Mỗi hệ thống logistics đều được thiết lập có công suất riêng. Công suất này được hình thành theo yêu cầu của hàng hóa, hành khách mà nó phục vụ. Yêu cầu phục vụ luôn có sự biến động, nên thường xảy ra trường hợp thiếu hoặc thừa năng lực phục vụ. Hệ quả là làm tăng chi phí logistics. Nhu cầu này phát sinh trực tiếp từ quan hệ thương mại, phụ thuộc vào quan hệ cung - cầu của hàng hóa (hoặc hành khách).
Khi thị trường có yêu cầu nhỏ hơn năng lực của hệ thống lực lượng làm logistics sẽ dư thừa. Đó có thể là thừa kho, thừa phương tiện vận chuyển, phục vụ... Hệ quả là các công ty phải chịu thêm các chi phí do sự thừa dư này.
Khi năng lực của hệ thống không đáp ứng đủ nhu cầu, sẽ xuất hiện các hiện tượng thiếu kho, bãi, phương tiện vận chuyển,... Khi đó giá cước, giá thuê kho bãi sẽ tăng. Hệ quả cũng làm chi phí logistics tăng.
Chúng ta biết rằng sản phẩm vận tải, dịch vụ logistics là loại sản phẩm đặc biệt không thể có dự trữ, vì nó bị tiêu thụ ngay khi được thực hiện. Do vậy, chỉ có cách là dự trữ năng lực của nó. Tức là dự trữ phương tiện dành cho lúc nhu cầu tăng. Dự trữ bao nhiêu là hợp lý? Đây là một vấn đề phức tạp, cần có sự nghiên cứu sâu sắc về sự biến động của quan hệ cung - cầu thị trường hàng hóa, hành khách.
Ngoại trừ những biến động đột xuất do khách quan gây ra như thiên tai, chiến tranh,... ngay trong điều kiện bình thường sự biến động cung - cầu của hàng hóa và hành khách theo thời gian có tính quy luật của nó, vì vậy chúng ta cần nghiên cứu sự biến động này để có thể tổ chức vận chuyển, phục vụ một cách tốt nhất.
Một số dạng biến động theo thời gian
Biến động điều hòa
Mọi sinh hoạt, sản xuất thường có biến động kiểu điều hòa với chu kỳ là một năm. Nghĩa là, những biến động này lặp lại hàng năm. Thị trường có hai khoảng thời gian đạt mức cao nhất là gần giữa năm và cuối năm. Cuối năm nhu cầu tăng do những dịp lễ Tết. Tại Việt Nam, Tết Nguyên đán rơi vào đầu năm dương lịch, nên đợt tăng cuối năm kéo dài sang đầu năm sau, khác với các nước là đợt tăng này chỉ kéo dài tới lễ Noel.
Biến động cao từng đợt theo chu kỳ
Đây là dạng biến động điển hình trong vận tải hành khách, hay nhu cầu phục vụ các đợt thu hoạch nông sản.
Trong vận tải hành khách bằng xe buýt, nhu cầu vận chuyển tăng vọt hai lần trong một ngày vào buổi sáng phục vụ người đi học đi làm và buổi chiều giờ tan tầm,...
Biến động loại này cũng gặp trong việc phục vụ các vụ thu hoạch nông sản, đặc biệt là trái cây. Nhu cầu này hàng năm chỉ xuất hiện trong một thời gian ngắn nhất định phục vụ một mặt hàng trái cây nào đó như: vải, nhãn, dưa,...
Nhu cầu phương tiện phục vụ có tính đến sự biến dộng
Khi xác định nhu cầu phương tiện (ô tô, tàu, kho,...) người ta có đề cập tới sự biến động này thông qua hệ số bất bình hành. Hệ số bất bình hành cho phương tiện được tính bằng tỷ lệ giữa nhu cầu trung bình của thời kỳ căng thẳng nhất và nhu cầu theo dự tính.
Nhu cầu phương tiện sẽ tính bằng cách nhân hệ số bất bình hành với số phương tiện tính theo nhu cầu. Theo cách tính này thì phương tiện sẽ đáp ứng được lượng trung bình của các thời kỳ căng thẳng nhất. Nghĩa là vẫn thiếu khi nhu cầu đạt đỉnh cao nhất vì chỉ tính giá trị trung bình.
Sự điều chỉnh để đáp ứng biến động
Sự điều chỉnh hệ thống có thể là điều chỉnh tự nhiên và chủ động điều chỉnh.
Điều chỉnh tự nhiên là sự tự điều chỉnh của thị trường. Khi thiếu phương tiện phục vụ thì giá cước, giá dịch vụ tăng lên sẽ kích thích việc tăng năng lực phục vụ, song cũng gây ra hạn chế nhu cầu, đôi khi gây thiệt hại cho người sản xuất hàng hóa.
Chủ động điều chỉnh là người cung cấp dịch vụ logistics biết trước sự biến động và chủ động tăng thêm năng lực phục vụ của mình. Có thể tăng năng lực bằng cách đầu tư thêm phương tiện hoặc điều chỉnh kế hoạch sản xuất của mình bằng cách thay đổi lịch sửa chữa, bảo dưỡng để có thể có nhiều phương tiện tốt phục vụ các đợt cao điểm. Việc điều chỉnh kế hoạch sản xuất là kinh tế nhất, nhưng cũng cần phải nắm vững các quy luật biến động của thị trường để có những dự báo nhu cầu chính xác nhất. Từ đó có kế hoạch cụ thể.
Hàng năm, vẫn có những giai đoạn căng thẳng vì thiếu phương tiện phục vụ, nhưng cũng có những thời điểm thừa phương tiện, thiếu hàng hóa. Vì vậy, rất cần những nghiên cứu xác định các quy luật biến động cho từng loại nhu cầu, từng loại mặt hàng. Các nghiên cứu này đòi hỏi điều tra, thống kê thậm chí từng ngày, cho một thời gian đủ dài để tìm ra quy luật của nó.
.jpeg "Cathay Cargo khôi phục chuyến bay vận chuyển hàng hóa từ TP. Hồ Chí Minh")
