Chuyển đổi xanh: Con đường tất yếu của ngành da giày Việt Nam

Tầm quan trọng của phát triển bền vững

Phát triển bền vững không chỉ là một xu hướng mà đã trở thành yêu cầu tất yếu trong bối cảnh biến đổi khí hậu và sự gia tăng ý thức tiêu dùng xanh trên toàn cầu. Ngành da giày Việt Nam, với kim ngạch xuất khẩu đứng thứ hai thế giới, cần nhanh chóng thích ứng để duy trì lợi thế cạnh tranh. Các doanh nghiệp không chỉ phải đối mặt với áp lực từ thị trường xuất khẩu mà còn phải giải quyết các thách thức nội tại về nguồn lực, công nghệ và quy trình sản xuất.

“Chuyển đổi xanh là con đường tất yếu để ngành da giày Việt Nam nâng cao giá trị và hội nhập sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Dù đã có chiến lược phát triển và tái cơ cấu, nhưng việc triển khai vẫn còn nhiều thách thức. Các doanh nghiệp cần đầu tư vào nguyên liệu, tự động hóa, chuyển đổi số và tận dụng tốt các hiệp định thương mại tự do. Đồng thời, cần chủ động thích ứng với những rào cản kỹ thuật ngày càng khắt khe từ các thị trường nhập khẩu để duy trì và mở rộng thị phần quốc tế.”

• Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên

Để đạt được sự bền vững, ngành da giày cần tập trung vào các giải pháp như sử dụng nguyên liệu thân thiện với môi trường, áp dụng công nghệ sản xuất sạch, cải thiện điều kiện lao động và xây dựng chuỗi cung ứng minh bạch. Các doanh nghiệp lớn đã bắt đầu lộ trình chuyển đổi, nhưng phần lớn các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) vẫn đang loay hoay tìm hướng đi phù hợp. Do đó, cần có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính sách nhà nước và sự hợp tác trong ngành để thúc đẩy quá trình này.

Các yêu cầu xanh từ EU, Mỹ (CBAM, ESG...)

Thị trường EU và Mỹ đang ngày càng siết chặt các tiêu chuẩn môi trường, buộc doanh nghiệp xuất khẩu phải thay đổi nếu muốn duy trì thị phần. Một trong những rào cản lớn nhất là Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM) của EU, dự kiến sẽ tác động sâu rộng đến chuỗi cung ứng toàn cầu. Theo quy định CBAM, các nhà nhập khẩu phải báo cáo lượng phát thải khí nhà kính của sản phẩm và nộp chứng chỉ carbon tương ứng. Đối với ngành da giày, dù chưa bị đưa vào danh sách ngay lập tức, nhưng khả năng mở rộng phạm vi áp dụng trong tương lai là rất cao.

“Ngành da giày Việt Nam không còn lựa chọn nào khác ngoài việc chuyển đổi xanh nếu muốn duy trì vị thế và mở rộng thị trường quốc tế. Đây không chỉ là yêu cầu bắt buộc từ các đối tác lớn như EU hay Mỹ, mà còn là xu hướng tất yếu để ngành phát triển bền vững. Doanh nghiệp Việt Nam cần thay đổi tư duy, đầu tư vào công nghệ sạch, sử dụng nguyên liệu thân thiện với môi trường và xây dựng chuỗi cung ứng minh bạch hơn. Việc xanh hóa không chỉ giúp chúng ta đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế mà còn nâng cao giá trị thương hiệu, tạo ra lợi thế cạnh tranh dài hạn. Tuy nhiên, để quá trình này thành công, cần có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Chính phủ, các tổ chức tài chính và sự hợp tác chặt chẽ giữa các doanh nghiệp trong ngành. Chuyển đổi xanh không phải là một chi phí, mà là một khoản đầu tư cho tương lai của ngành da giày Việt Nam.”

• Ông Nguyễn Đức Thuấn,
Chủ tịch Hiệp hội Da Giầy Túi xách
Việt Nam (LEFASO)

Bên cạnh CBAM, các tiêu chuẩn ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị) cũng trở thành yếu tố quyết định để doanh nghiệp có thể hợp tác với các đối tác quốc tế. Các thương hiệu lớn như Nike, Adidas hay Puma đều đã cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, đồng nghĩa với việc họ sẽ ưu tiên các nhà cung cấp có mô hình sản xuất xanh. Các yêu cầu về truy xuất nguồn gốc nguyên liệu, giảm thiểu sử dụng hóa chất độc hại và tuân thủ quy định lao động công bằng cũng ngày càng khắt khe.

Ngoài ra, Mỹ cũng đang siết chặt các quy định liên quan đến chuỗi cung ứng sạch và lao động bền vững. Đạo luật Ngăn chặn Lao động Cưỡng bức Uyghur (UFLPA) cấm nhập khẩu hàng hóa có liên quan đến lao động cưỡng bức, khiến nhiều doanh nghiệp da giày phải rà soát lại toàn bộ chuỗi cung ứng của mình. Tất cả những yếu tố này đặt ra thách thức lớn cho doanh nghiệp Việt Nam, nhưng cũng mở ra cơ hội nếu họ kịp thời chuyển đổi để đón đầu xu thế.

Giải pháp doanh nghiệp cần thực hiện

Để đáp ứng các yêu cầu xanh từ thị trường xuất khẩu, doanh nghiệp da giày Việt Nam cần thực hiện một chiến lược chuyển đổi toàn diện, bao gồm đổi mới công nghệ, cải thiện chuỗi cung ứng và xây dựng mô hình sản xuất bền vững. Trước tiên, việc đầu tư vào công nghệ sản xuất sạch là điều kiện tiên quyết. Các doanh nghiệp có thể áp dụng hệ thống xử lý nước thải tiên tiến, chuyển đổi sang năng lượng tái tạo, và sử dụng nguyên liệu tái chế để giảm tác động đến môi trường.

Bên cạnh đó, cải thiện chuỗi cung ứng là một trong những yếu tố quan trọng để đáp ứng yêu cầu về truy xuất nguồn gốc. Doanh nghiệp cần hợp tác với các nhà cung cấp nguyên liệu xanh, giảm thiểu sự phụ thuộc vào những nguồn nguyên liệu không minh bạch. Việc áp dụng blockchain và các công cụ số hóa trong quản lý chuỗi cung ứng sẽ giúp tăng cường tính minh bạch và đáp ứng yêu cầu từ các thị trường xuất khẩu.

Kết luận

Chuyển đổi xanh không còn là một lựa chọn mà đã trở thành con đường tất yếu đối với ngành da giày Việt Nam. Những tiêu chuẩn khắt khe từ EU, Mỹ đang đặt doanh nghiệp trước áp lực thay đổi, nhưng đồng thời cũng tạo ra cơ hội lớn cho những đơn vị tiên phong. Nếu doanh nghiệp biết cách tận dụng cơ hội này, họ không chỉ bảo vệ được thị phần xuất khẩu mà còn nâng cao vị thế của mình trên bản đồ thương mại quốc tế.

Tuy nhiên, để quá trình chuyển đổi diễn ra suôn sẻ, cần có sự chung tay của nhiều bên, từ doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng đến chính phủ. Chính sách hỗ trợ về tài chính, công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực sẽ là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa vượt qua rào cản chi phí đầu tư. Đồng thời, sự hợp tác chặt chẽ giữa các bên trong chuỗi cung ứng sẽ giúp đẩy nhanh quá trình xanh hóa, tạo nền tảng vững chắc cho ngành da giày Việt Nam phát triển bền vững trong dài hạn.