Sự phủ quyết từ Washington và hồi chuông cảnh báo đối với khung phát thải ròng bằng 0
Việc chính quyền Mỹ dưới thời Donald Trump bác bỏ Khung phát thải ròng bằng 0 (Net-Zero Emissions Framework) do IMO đề xuất đã ngay lập tức tạo ra làn sóng lo ngại trong toàn ngành vận tải biển, đặc biệt khi lý do được đưa ra là kế hoạch này sẽ tạo ra “một loại thuế ẩn lên người tiêu dùng Mỹ”. Khung phát thải của IMO vốn hướng tới việc giảm dần và tiến tới triệt tiêu lượng khí nhà kính phát ra từ vận tải biển – một lĩnh vực đóng góp tới gần 3% tổng lượng phát thải toàn cầu. Tuy nhiên, theo phía Mỹ, việc bắt buộc chuyển đổi sang các loại nhiên liệu mới đắt đỏ và chưa phổ biến trên quy mô toàn cầu như amoniac, hydro hay methanol sẽ gây thiệt hại nặng nề cho người dân Mỹ, đồng thời tạo lợi thế cho Trung Quốc – nơi kiểm soát phần lớn chuỗi cung ứng nhiên liệu xanh và đóng tàu thế hệ mới.
Khi nhiên liệu xanh trở thành công cụ cạnh tranh địa chính trị
Bên dưới bề nổi môi trường, khung phát thải ròng bằng 0 đang dần trở thành công cụ cạnh tranh địa chính trị mới. Mỹ ủng hộ việc sử dụng LNG và nhiên liệu sinh học – những lựa chọn mà họ có lợi thế sản xuất và công nghệ. Trong khi đó, châu Âu lại nghiêng về các giải pháp không carbon như amoniac và hydro, vốn đòi hỏi chi phí đầu tư khổng lồ và phụ thuộc nhiều vào công nghệ tái tạo.
Trung Quốc, với năng lực vượt trội trong sản xuất pin nhiên liệu, điện gió và năng lượng mặt trời, đang âm thầm củng cố vị thế nhà cung cấp trung tâm cho các giải pháp nhiên liệu thay thế toàn cầu. Bất kỳ khuôn khổ quốc tế nào mang tính bắt buộc sử dụng các loại nhiên liệu đặc biệt đều sẽ tái phân phối quyền lực năng lượng và cơ hội thương mại.
Rủi ro chính sách lan sang chuỗi logistics toàn cầu
Việc vận tải biển trở thành mục tiêu chính sách đối đầu mang lại một hệ quả rõ ràng: rủi ro pháp lý và chi phí chính sách đang leo thang trong toàn bộ chuỗi logistics. Các doanh nghiệp vận tải giờ không chỉ phải lo về giá nhiên liệu hay hiệu suất khai thác mà còn phải cập nhật liên tục các quy định môi trường khác biệt giữa các khu vực.
Khả năng xảy ra “cuộc chiến tiêu chuẩn” là hoàn toàn có thể khi Mỹ, EU, Trung Quốc và các khối thương mại khác có thể áp dụng tiêu chí riêng về khí thải, tiêu chuẩn tàu xanh và cả các khoản phụ phí carbon (carbon levy). Viễn cảnh một con tàu tuân thủ tiêu chuẩn Mỹ nhưng lại không được cấp phép vào cảng châu Âu là hoàn toàn có thể xảy ra, kéo theo sự phân mảnh chưa từng có trong ngành logistics vốn được xây dựng trên tính chuẩn hóa toàn cầu.
Động thái “trả đũa” và hệ quả cho ngành vận tải
Điểm đặc biệt đáng quan ngại là Mỹ không chỉ phản đối khung phát thải mà còn cảnh báo sẽ có hành động trả đũa với các quốc gia ủng hộ kế hoạch này. Điều đó mở ra khả năng rất thật về một “cuộc chiến thuế xanh”, nơi các khoản phụ thu, biện pháp kỹ thuật và hạn chế thị trường sẽ được sử dụng như công cụ trả đũa qua lại.
Kịch bản xấu hơn là việc các doanh nghiệp vận tải, cảng biển và chuỗi cung ứng bị cuốn vào vòng xoáy chính sách trái chiều, phải lựa chọn phe tuân thủ và đánh đổi thị trường. Một số hãng tàu thậm chí đã bắt đầu chuẩn bị kịch bản vận hành kép: một đội tàu đáp ứng tiêu chuẩn Mỹ, và một đội tàu khác đáp ứng tiêu chuẩn châu Âu, với chi phí đội lên hàng trăm triệu USD.
Điều nguy hiểm nhất không nằm ở giá cước hay tiêu chuẩn kỹ thuật mà là ở tính bất định – rủi ro chính sách và địa chính trị giờ đã trở thành yếu tố trung tâm chi phối ngành vận tải biển, vốn từng được xem là khu vực trung lập và ổn định nhất trong thương mại toàn cầu.
Làn sóng “thuế xanh” và các khung chính sách môi trường đang dần biến vận tải biển từ một lĩnh vực kỹ thuật trở thành chiến địa địa chính trị. Câu hỏi không còn là “chọn công nghệ nào” mà là “chọn đứng ở đâu” trong bản đồ lợi ích toàn cầu. Với Việt Nam, điều đó đồng nghĩa với một bài toán chiến lược: làm thế nào để không trở thành nạn nhân thụ động của các chính sách áp đặt từ bên ngoài mà vẫn duy trì được sức cạnh tranh và chủ quyền vận hành trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Không phải công nghệ, mà chính chính sách và vị trí địa chính trị sẽ quyết định ai là người chiến thắng trong cuộc đua nhiên liệu xanh toàn cầu.
Đã đến lúc cần một chiến lược hàng hải và logistics toàn diện mang tầm nhìn địa chính trị và năng lực dự báo chính sách quốc tế. Những quốc gia biết đầu tư vào minh bạch hóa, tiêu chuẩn kép và hệ sinh thái chuyển đổi xanh chủ động sẽ không chỉ thoát khỏi “thuế ẩn” mà còn dẫn dắt cuộc chơi vận tải biển thế hệ mới.
.jpg "Cú sốc “de minimis”: Khi tuyến hàng không Trung - Mỹ rung chuyển")
.jpg "Ngành hàng không hạ dự báo tăng trưởng: Cảnh báo mới cho chuỗi cung ứng toàn cầu")
.jpg "Cargojet tăng trưởng bất chấp chiến tranh thương mại: “Ngựa ô” của ngành vận tải hàng không")
.png "TCIT Reaches 2 Million TEUs for the Third Time: The Momentum of Vietnam’s Leading Deep-Sea Port")
