Ông Trần Hữu Linh – Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển Thị trường trong nước (Bộ Công Thương) – nhấn mạnh: “Chưa bao giờ Chính phủ quan tâm đến thị trường nội địa như hiện nay”. Cùng với đó, những chia sẻ thẳng thắn của các hiệp hội ngành hàng đã chỉ ra cơ hội lớn nhưng cũng lắm thách thức khi doanh nghiệp Việt muốn chinh phục “sân nhà”.
Sức ép từ xuất khẩu và câu hỏi về “sân nhà”
Theo ông Trần Hữu Linh, Thủ tướng Chính phủ đã có chỉ đạo rõ ràng: Bộ Công Thương cần phối hợp chặt chẽ với các hiệp hội để đưa ra giải pháp phát triển ba nhóm hàng chủ lực là thủy hải sản, dệt may và da giầy. Nếu như thủy sản đã có những bước đi tích cực trong mở rộng thị trường trong nước, thì dệt may và da giầy vẫn còn nhiều dư địa chưa được khai thác.
Thực tế, ngành dệt may và da giầy Việt Nam đã vươn lên nhóm dẫn đầu thế giới về xuất khẩu. Dệt may đứng thứ 2–3 toàn cầu, trong khi da giầy giữ vị trí số 2 về xuất khẩu và số 3 về sản xuất. Thế nhưng, nghịch lý là ngay tại thị trường nội địa – nơi có hơn 100 triệu dân và tầng lớp trung lưu đang tăng nhanh – hàng ngoại lại chiếm lĩnh phần lớn thị phần.
Bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký LEFASO, thẳng thắn nhìn nhận: “Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu thành công, nhưng khi đầu tư hàng chục, hàng trăm tỷ đồng để xây dựng thương hiệu nội địa thì lại thất bại. Thị trường nội địa khốc liệt và cạnh tranh thiếu bình đẳng”.
Những thách thức hiện hữu
Tại Việt Nam, quy mô thị trường dệt may – da giầy ước đạt khoảng 6 tỷ USD, song phần lớn lại rơi vào tay các thương hiệu ngoại. Doanh nghiệp trong nước gặp khó từ nhiều phía:
- Nguyên liệu phụ thuộc: Dệt may phụ thuộc nguyên phụ liệu nhập khẩu, còn da giầy lại thiếu hụt nghiêm trọng nguồn cung trong nước. Ngược lại, Trung Quốc có chuỗi cung ứng nguyên phụ liệu dồi dào, sẵn sàng đáp ứng với chi phí thấp hơn.
- Cạnh tranh thiếu bình đẳng: Nhập khẩu nguyên chiếc giày từ Trung Quốc về Việt Nam được hưởng thuế 0%, trong khi nhập khẩu nguyên phụ liệu để sản xuất trong nước phải chịu 5–10%. Điều này khiến sản phẩm nội địa khó cạnh tranh ngay trên chính sân nhà.
- Hàng giả, hàng nhái: Đây là “cơn đau đầu” dai dẳng. Bà Xuân nhấn mạnh: “Hàng chính hãng chất lượng tốt khó cạnh tranh với hàng giả giá chỉ bằng một nửa”. Hệ thống kiểm soát mỏng khiến vấn nạn này vẫn chưa được giải quyết triệt để.
- Phân phối và thương hiệu: Như bà Nguyễn Thị Tuyết Mai (VITAS) phân tích, tới 60% hàng hóa vẫn đi qua kênh chợ và cửa hàng nhỏ, trong khi thương mại điện tử mới chỉ chiếm 15%. Thêm vào đó, nhiều doanh nghiệp chưa có chiến lược thương hiệu dài hạn, thiếu nguồn lực để xây dựng hình ảnh bền vững.
Dư địa tăng trưởng: Tầng lớp trung lưu và thương mại điện tử
Dù còn nhiều rào cản, ông Trần Hữu Linh cho rằng thị trường nội địa vẫn chứa đựng “dư địa” lớn để khai thác. Việt Nam đang chứng kiến sự gia tăng nhanh chóng của tầng lớp trung lưu – nhóm khách hàng quan tâm đến chất lượng, nguồn gốc và cả yếu tố bền vững trong sản phẩm.
Bà Nguyễn Thị Tuyết Mai bổ sung: “Thị trường nội địa Việt Nam với quy mô hơn 5 tỷ USD và tốc độ tăng trưởng ổn định là cơ hội không thể bỏ qua”. Đặc biệt, sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử đã mở ra kênh tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng, giảm chi phí mặt bằng và tạo điều kiện cho các thương hiệu trẻ như Jody hay Coolmate vươn lên nhờ mô hình kinh doanh linh hoạt.
Những kiến nghị từ cộng đồng doanh nghiệp
Các hiệp hội và doanh nghiệp đã nêu nhiều giải pháp nhằm tạo bước đột phá cho thị trường nội địa:
1. Chủ động nguồn nguyên liệu: Xây dựng vùng nguyên liệu, trung tâm nguyên phụ liệu quốc gia để giảm phụ thuộc nhập khẩu.
2. Hoàn thiện chính sách bảo vệ thị trường: Kiểm soát chặt chẽ hàng nhập khẩu kém chất lượng, chống gian lận thương mại và xử lý hàng giả, hàng nhái.
3. Xây dựng thương hiệu quốc gia: Có quỹ hỗ trợ doanh nghiệp phát triển thương hiệu, đầu tư cho thiết kế, công nghệ và quảng bá.
4. Ứng dụng công nghệ trong quản lý: Từ truy xuất nguồn gốc, mã QR đến blockchain để minh bạch hóa thị trường và bảo vệ thương hiệu Việt.
5. Khai thác thương mại điện tử và truyền thông: Phát triển mô hình B2C, kết hợp truyền thông để nâng cao uy tín thương hiệu, thu hút người tiêu dùng trẻ.
6. Vai trò của hiệp hội: Là cầu nối giữa doanh nghiệp và Chính phủ, đồng thời tổ chức khảo sát, đào tạo và đề xuất chính sách phù hợp thực tiễn.
Kỳ vọng một bước chuyển mình
Ông Trần Hữu Linh đặt câu hỏi: “Ngành dệt may và da giầy Việt Nam đã thành công vang dội trên thị trường thế giới, nhưng tại sao lại chưa chiếm lĩnh được thị trường nội địa một cách tương xứng?”
Câu hỏi ấy cũng chính là trăn trở chung của các doanh nghiệp, khi nhiều thương hiệu Việt đã nỗ lực nhưng vẫn gặp vô vàn thách thức. Tuy vậy, từ hội nghị này, một điểm chung nổi bật đã được khẳng định: chỉ khi Nhà nước, hiệp hội và doanh nghiệp cùng chung tay, thị trường nội địa mới trở thành bệ phóng vững chắc cho ngành dệt may – da giầy.
Với chiến lược dài hạn, sự quan tâm sát sao của Chính phủ và quyết tâm từ cộng đồng doanh nghiệp, kỳ vọng trong giai đoạn 2026–2030, Việt Nam sẽ dần hình thành chuỗi thương hiệu nội địa mạnh, không chỉ khẳng định vị thế tại “sân nhà” mà còn đủ sức vươn ra thế giới.
