Chủ động linh hoạt điều hành xuất khẩu gạo

Giá gạo châu Á bắt đầu hạ nhiệt

Giá gạo tại châu Á bắt đầu giảm sau khi tăng lên mức cao nhất trong gần 15 năm vào tuần thứ hai của tháng 8 khi những nhà nhập khẩu lớn tìm cách xây dựng kho dự trữ trong nước trong bối cảnh lo ngại dai dẳng về nguồn cung toàn cầu.

Gạo trắng Thái Lan 5% tấm - tiêu chuẩn châu Á - giảm xuống còn 612 USD/tấn vào ngày 16/8, theo dữ liệu từ Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan. Giá vẫn tăng 20% trong năm nay sau khi tăng lên mức cao nhất kể từ năm 2008 vào tuần trước đó. Philippines, nước nhập khẩu gạo lớn thứ hai, đang đàm phán để vận chuyển gạo từ Việt Nam và Ấn Độ nhằm tăng cường dự trữ và giảm giá, trong khi Indonesia đang đẩy nhanh các chuyến hàng trong nước để xây dựng kho dự trữ.

Giá gạo châu Á bắt đầu hạ nhiệt khi các nhà nhập khẩu tăng dự trữ
Gạo rất quan trọng đối với chế độ ăn của gần một nửa dân số thế giới, đặc biệt là ở châu Á và châu Phi. Mối lo ngại về nguồn cung leo thang sau khi Ấn Độ cấm một số mặt hàng xuất khẩu và Thái Lan kêu gọi nông dân chuyển sang các loại cây trồng cần ít nước hơn khi quốc gia này phải vật lộn với điều kiện khô hạn hơn. Các quốc gia này là hai chủ hàng gạo lớn nhất thế giới. Sự khởi đầu của hiện tượng thời tiết El Niño cũng đe dọa sản lượng toàn cầu.

Số liệu hải quan cho thấy xuất khẩu gạo của Việt Nam sang Indonesia đã tăng khoảng 1.500% trong 7 tháng đầu năm 2023 so với cùng kỳ năm ngoái. Các chuyến hàng đến Trung Quốc cũng cao hơn, trong khi các chuyến hàng đến Philippines thấp hơn một chút. Tuy nhiên, các giao dịch mua của Manila đã tăng trong tháng 7 so với tháng 6. Lúc ở đỉnh điểm, giá gạo cao nhất trong 15 năm, gạo trắng Thái Lan 5% tấm, tăng lên 648 USD/tấn, đắt nhất kể từ tháng 10/2008.

Việc tăng giá có thể gây thêm áp lực lạm phát và tăng hóa đơn nhập khẩu cho người mua. Mối đe dọa mới nhất đối với nguồn cung đến từ Thái Lan, nhà xuất khẩu lớn thứ hai. Các nhà chức trách đang khuyến khích nông dân chuyển sang các loại cây trồng cần ít nước hơn khi cả nước chuẩn bị đối mặt với điều kiện khô hạn hơn do El Nino bắt đầu.

Lượng mưa tích lũy ở khu vực trồng trọt chính ở trung tâm thấp hơn 40% so với bình thường và động thái hạn chế trồng trọt là để tiết kiệm nước cho các hộ gia đình. Chính phủ Thái Lan trước đó đã yêu cầu người trồng trọt chỉ thu hoạch một vụ trong năm nay.

Cuối tháng 7, Ấn Độ đã mở rộng lệnh cấm xuất khẩu gạo để bảo vệ nguồn cung trong nước, thúc đẩy hoạt động mua hàng ở một số quốc gia. Các biện pháp hạn chế làm trầm trọng thêm lo ngại về tình trạng thiếu hụt toàn cầu trong bối cảnh tiêu dùng thế giới ngày càng tăng. Giá tăng sẽ làm trầm trọng thêm căng thẳng trên thị trường lương thực toàn cầu vốn đã bị ảnh hưởng bởi thời tiết khắc nghiệt và nguồn cung ngũ cốc từ khu vực Biển Đen giảm do cuộc xung đột ở Ukraine.

Triển khai loạt giải pháp điều hành xuất khẩu gạo

Để đảm bảo vững chắc an ninh lương thực quốc gia và thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu gạo bền vững trong giai đoạn hiện nay, Bộ trưởng Bộ Công Thương đã ban hành Chỉ thị số 07/CT-BCT ngày 15/8/2023 về tăng cường công tác thông tin thị trường, xúc tiến thương mại, phát triển thị trường xuất khẩu gạo và bình ổn thị trường trong nước trong giai đoạn hiện nay. 

