Bài 1: Xu hướng ESG toàn cầu và bài học cho doanh nghiệp Việt Nam

Từ Liên minh châu Âu (EU) đến Hoa Kỳ và châu Á, ESG đã vượt xa khái niệm về trách nhiệm xã hội và trở thành tiêu chuẩn bắt buộc trong hoạt động kinh doanh. EU, với vai trò tiên phong, đã đặt nền móng cho sự phát triển ESG bằng các quy định như Chỉ thị Báo cáo Phát triển Bền vững của Doanh nghiệp (CSRD). Quy định này không chỉ thúc đẩy minh bạch trong báo cáo mà còn yêu cầu doanh nghiệp chứng minh trách nhiệm với môi trường và xã hội thông qua hệ thống phân loại xanh EU Taxonomy.

Tại Hoa Kỳ, dù còn nhiều tranh cãi, ESG vẫn chứng tỏ là xu hướng không thể đảo ngược. Việc triển khai các quy định ngăn chặn “tẩy xanh” và yêu cầu báo cáo khí thải nhà kính đã nâng cao tính minh bạch. Điển hình như bang California đã thông qua luật yêu cầu báo cáo phát thải nhà kính toàn diện, buộc doanh nghiệp tuân thủ nếu muốn tiếp tục cạnh tranh trong thị trường vốn khắt khe này.

Trong khi đó, châu Á chứng kiến sự chuyển mình mạnh mẽ với ASEAN Taxonomy phiên bản 3, công cụ giúp các doanh nghiệp định hướng rõ hơn về tiêu chuẩn ESG. Nhật Bản, Trung Quốc, và các quốc gia Đông Nam Á khác đều có bước tiến đáng kể, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng tái tạo và giảm phát thải. Tại Nhật Bản, hơn 90% doanh nghiệp thuộc nhóm N100 đã thực hiện báo cáo ESG, và tỷ lệ này được kỳ vọng sẽ tăng nhờ vào các chính sách hỗ trợ.

Báo cáo năm 2024 chỉ ra rằng ESG vẫn là khái niệm mới mẻ đối với nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam. Trong 1.019 doanh nghiệp tham gia khảo sát, 39% chưa từng nghe đến ESG, chủ yếu là các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ. Những doanh nghiệp này thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận thông tin và nguồn lực, đặc biệt ở các vùng kinh tế xa trung tâm như Đồng bằng sông Cửu Long hay vùng Tây Nguyên.

Mặc dù vậy, đã có những tín hiệu tích cực. Các doanh nghiệp lớn hơn, đặc biệt là những công ty niêm yết và có vốn FDI, đã chủ động thực hiện các chiến lược ESG. Theo báo cáo, trụ cột Xã hội được thực hiện tốt nhất với tỷ lệ 68%, tiếp theo là Quản trị (63%) và Môi trường (52%). Đây là kết quả của việc các doanh nghiệp lớn nhận thấy lợi ích từ việc đáp ứng các yêu cầu ESG, bao gồm giảm thiểu rủi ro, cải thiện hiệu quả hoạt động và thu hút đầu tư quốc tế.

Tuy nhiên, để thúc đẩy ESG tại Việt Nam, cần giải quyết các rào cản lớn. Một trong số đó là thiếu hụt tài liệu hướng dẫn cụ thể và thiếu các chương trình đào tạo cho doanh nghiệp. Việc nâng cao nhận thức và hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ tham gia vào chuỗi giá trị bền vững sẽ giúp Việt Nam tận dụng tốt hơn các cơ hội từ xu hướng này.

Kinh nghiệm từ các quốc gia phát triển cho thấy, chìa khóa để thúc đẩy ESG nằm ở sự kết hợp giữa chính sách rõ ràng, hỗ trợ tài chính, và chiến lược truyền thông hiệu quả. Tại EU, việc tạo lập quỹ xanh và các chương trình hỗ trợ vốn vay đã giúp các doanh nghiệp nhỏ giảm bớt gánh nặng tài chính khi áp dụng ESG. Đặc biệt, hệ thống phân loại xanh (Taxonomy) đã cung cấp một lộ trình rõ ràng để các doanh nghiệp nhận diện và ưu tiên đầu tư bền vững.

Ở Mỹ, các chương trình đào tạo liên kết với trường đại học và các tổ chức quốc tế đã nâng cao năng lực cho các doanh nghiệp trong việc xây dựng chiến lược ESG. Các công ty hàng đầu như Microsoft, Tesla, và Alphabet đã minh chứng rằng việc đầu tư vào ESG không chỉ là một xu hướng, mà còn là cách để tạo lợi thế cạnh tranh bền vững.

Tích hợp ESG vào chiến lược kinh doanh không chỉ là xu hướng mà còn là yêu cầu tất yếu trong bối cảnh toàn cầu hóa và biến đổi khí hậu. Đối với Việt Nam, việc thực hành ESG sẽ giúp doanh nghiệp gia tăng khả năng cạnh tranh, mở rộng thị trường và tạo dựng niềm tin với các đối tác quốc tế. Tuy nhiên, để đạt được điều này, cần sự hợp tác đồng bộ giữa chính phủ, doanh nghiệp và các tổ chức hỗ trợ. Nếu tận dụng tốt cơ hội, ESG không chỉ là thách thức mà còn là động lực quan trọng cho sự phát triển bền vững của Việt Nam trong tương lai.