AI hoạch định nhu cầu 2026: tin vào “máy” hay kỷ luật vận hành?

Dữ liệu vào: ít “ồn” hơn là nhiều “điểm”

AI rất nhạy với “độ ồn” của dữ liệu bán hàng: khuyến mãi chồng khuyến mãi, đổi mã SKU, báo cáo trễ… làm mô hình mất ổn định. Bước đầu tiên là vệ sinh và làm giàu dữ liệu: chuẩn hóa lịch sự kiện marketing, gắn thuộc tính thời tiết - mùa, đánh dấu bất thường chuỗi cung ứng, và kết nối tồn theo vị trí. Khi dữ liệu sạch, mô hình (từ gradient boosting đến transformer thời gian) mới học được tín hiệu thực. Đừng chạy đuổi theo thuật toán “mốt” nếu lịch sử dữ liệu vẫn rối; một mô hình “vừa đủ tốt” trên dữ liệu tốt sẽ thắng mô hình “xịn” trên dữ liệu bẩn.

Vòng điều chỉnh ngắn: dự báo chỉ có nghĩa khi kích hoạt được hành động

Giá trị của dự báo không nằm trên dashboard, mà ở lệnh mua - sản xuất - điều chuyển được phát đi. Vòng điều chỉnh nên rút xuống tuần, thậm chí ngày với nhóm SKU nhanh: mô hình xuất dự báo, hệ thống đề xuất quyết định (điều chuyển giữa DC - MFC - cửa hàng, đặt mua bổ sung, đổi tuyến vận tải), con người duyệt theo ngưỡng. Cấu trúc RACI rõ ràng giúp tránh “điểm mờ” trách nhiệm khi dự báo sai lệch: ai duyệt, ai chịu chi phí, ai rút kinh nghiệm vào thông số mô hình. Khi quyết định vận hành được “liên động” theo dự báo, tác động tài chính mới xuất hiện.

Dự báo mượt nhưng tồn kho “khóa cứng” không nhúc nhích; KPI chỉ tính sai số, không đo chi phí thiếu - thừa; không có nhãn sự kiện marketing; thay mã SKU không có bảng ánh xạ; không có cơ chế duyệt nhanh điều chuyển; và thiếu “hậu kiểm” tài chính theo chu kỳ. Gặp 2-3 dấu hiệu, dừng mở rộng và xử lý gốc rễ.

Từ forecast sang “tồn mục tiêu” và năng lực vận tải

Dự báo tốt phải chảy vào “tồn mục tiêu” (target inventory) theo vị trí, có buffer theo độ bất định và thời gian bổ sung. Với tuyến đường biển/đường sắt dài ngày, buffer theo mùa và sự kiện cao điểm là bắt buộc. Ở chặng không - bộ, cần móc nối dự báo với slot/ULD/container theo tuần, gắn điều khoản linh hoạt trong hợp đồng vận tải để khóa năng lực sớm nhưng vẫn có “cửa” điều chỉnh. Đừng quên kết nối dự báo với kế hoạch bao bì - lao động - ca làm: tồn đúng mà không có công suất bốc xếp thì vẫn vỡ trận.

Sai số tuyệt đối theo nhóm SKU là cần, nhưng chưa đủ. Đo thêm tỷ lệ thiếu hàng có doanh thu; chi phí tồn vượt; chi phí điều chuyển; chi phí vận tải phát sinh do đặt gấp; và tác động biên lợi nhuận theo chiến dịch. Khi dự báo “đo bằng tiền”, cuộc trò chuyện giữa tài chính - vận hành - thương mại mới cùng tiếng nói.

AI không thay thế kỷ luật; AI khuếch đại kỷ luật. Một mô hình khá, dữ liệu sạch, vòng điều chỉnh ngắn, hợp đồng vận tải linh hoạt và KPI “đo bằng tiền” sẽ tạo tác động thật lên P&L. Ngược lại, đổ tiền vào thuật toán mà bỏ qua vệ sinh dữ liệu, quyền quyết định và năng lực thực thi, doanh nghiệp sẽ có những dự báo đẹp trên màn hình - và những kệ hàng vẫn trống hoặc chất đống ngoài bãi.