh tế phía nam của tiểu vùng sông Mekong mở rộng. Các quy hoạch về phát triển cảng biển từ trước đến nay, cảng biển BRVT luôn được xác định là cảng quốc gia, cửa ngõ quốc tế, không chỉ đảm nhiệm vai trò cửa ngõ hướng ra biển của toàn vùng mà còn hướng tới chức năng trung chuyển quốc tế.
Khu vực cảng biển BRVT hiện nay là khu vực Vũng Tàu - Cái Mép - Thị Vải. Đây là khu vực có vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên rất thuận lợi để phát triển cảng. Hầu như toàn bộ các khu bến này nằm trong vịnh Gành Rái và sông Cái Mép - Thị Vải.
Các bến cảng container khu vực Cái Mép hiện đứng thứ 32 trên thế giới về công suất và đứng thứ 12 về chỉ số hoạt động tốt nhất. Các bến cảng đã tiếp nhận thế hệ tàu container có trọng tải lớn nhất thế giới hiện nay, với trọng tải lên đến 232.000 DWT và sức chứa trên 24.000 TEU. Các bến cảng ở Cái Mép - Thị Vải được đầu tư khá đồng bộ và trang thiết bị hiện đại. Nhiều bến cảng có sự tham gia liên doanh của những nhà khai thác cảng, hãng tàu hàng đầu thế giới đến từ các nước Pháp, Mỹ, Đan Mạch, Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore… Các nhà đầu tư nước ngoài không chỉ mang đến nguồn lực đầu tư, công nghệ khai thác, quản lý tiên tiến mà thúc đẩy kết nối cảng biển với mạng lưới cảng toàn cầu.
Năm 2023, mặc dù nền kinh tế thế giới gặp nhiều khó khăn, cảng biển BRVT vẫn thông quan gần 113 triệu tấn hàng hóa, chiếm hơn 14% tổng khối lượng hàng hóa thông quan toàn hệ thống cảng biển Việt Nam.
Từ đầu năm đến nay, Cảng biển BRVT liên tục đón các tàu có trọng tải lớn đi trực tiếp sang Châu Âu. Điều này cho thấy sự hồi phục nhu cầu tiêu dùng từ các nước nhập khẩu, đưa tăng trưởng của các doanh nghiệp cảng biển tốt hơn. BRVT luôn là 1 trong 3 địa phương có sản lượng container thông qua cảng cao so với cả nước.
“Điểm yếu” của hệ thống cảng biển Việt Nam từ trước đến nay là tính kết nối; tuy nhiên, cảng biển BRVT đang có lợi thế lớn. Theo ông Phạm Anh Tuấn, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Tư vấn thiết kế cảng - kỹ thuật biển (Portcoast Corp), về hạ tầng kết nối, hệ thống cảng biển khu vực Vũng Tàu - Cái Mép - Thị Vải hiện được kết nối qua 3 phương thức chính, gồm đường biển, đường bộ và đường thủy nội địa. Tuy nhiên, theo quy hoạch, hệ thống cảng biển sẽ được kết nối đủ 5 phương thức vận tải với việc đại dự án sân bay Long Thành đang được xây dựng và tuyến đường sắt Biên Hòa - Vũng Tàu trong tương lai.
Theo đó, về mạng lưới đường bộ, hệ thống cảng kết nối với các mạng lưới giao thông liên vùng, gồm: QL51 (8 làn xe) đang khai thác; đường liên cảng (6 - 10 làn xe) kết nối với cầu Phước An và cao tốc Bến Lức - Long Thành (đang xây dựng); cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu (6 - 8 làn xe) đang xây dựng; Vành đai 4 TP.HCM (4 - 8 làn xe) đang chuẩn bị đầu tư. Các tuyến kết nối với mạng giao thông liên vùng gồm: tuyến Cái Mép - Phước Hòa đang khai thác sẽ kết nối với cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu; tuyến Mỹ Xuân - Ngãi Giao (4 làn xe) kết nối khu Mỹ Xuân với các tuyến cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu và Vành đai 4.
Hệ thống cảng kết nối với vùng Đông Nam bộ cực kỳ thuận lợi qua các tuyến sông nội vùng Đông Nam bộ như: sông Cái Mép, Giò Gia, Đồng Tranh, Lòng Tàu, Nhà Bè, Sài Gòn hoặc sông Đồng Nai. Các tuyến này đi chung với luồng hàng hải, cho phép phương tiện thủy nội địa trọng tải đến 10.000 tấn với sức chở 300 - 400 TEU.
Đối với vùng Đồng bằng sông Cửu Long, từ nhiều năm nay, Chính phủ với sự hỗ trợ vốn từ Ngân hàng Thế giới và các định chế tài chính quốc tế, đã nỗ lực phát triển mạng lưới vận tải thủy nhằm kết nối các hành lang vận tải liên vùng từ Đồng bằng sông Cửu Long với khu vực Đông Nam bộ và Cái Mép - Thị Vải. Tuyến luồng từ phao số 0 vào khu vực Cái Mép vừa được nạo vét đến độ sâu -15,5 m và bề rộng 350 m. Bộ Giao thông vận tải đang tiếp tục triển khai dự án phân luồng giao thông khu vực vịnh Gành Rái. Các dự án nâng cấp phân luồng sẽ nâng cao năng lực hàng hải cho tàu vào rời khu cảng Cái Mép - Thị Vải và các cảng biển vùng Đông Nam bộ.
Theo Quyết định 442/QĐ-TTg, đến năm 2030 hàng hóa thông qua nhóm cảng biển số 4 được dự báo từ 500 đến 564 triệu tấn (hàng container từ 29 đến 33 triệu TEU, chưa bao gồm hàng trung chuyển quốc tế); hành khách từ 2,8 đến 3,1 triệu lượt khách. Tầm nhìn đến năm 2050, nhóm cảng biển này đáp ứng nhu cầu thông qua hàng hóa với tốc độ tăng trưởng bình quân khoảng từ 3,5 đến 3,8%/năm; hành khách tăng trưởng bình quân khoảng từ 0,9 đến 1,0 %/năm.
Sân bay Long Thành sau khi hoàn thành đưa vào sử dụng sẽ kết nối với chuỗi cung ứng logistics, kết hợp hàng không - hàng hải với các cảng biển của BRVT. Tuyến đường sắt Biên Hòa - Vũng Tàu đã được quy hoạch và đang nghiên cứu chuẩn bị đầu tư, sẽ có tuyến nhánh dài 5,3 km kết nối vào khu cảng biển Thị Vải và tuyến nhánh dài 9,1 km kết nối vào khu cảng biển Cái Mép và trung tâm logistics Cái Mép Hạ. Với năng lực vận tải khối lượng lớn và kết nối với tuyến đường sắt Bắc - Nam, sẽ mở rộng phạm vi hấp dẫn của cảng biển BRVT trong tương lai không xa.
