“Lách luật”: Cảnh báo từ các cuộc truy quét thuế quan toàn cầu

Tăng thuế, siết kiểm tra: Sóng ngầm đã nổi

Chính sách tăng thuế mới tại Mỹ, đặc biệt với hàng hóa đến từ châu Á, đang tạo ra một cơn sóng ngầm khổng lồ trên các tuyến logistics toàn cầu. Không chỉ gây xáo trộn dòng container giữa Ấn Độ và Mỹ – nơi mà khoảng 18% kim ngạch xuất khẩu của Ấn Độ phụ thuộc, các đòn thuế mới còn tạo ra “cơn sốt” di chuyển đơn hàng khỏi các vùng rủi ro cao.

Đặc biệt trong các ngành hàng nhạy cảm như dệt may, giày dép và sản phẩm tiêu dùng, nơi các doanh nghiệp Mỹ đã bắt đầu tính toán lại nguồn cung thay vì chịu chi phí đội giá thêm 25% thậm chí 50%.

“Lách” không khéo, cái giá sẽ rất đắt

Việc gian lận thuế quan không chỉ là hành vi vi phạm pháp luật mà còn là hành động phá vỡ sự minh bạch trong chuỗi cung ứng. Các cuộc kiểm tra không chỉ nhằm vào từng lô hàng mà còn xem xét toàn bộ lịch sử nhập khẩu, hồ sơ doanh nghiệp, sự liên kết giữa các bên trung gian, và thậm chí truy ngược cả dữ liệu vận tải và chứng từ ngân hàng.

Trong môi trường logistics số hóa, không gian cho “lách luật” ngày càng thu hẹp. Chỉ cần một CO không khớp với hành trình hàng hóa, một dấu vết bất thường trong hệ thống khai báo hải quan, doanh nghiệp sẽ bị đưa vào diện theo dõi đặc biệt, đối mặt với việc hàng bị giữ lại, phạt hành chính, hoặc nặng hơn là cấm xuất khẩu vào các thị trường lớn như Mỹ và EU. Những doanh nghiệp từng dựa vào nguồn CO không rõ ràng, hoặc khai sai mã HS để “né” thuế đang là đối tượng bị truy vết nghiêm ngặt nhất hiện nay.

Không chỉ Mỹ, làn sóng tuân thủ đang toàn cầu hóa

Không chỉ riêng Mỹ, các nền kinh tế khác như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc cũng đang đẩy mạnh yêu cầu về tính minh bạch chuỗi cung ứng. Việc truy xuất nguồn gốc từng được xem như yêu cầu trong ngành nông sản và thực phẩm – giờ đây đã lan sang cả sản phẩm công nghiệp, điện tử, dệt may, da giày.

Trong khi đó, một bộ phận doanh nghiệp Việt Nam vẫn có tâm lý “né thuế là chuyện phổ biến”, dẫn đến sự lệch pha trong nhận thức và hành động. Họ quên rằng, một sai sót nhỏ trong kê khai có thể khiến toàn bộ lô hàng bị hủy hợp đồng, và quan trọng hơn, làm mất niềm tin của đối tác quốc tế – điều mà không một khoản lợi nhuận ngắn hạn nào có thể bù đắp.

Doanh nghiệp Việt cần làm gì để chủ động ứng phó?

Thay vì loay hoay tìm cách “vượt rào”, điều doanh nghiệp Việt cần nhất hiện nay là củng cố hệ thống tuân thủ nội bộ. Trước tiên, cần xây dựng quy trình kiểm tra chéo hồ sơ chứng từ – từ CO, mã HS, hợp đồng mua bán, vận đơn – nhằm đảm bảo tính thống nhất, minh bạch và đầy đủ trước khi khai báo. Thứ hai, cần đầu tư vào năng lực nhân sự hiểu biết sâu về quy định hải quan quốc tế, đặc biệt là các cập nhật mới từ CBP, EU Taxation and Customs Union hay WTO.

Ngoài ra, các doanh nghiệp logistics cần chủ động kết nối với các tổ chức chứng nhận, các hiệp hội ngành hàng để cập nhật thông tin, đồng thời tập huấn nhân sự định kỳ về quản trị rủi ro pháp lý trong vận chuyển quốc tế. Việc áp dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc bằng blockchain hoặc mã QR gắn liền với mỗi đơn hàng cũng đang được nhiều công ty tiên tiến triển khai, nhằm tăng độ tin cậy và giảm nguy cơ bị đánh giá “rủi ro cao”.

Từ bài học cảnh tỉnh đến chiến lược sống còn

Làn sóng tăng thuế và kiểm soát gắt gao từ các nền kinh tế lớn đang đặt doanh nghiệp toàn cầu vào một thời kỳ mới – thời kỳ mà lợi thế không còn nằm ở chi phí thấp hay tốc độ giao hàng, mà nằm ở sự minh bạch và tuân thủ pháp lý. Với Việt Nam, đây không chỉ là lời cảnh tỉnh mà còn là cơ hội để sàng lọc, tái cấu trúc ngành logistics, hướng tới chuẩn mực cao hơn. Những doanh nghiệp biết đầu tư vào quản trị rủi ro và chứng minh năng lực tuân thủ sẽ là những người còn chỗ đứng trong chuỗi cung ứng thế giới. Còn lại, những kẻ chọn con đường “lách luật” sớm muộn cũng sẽ tự đào thải chính mình ra khỏi sân chơi toàn cầu, không bằng án phạt, thì cũng bằng sự mất niềm tin từ đối tác.