Ma mị xoè Thái

Cho dù những cuộc vui của gia đình như lễ mừng nhà mới, cưới hỏi hay những lễ hội lớn của bản Mường như lễ mừng cơm mới, hội rằm tháng Giêng, tết “xíp xí”, lễ hội hái hoa ban... điệu xòe không thể vắng bóng. Điệu xòe sang trọng như điệu múa ba-lê của Châu Âu nhưng cũng rất đỗi gần gũi, bình dân, hòa nhịp cùng tiếng “khắp” (dân ca Thái) trong thanh âm rộn ràng, xao xuyến của những khèn bè, trống, chiêng,...

Xòe không chỉ là “đặc sản” của người Thái, mà có xòe Mường, xòe Tày, nhưng xòe Thái là nổi bật hơn cả, trầm bổng hơn, ảo diệu hơn. Bởi vì xòe Thái có “dàn nhạc” rất hoành tráng gồm khèn bè, trống, mõ, ống nứa. Những âm thanh ấy khi kết hợp lại với nhau tạo nên bản hòa tấu độc đáo, trầm bổng lạ thường tạo nên một bản nhạc nền rất đặc biệt tôn thêm vẻ đẹp đến ma mị của xòe. Một cảm xúc vô cùng phấn chấn khi mỗi chúng ta được lẫn vào vòng xòe mới cảm nhận được sự quyến rũ khó lường của xòe, tay cầm tay trao nhau hơi ấm, trao nhau tình thương mến, sự sẻ chia, quyện tròn xung quanh đống lửa hồng rực sáng.

Xoè không đơn giản chỉ là điệu múa cho vui mà ẩn chứa trong đó những ngôn ngữ đặc biệt. Mỗi một động tác, dáng đứng, điệu đi, một cách xếp đội hình, cách chuyển động dù là rất nhỏ nhưng đều chứa những cung bậc, sắc thái, tình cảm khác nhau. Đó là tình yêu cuộc sống da diết, nồng nàn, tình cảm nam nữ thắm thiết, tình vợ chồng thủy chung, son sắt, khát vọng trong lao động, sản xuất, chiến đấu...

Tất cả những điều đó đã được người Thái kết tinh lại như những viên ngọc quý, từ đó gửi gắm vào từng điệu xoè làm điệu xòe như cao sang hơn, lộng lẫy hơn, chứa đựng những tinh hoa từ ngàn đời nay của người Thái.

Một điều hấp dẫn làm ta thêm mê mẩn nữa của xòe Thái đó là trang phục của phụ nữ múa. Những cô gái mặc váy với hoa văn được thêu thùa tinh tế với chiếc áo cóm gợi cảm, lại thêm chiếc khăn đỏ dài quàng qua cổ như những cô tiên đang múa cho Ngọc Hoàng thưởng thức vậy.

Về không gian của xòe Thái không phải nhỏ hẹp mà không gian vòng múa rất lớn, thu hút tới cả trăm, ngàn người tham gia, gọi là “đại xòe”. Điều này chứng tỏ rằng xòe Thái mang tính cộng đồng cao, không bảo thủ mà luôn luôn rộng mở, như tâm hồn của người Thái luôn phóng khoáng, lãng mạn và cực kỳ hiếu khách.

Hiện nay, văn hóa Thái còn gìn giữ được sáu điệu xòe cổ. Điệu “khấm khăn mời lẩu” nghĩa là nâng khăn mời rượu để tỏ lòng yêu quý và mến khách. Điệu “phá xí” có nghĩa là bỏ bốn, tượng trưng cho bốn phương trời đất, sự đoàn kết trao đổi, tình cảm của con người. Điệu “đổn hôn”, điệu này tiến, lùi và nhào ra phía trước, lùi về sau thể hiện việc dẫu trời đất có giông bão, sóng gió nhưng tình cảm con người với con người luôn “trước sau như một”. 

Điệu “nhôm khăn” tức tung khăn thể hiện niềm vui mùa lúa bội thu, cất nhà mới, sinh con, thêm cháu, cưới xin... Điệu “ỏm lọm tốp mư” tiếng Việt có nghĩa là vòng tròn cổ tay thể hiện sự vui mừng gặp gỡ, bịn rịn khi chia tay nhau sau mỗi cuộc xòe. Đặc biệt điệu “khắm khen” tức điệu nắm tay nhau vòng tròn, biểu hiện cho tình đoàn kết các dân tộc anh em trong cộng đồng người Việt. Qua đó ta thấy xòe Thái góp phần tăng cường giao lưu văn hóa giữa các vùng miền, các quốc gia

Mỗi chúng ta có lẽ không ai không xao động khi được nắm tay các thiếu nữ xinh đẹp trắng hồng như bông hoa của núi rừng xòe quanh đống lửa, trong men rượu cần chếnh choáng cùng hòa vào tiếng khèn, trống, mõ rộn rã. Cảm giác ấy lâng lâng như thực như mơ như trong cổ tích. Hai thái cực thực và mê ấy đan xen vào nhau khiến cho xoè như một chất “ma túy” rất dễ nghiện và rất khó cưỡng lại sự quyến rũ của nó. Xòe cứ từ từ thôi miên ta, dẫn ta bước đi trong niềm hân hoan của tình đoàn kết, của nghệ thuật thật thanh cao cũng rất đỗi bình dị, rất đỗi gần gũi như những người dân tộc Thái chân chất, thật thà lại có tâm hồn nghệ sĩ bay bổng.

Chính những nét độc đáo, giàu tính thẩm mỹ, giàu tính nghệ thuật, nhân văn, tính cộng đồng, giàu bản sắc dân tộc ấy mà xòe Thái đã trở thành một nét văn hóa đặc sắc cần được bảo tồn và phát triển và quảng bá rộng rãi góp phần thúc đẩy sự phát triển của du lịch, cải thiện đời sống mọi mặt của đồng bào Thái ở các địa phương.