Về hoàn thiện thể chế, Bộ này yêu cầu khẩn trương rà soát, hoàn thiện Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 107/2018/NĐ-CP của Chính phủ về kinh doanh xuất khẩu nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý cho cơ chế xuất khẩu gạo, tạo môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và thuận lợi cho các thương nhân xuất khẩu gạo.

Đối với công tác tìm kiếm, thông tin và phát triển thị trường, tiếp tục theo dõi sát tình hình thị trường thương mại gạo thế giới, động thái của các nước sản xuất, xuất khẩu lớn và kịp thời thông tin tới các bộ, ngành, Hiệp hội Lương thực Việt Nam, thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo để chủ động, điều tiết hoạt động sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu gạo, bảo đảm phù hợp, hiệu quả.

Đồng thời, chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan triển khai các chương trình, hoạt động giao thương, quảng bá sản phẩm, xúc tiến thương mại gạo phù hợp với tình hình mới để nâng cao giá trị sản phẩm gạo của Việt Nam. Phối hợp với Bộ Ngoại giao, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khai thác tốt cơ chế ưu đãi của các FTA mà nước ta là thành viên để chủ động đàm phán với các đối tác nhằm đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, chiếm lĩnh các thị trường mới, tiềm năng và nâng cao tính cạnh tranh cho ngành hàng gạo Việt Nam.

Ngoài ra, hướng dẫn, hỗ trợ thương nhân kinh doanh, xuất khẩu gạo nâng cao năng lực sản xuất, kinh doanh; khả năng đàm phán, ký kết, thực hiện hợp đồng xuất khẩu và xử lý có hiệu quả tranh chấp thương mại quốc tế.

Đồng thời, tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại, kết hợp linh hoạt, hiệu quả giữa các hình thức thương mại truyền thống và trực tuyến nhằm thúc đẩy quan hệ hợp tác về thương mại gạo với các thị trường truyền thống (như Philippines, Indonesia, khu vực Châu Phi, Trung Quốc) và khai thác các thị trường ngách với chủng loại gạo thơm, gạo chất lượng cao mà ta đã thâm nhập được trong các năm vừa qua (như EU, Hàn Quốc, Hoa Kỳ, khu vực Bắc Mỹ…).

Bộ Công Thương đang phối hợp với Hiệp hội Lương thực Việt Nam tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức của thương nhân về những quy định của các cơ chế hợp tác đa phương và song phương mà nước ta đã ký kết để tận dụng tối đa lượng hạn ngạch thuế quan dành cho Việt Nam.

Đối với công tác kiểm tra, giám sát, Bộ Công Thương đã, đang và sẽ tiếp tục chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương và Hiệp hội Lương thực Việt Nam triển khai kiểm tra thi hành pháp luật về kinh doanh xuất khẩu gạo theo quy định tại Nghị định số 107/2018/NĐ-CP ngày 15/8/2018 của Chính phủ về kinh doanh xuất khẩu gạo.

Bộ Công Thương còn chỉ đạo lực lượng quản lý thị trường tại địa phương tăng cường phối hợp với các cơ quan chức năng tại các địa phương theo dõi sát tình hình giá gạo, kiểm tra, kiểm soát các cơ sở kinh doanh, đầu mối bán buôn, bán lẻ, các chợ, siêu thị, trung tâm thương mại, các kho nhằm kiểm soát nguồn cung, giá bán, ngăn chặn các hành vi vi phạm về niêm yết giá, đầu cơ, găm hàng, định giá bất hợp lý đối với mặt hàng gạo. Tăng cường kiểm tra, ngăn chặn việc vận chuyển, kinh doanh gạo không rõ nguồn gốc, xuất xứ. Xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật đối với các tổ chức, cá nhân vi phạm.

Hiện nay, Bộ Công Thương vẫn đang tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành, địa phương để theo dõi sát tình hình thị trường, kịp thời nắm bắt khó khăn vướng mắc của các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu gạo để phối hợp đề xuất các giải pháp tháo gỡ khó khăn, tạo thuận lợi cho hoạt động xuất khẩu gạo từ nay đến cuối năm.