FTZ là nền tảng cho sự phát triển logistics hiện đại, nơi các doanh nghiệp có thể tận dụng các ưu đãi để tối ưu chi phí và thời gian vận chuyển. Theo Báo cáo Logistics Việt Nam 2024, tỷ trọng chi phí logistics tại Việt Nam đang ở mức 16-20% GDP – cao hơn nhiều so với mức trung bình của thế giới (khoảng 11%). Sự ra đời của FTZ giúp giảm chi phí này thông qua cải thiện hạ tầng, đẩy mạnh số hóa quy trình vận chuyển và nâng cao hiệu quả kho bãi.
Ngoài ra, FTZ còn đóng vai trò kết nối logistics đa phương thức. Các khu vực như cảng biển, đường sắt, và đường bộ được tích hợp để đảm bảo sự lưu thông nhanh chóng, giúp hàng hóa dễ dàng tiếp cận thị trường trong và ngoài nước. Ví dụ, việc xây dựng FTZ gắn liền với cảng biển Liên Chiểu tại Đà Nẵng là một bước đi chiến lược để kết nối hành lang kinh tế Đông Tây, thúc đẩy liên kết vùng miền Trung với ASEAN.
UAE – Điểm đến hàng đầu của logistics toàn cầu
Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất (UAE) hiện là một trong những quốc gia dẫn đầu về phát triển FTZ. Jebel Ali Free Zone (JAFZA) là minh chứng điển hình, với hơn 8.700 doanh nghiệp hoạt động, đóng góp khoảng 23% GDP của Dubai. JAFZA đã thành công nhờ sự đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng cảng biển và kết nối logistics, cùng với chính sách miễn thuế và môi trường kinh doanh cởi mở.
Điểm nổi bật khác là mô hình tích hợp dịch vụ logistics xanh. JAFZA áp dụng các giải pháp năng lượng mặt trời tại kho bãi, sử dụng xe tải điện và giảm thiểu khí thải CO₂, tạo lợi thế trong việc thu hút các nhà đầu tư có trách nhiệm môi trường.
Singapore – Trung tâm thương mại hiện đại của Đông Nam Á
Singapore đã phát triển các FTZ như một phần chiến lược quốc gia, biến nước này thành trung tâm trung chuyển lớn nhất Đông Nam Á. Các FTZ như Jurong Island không chỉ cung cấp kho bãi hiện đại mà còn ứng dụng các công nghệ tiên tiến như blockchain để quản lý chuỗi cung ứng, giúp giảm thiểu gian lận và tăng tốc độ giao dịch.
Chính phủ Singapore cũng hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc đào tạo nhân lực logistics và áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để dự báo nhu cầu, tối ưu hóa vận tải và giảm chi phí lưu kho.
Trung Quốc – Động lực tăng trưởng từ FTZ đa năng
Với hơn 20 khu thương mại tự do, Trung Quốc đã tận dụng FTZ để phát triển các ngành công nghiệp có giá trị gia tăng cao. Khu FTZ Thượng Hải được biết đến như một trung tâm thử nghiệm các chính sách kinh tế mới, bao gồm các thủ tục hải quan đơn giản và quy trình xuất nhập khẩu nhanh chóng.
Ngoài ra, Trung Quốc còn tập trung vào việc xây dựng các FTZ gần các cảng biển lớn, tạo điều kiện thuận lợi cho việc xuất khẩu hàng hóa ra thế giới. Đây là mô hình mà Việt Nam hoàn toàn có thể học hỏi khi triển khai FTZ tại các khu vực như Hải Phòng và TP. Hồ Chí Minh.
Tuy nhiên, thách thức lớn nhất của Việt Nam là thiếu sự đồng bộ trong quy hoạch hạ tầng. Đường bộ, đường sắt và cảng biển ở nhiều địa phương chưa được kết nối hiệu quả, làm tăng chi phí và giảm khả năng cạnh tranh. Bên cạnh đó, thủ tục hành chính phức tạp và sự thiếu rõ ràng trong các chính sách ưu đãi cũng là những rào cản đáng kể.
Để vượt qua các thách thức này, Việt Nam cần đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong quản lý FTZ. Ví dụ, việc áp dụng hệ thống hải quan tự động và phần mềm quản lý chuỗi cung ứng sẽ giúp giảm thời gian thông quan và tối ưu hóa quy trình logistics. Ngoài ra, cần học hỏi kinh nghiệm từ Singapore trong việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt trong các lĩnh vực quản lý kho bãi và vận tải quốc tế.
FTZ không chỉ là chiến lược để giảm chi phí logistics mà còn là nền tảng nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Để tận dụng tối đa lợi ích từ FTZ, Việt Nam cần giải quyết các điểm nghẽn về hạ tầng và thủ tục hành chính, đồng thời đẩy mạnh hợp tác quốc tế và đầu tư công nghệ.
Tác giả tin rằng, với sự quyết tâm của chính phủ và sự tham gia chủ động của doanh nghiệp, các FTZ tại Việt Nam có thể trở thành hình mẫu phát triển mới của khu vực. Đây không chỉ là cơ hội kinh tế mà còn là cách để Việt Nam định hình lại vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đảm bảo sự phát triển bền vững và toàn diện trong tương lai.
.jpg "Bài 2: Xu hướng logistics bền vững: Phát triển khu thương mại tự do xanh tại Việt Nam")
.jpg "Part 2: Sustainable Logistics Trends: Developing Green Free Trade Zones in Vietnam")
